한국   대만   중국   일본 
Frombork ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Frombork

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Frombork
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Pa?stwo

  Polska

Wojewodztwo

  warmi?sko-mazurskie

Powiat

braniewski

Gmina

Frombork

Prawa miejskie

1310 - 1945
od 1959 (ponownie)

Burmistrz

Damian Krasi?ski

Powierzchnia

7,59 km²

Populacja  (30.06.2012)
? liczba ludno?ci
? g?sto??


2415 [1]
318,2 os./km²

Strefa numeracyjna

55

Kod pocztowy

14-530

Tablice rejestracyjne

NBR

Poło?enie na mapie gminy Frombork
Mapa konturowa gminy Frombork, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Frombork”
Poło?enie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Frombork”
Poło?enie na mapie wojewodztwa warmi?sko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Frombork”
Poło?enie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Frombork”
Ziemia54°21′30″N   19°40′59″E / 54,358333   19,683056
TERC ( TERYT )

2802034

SIMC

0932732

Urz?d miejski
ul. Młynarska 5a
14-530 Frombork
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodro?ach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Frombork ( niem.   Frauenburg [2] , hist. łac. Castrum Dominae Nostrae , ?Zamek Naszej Pani”, Civitas Warmiensis , ?Miasto Warmi?skie”) ? miasto na Warmii w woj. warmi?sko-mazurskim , w powiecie braniewskim , siedziba gminy miejsko-wiejskiej Frombork . Jest poło?ony na Rowninie Warmi?skiej , nad Zalewem Wi?lanym , na połnocnym kra?cu Wysoczyzny Elbl?skiej . W miejscowo?ci znajduje si? port morski oraz morskie przej?cie graniczne .

Frombork le?y zarowno na historycznej Warmii biskupiej [3] , jak i na obszarze dawnej Warmii plemiennej [4] . Uzyskał prawa miejskie w 1310 [5] . Utracił je po II wojnie ?wiatowej w 1945, aby ponownie uzyska? je w 1959 [6] . W latach 1954?1957 wie? Frombork nale?ała i była siedzib? władz gromady Frombork do 1972 r. W 1958 r. wie? Frombork wył?czono z gromady, tworz?c osiedle miejskie Frombork, ktoremu w 1959 r. nadano prawa miejskie. Po reformie administracji w 1973 utworzono gmin? miejsko-wiejsk? Frombork . W latach 1975?1998 miasto administracyjnie nale?ało do woj. elbl?skiego .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Mapa historyczna Warmii
Widok w kierunku Zalewu Wi?lanego , w oddali Mierzeja Wi?lana (2014)
Frombork (jako Varmia ) na mapie Polski z 1570 [7]
Frombork i Braniewo na ? Mapie ?wi?tej Warmii ” z 1755

Pierwsza wzmianka ?rodłowa o formuj?cym si? u stop Wzgorza miasteczku pochodzi z 1278 [8] . Badania archeologiczne nie potwierdziły istnienia tutaj wcze?niejszego osadnictwa. Kiedy po kolejnym powstaniu Prusow w 1275 doszcz?tnie spalono katedr? w Braniewie , biskup warmi?ski Henryk Fleming postanowił przenie?? kapituł? warmi?sk? i wybudowa? tu katedr?. Nazw? miasta przyj?to od Naj?wi?tszej Marii Panny, patronki katedry. Osadnicy niemieccy nazywali je ? Frauenburg (polska nazwa Frombork stanowi fonetyczne przyswojenie formy niemieckiej), a kanonicy warmi?scy w swoich dokumentach pisali Castrum Dominae Nostrae ? Grod Naszej Pani. Przywilej lokacyjny Frombork otrzymał 8 lipca 1310 od biskupa Eberharda z Nysy na prawie lubeckim [5] [9] . Znaczenie miasta podniosło wybudowanie w latach 1329?1388 katedry Wniebowzi?cia Naj?wi?tszej Maryi Panny i ?w. Andrzeja . Pocz?tkowo miasto stanowiło własno?? biskupow warmi?skich, od 1320 nale?ało do kapituły warmi?skiej . Zwane było wowczas Civitas Warmiensis (Miasto Warmi?skie). Tak te? było w istocie, gdy? Frombork był stolic? Warmii [10] .

Powstały w wyniku tego wyboru w ostatniej ?wierci wieku XIII kompleks osadniczy składał si? z dwoch, całkowicie od siebie niezale?nych, jednostek: zespołu katedralnego na wzgorzu i miasta nad brzegiem Zalewu Wi?lanego. Ka?da z nich posiadała odmienne podstawy prawne. Dopiero w ko?cu wieku XIX tarasy gorny i dolny powi?zano w jeden zespoł, natomiast w 1926 Wzgorze Katedralne i miasto poł?czone zostały administracyjnie.

Od czasow zało?enia ?ycie mieszka?cow miasta wi?zało si? głownie z rybołowstwem i rolnictwem. Z biegiem lat powstawały tutaj warsztaty rzemie?lnicze ?wiadcz?ce głownie usługi dla kanonikow i słu?by ko?cielnej. Ju? w ?redniowieczu wymieniano funkcjonowanie we Fromborku cechow krawcow, piekarzy, piwowarow oraz gildii rybackiej. Pod koniec XIV wieku wybudowano poszczegolne wie?e warowni, mimo umocnie? miasto było niszczone podczas najazdow wojsk polskich w 1414 i krzy?ackich w 1454 (mimo ?e biskup warmi?ski stał po ich stronie). Najazd w 1454 był odwetem za zło?enie przez kapituł? hołdu [11] . W 1455 Wzgorze Katedralne zostało zaj?te przez czeskie oddziały zaci??ne b?d?ce w słu?bie Kazimierza Jagiello?czyka [10] [12] .

Na mocy pokoju toru?skiego z 1466 miasto wraz z cał? Warmi? weszło w skład Korony Krolestwa Polskiego . We Fromborku przebywał Mikołaj Kopernik , ktory jako kanonik kapituły warmi?skiej ?ył i pracował na Wzgorzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od 1510 do dnia swojej ?mierci w maju 1543. Wła?nie tutaj Mikołaj Kopernik opracował De revolutionibus orbium coelestium ( O obrotach sfer niebieskich ) ? dzieło, ktore odmieniło dotychczasowe poj?cia o wszech?wiecie [10] . Zespoł katedralny na wzgorzu stał si? tak?e miejscem pochowku astronoma [8] . W 1520 miasto niszczy najazd Krzy?akow, jednak nie udaje im si? opanowa? Wzgorza Katedralnego [12] . Około 1540 powstała pod miastem pierwsza na Warmii huta szkła.

Frombork, rycina Krzysztofa Hartknocha z Altes und neues Preussen , 1684

Ponowne zniszczenia zabudowy miejskiej maj? miejsce w czasie wojen szwedzkich , od 1626 miasto okupuj? wojska szwedzkie, ktore grabi? skarbiec katedralny i wywo?? do Szwecji ksi?gozbior biblioteki kapitulnej, w tym cenny ksi?gozbior kopernika?ski. W drugiej połowie wieku XVII upadek gospodarczy, w 1655 Karol Gustaw przył?cza Frombork do Szwecji. W 1703 wielki po?ar niszczy cał? zabudow? miasta m.in. ratusz, nietkni?ty pozostaje jedynie ko?cioł farny [8] [12] .

W 1772, po I rozbiorze Rzeczypospolitej , miasto znalazło si? w granicach Prus .

Na pocz?tku XIX w. ranga Fromborka jest tak niska, ?e jest on zaliczany do osad rybackich [12] . Pewne o?ywienie daje si? zauwa?y? po 1837, kiedy przeniesiono tutaj siedzib? biskupstwa. Rozwoj turystyki, ktory nast?pił w ko?cu wieku XIX, spowodowany m.in. uruchomieniem w 1899 Kolei Nadzalewowej , sprzyjał dalszemu rozwojowi miasteczka jako znacz?cego ju? o?rodka turystyczno-wypoczynkowego [8] . Powstało wowczas kilka hoteli, gospod i pensjonatow.

Zespoł Wzgorza Katedralnego ? Wie?a Radziejowskiego i Kopernika

Po zako?czeniu II wojny ?wiatowej w 1945 Frombork wrocił w granice Polski. Ludno?? pochodzenia niemieckiego została wysiedlona do Niemiec . Z powodu zniszczenia zabudowy i infrastruktury w 80% oraz niewielkiej liczby mieszka?cow, Frombork pozbawiono praw miejskich [8] .

W 1946 podj?to decyzj? o zorganizowaniu Muzeum Mikołaja Kopernika . Udost?pniono je zwiedzaj?cym we wrze?niu 1948. W 1959 Frombork odzyskał prawa miejskie [12] .

W latach 1966?1973 prowadzono odbudow? Fromborka, w ramach akcji Zwi?zku Harcerstwa Polskiego pod kryptonimem ? Operacja 1001-Frombork ” [13] . 2391 instruktorow i harcerzy za swoj? nienagann? prac?, trwaj?c? co najmniej trzy turnusy, otrzymało najwy?sze wyro?nienie ? tytuł Honorowego Obywatela Fromborka (HOF). ?Operacja 1001-Frombork” przygotowywała obchody 500. rocznicy urodzin Kopernika [14] . Przy odbudowie Fromborka pomagali rownie? konserwatorzy zabytkow.

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Piramida wieku mieszka?cow Fromborka w 2014 [15] .


Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

Bazylika archikatedralna Wniebowzi?cia Naj?wi?tszej Maryi Panny i ?w. Andrzeja
Zdjęcie przedstawia wnętrze zabytkowej wieży: wykonana od dołu fotografia pokazuje spiralne żelbetowe schody prowadzące w górę wieży.
Wn?trze Wie?y Radziejowskiego w zespole Wzgorza Katedralnego
Brama zachodnia oraz Wie?a Kopernika w zespole Wzgorza Katedralnego

Transport [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Frombork (przystanek kolejowy) .

Przez miasto przechodz? drogi:

Do Fromborka mo?na przypłyn?? z mola w Krynicy Morskiej tramwajem wodnym przez Tolkmicko lub statkiem.

Wspolnoty religijne [ edytuj | edytuj kod ]

Wn?trze archikatedry

Na terenie miasta działalno?? duszpastersk? prowadzi Ko?cioł rzymskokatolicki ( Parafia archikatedralna Wniebowzi?cia Naj?wi?tszej Maryi Panny i ?w. Andrzeja Apostoła ) oraz Ko?cioł Zielono?wi?tkowy Zbor we Fromborku ? protestancka wspolnota o charakterze ewangelikalnym .

Kultura [ edytuj | edytuj kod ]

Co roku w mie?cie odbywa si? Mi?dzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej [9] .

Miejscowo?? przedstawiona została w powie?ci i jednym filmie. We Fromborku i okolicach toczy si? akcja powie?ci Zbigniewa Nienackiego z serii Pan Samochodzik zatytułowana Pan Samochodzik i zagadki Fromborka . W miejscowo?ci tej toczy si? tak?e akcja polskiego filmu Krolowa pszczoł .

Turystyka [ edytuj | edytuj kod ]

Port we Fromborku

Turystyka jest głownym ?rodłem dochodu mieszka?cow Fromborka. Głownymi atutami tego miasta s?: zabytki, spokoj oraz dobre zaplecze hotelowo-gastronomiczne. Miasto jest rownie? dobr? baz? turystyczn? do wycieczek w okolice Fromborka. Głowne atrakcje turystyczne miasta i okolic to rejsy po Zalewie Wi?lanym z poł?czeniem z Krynic? Morsk?, punkty widokowe, umocnienia pozostałe po II wojnie ?wiatowej , planetarium i obserwatorium astronomiczne. Planetarium znajduje si? w o?miobocznej wie?y na wzgorzu katedralnym (tzw. oktogonie ), posiada kopuł? o ?rednicy 8 m mieszcz?c? 81 widzow. W obiekcie prezentowane s? popularnonaukowe seanse astronomiczne [9] .

Obszar ochrony uzdrowiskowej [ edytuj | edytuj kod ]

13 stycznia 2015 Rada Ministrow podj?ła decyzj? o nadaniu Fromborkowi oraz sołectwom Bogdany i Ronin statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej (?Obszar Ochrony Uzdrowiskowej Frombork”) [18] . Badania Pa?stwowego Zakładu Higieny potwierdziły, ?e wody chlorkowo-sodowe wydobywane w tutejszym odwiercie Frombork IGH-1 mog? by? stosowane do zabiegow profilaktycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych. Decyzja ta stwarza szans? ? po stworzeniu odpowiedniej infrastruktury ? na zostanie drug? w wojewodztwie warmi?sko-mazurskim (po Gołdapi) miejscowo?ci? uzdrowiskow? [19] .

Ochrona przyrody [ edytuj | edytuj kod ]

Połnocna cz??? miasta znajduje si? w obr?bie obszarow Natura 2000 Zalew Wi?lany i Mierzeja Wi?lana (PLH280007) SOO oraz Zalew Wi?lany (PLB280010) OSO [20] .

Na terenie miasta znajduje si? 10 pomnikow przyrody [21] :

Nr Lokalizacja Nazwa Obwod
przy powołaniu [cm] 		Nr ew. Rok powołania Zdj?cie
1. w okolicy Muzeum Mikołaja Kopernika d?b szypułkowy 706 240/57 1957
2. przy skrzy?owaniu ul. Krasickiego i Katedralnej jesion wyniosły 445 241/57 1957
3. 100 m od skrzy?owania ul. Krasickiego i Katedralnej jesion wyniosły 356 242/57 1957
4. przy skrzy?owaniu ul. Krasickiego i Katedralnej koło kapliczki d?b szypułkowy 437 48/92 1992
5. park przy cmentarzu przy ul. Sanatoryjnej buk zwyczajny 318 49/92 1992
6. park przy cmentarzu przy ul. Sanatoryjnej klon zwyczajny 317 50/92 1992
7. przy skrzy?owaniu ul. Krasickiego i Katedralnej koło kapliczki d?b szypułkowy 280 1/93 1993
8. ul. Katedralna 10, koło Duszpasterstwa buk zwyczajny 314 237/96 1996
9. ul. Braniewska przy kapliczce, 30 m od skrzy?owania z ul. Zwi?zku Harcerstwa Polskiego klon zwyczajny 280 238/96 1996
10. ul. Katedralna 9, teren Zespołu Szkoł jesion wyniosły 308 239/96 1996

Miasta partnerskie [ edytuj | edytuj kod ]

W zwi?zku z inwazj? Rosji na Ukrain? , w dniu 24 marca 2022 Rada Miejska we Fromborku podj?ła uchwały o zawieszeniu wspołpracy partnerskiej z miastem Swietłyj ( Federacja Rosyjska ) [22] oraz z miastem Miadzioł ( Republika Białorusi ) [23] .

Sport [ edytuj | edytuj kod ]

We Fromborku działa klub piłkarski KS ?Zalew” Frombork (klasa okr?gowa, grupa warmi?sko-mazurska II).

Odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Order Odrodzenia Polski III klasy (1979) [24]

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ GUS-Głowny Urz?d Statystyczny . stat.gov.pl. [dost?p 2017-02-27]. ( pol. ) .
  2. ↑ Rozporz?dzenie Ministrow: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywroceniu i ustaleniu urz?dowych nazw miejscowo?ci ( M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262 ).
  3. ↑ Warmia (hasło), [w:] Popularna encyklopedia powszechna . Jan Pieszczachowicz (red. nacz.). T. 19: W, X, Y . Krakow: Fogra Oficyna Wydawnicza, 1997, s. 51. ISBN  83-85719-30-X . Cytat: […] historyczn? stolic? W. jest Lidzbark Warmi?ski, in. wa?niejsze miasta: […] Braniewo, Frombork . ( pol. ) .
  4. ↑ Erwin Kruk: Warmia i Mazury . Wrocław: Wydawnictwo Dolno?l?skie, 2003, s. 41. ISBN  83-7384-028-1 . Cytat: […] siedziby biskupstwa warmi?skiego i kapituły ? pocz?tkowo Braniewo, nast?pnie Frombork, le?ały na Warmii, a wi?c na terytorium plemiennym pruskich Warmow […] . ( pol. ) .
  5. ↑ a b Frombork ? Urz?d Miasta i Gminy Historia miasta [online], www.frombork.pl [dost?p 2021-04-17] .
  6. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30?31.
  7. ↑ Niezwykle stara mapa Polski z 1570 roku , eloblog.pl.
  8. ↑ a b c d e Prusy-Frombork [online], www.castlesofpoland.com [dost?p 2023-07-27] ( pol. ) .
  9. ↑ a b c Historia miasta Frombork [online], elblag.eu [dost?p 2023-07-27] ( pol. ) .
  10. ↑ a b c Izabela i Tomasz Kaczy?scy - Zamki w Polsce połnocnej i ?rodkowej - przewodnik. Sport i Turystyka, Warszawa, 1999, s. 189-196, j?zyk polski, ISBN  83-7200-448-X
  11. ↑ Jan Bałdowski ?Warmia i Mazury, mały przewodnik” Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 82.
  12. ↑ a b c d e Piotr Skurzy?ski ?Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka ? Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN  83-7200-631-8 , s. 103?104.
  13. ↑ OPERACJA 1001 - FROMBORK nas pami?ta, my pami?tamy o Fromborku [online], web.archive.org [dost?p 2023-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2012-04-17] ( pol. ) .
  14. ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumi?ski: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN  83-902165-0-7 , s. 102?103.
  15. ↑ Frombork w liczbach. Frombork ? Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dost?p 2016-01-12] , liczba ludno?ci w oparciu o dane GUS.
  16. ↑ Piotr Skurzy?ski ?Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka ? Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN  83-7200-631-8 , s. 106.
  17. ↑ Kanał Kopernika . stalker.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-07)].
  18. ↑ Rozporz?dzenie Rady Ministrow z dnia 13 stycznia 2015 r. w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej miastu Frombork i sołectwom Bogdany i Ronin poło?onym na obszarze gminy Frombork ( Dz.U. z 2015 r. poz. 152 ).
  19. ↑ Frombork b?dzie uzdrowiskiem. Jest decyzja rz?du w tej sprawie . [dost?p 2015-01-14].
  20. ↑ Geoserwis GDO? . [dost?p 2013-02-07].
  21. ↑ Wykaz pomnikow przyrody w wojewodztwie warmi?sko-mazurskim, RDO? Olsztyn, stycze? 2010 . [dost?p 2013-02-06].
  22. ↑ Uchwała nr XXX/412/22 Rady Miejskiej we Fromborku z dnia 24 marca 2022 r. w sprawie zawieszenia wspołpracy partnerskiej z miastem Swietłyj (Federacja Rosyjska)
  23. ↑ Uchwała nr XXX/413/22 Rady Miejskiej we Fromborku z dnia 24 marca 2022 r. w sprawie zawieszenia wspołpracy partnerskiej z miastem Miadzioł (Republika Białorusi)
  24. ↑ Wykaz miejscowo?ci wyro?nionych odznaczeniami pa?stwowymi , [w:] Urszula   Lewandowska , Krystyna   Malik , Przewodnik po Polsce , Warszawa: Wydawnictwo ?Sport i Turystyka”, 1991, s. 21, ISBN  83-217-2519-8 ( pol. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Miasta wojewodztwa warmi?sko-mazurskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Gmina Frombork
Sołectwa
Miejscowo?ci niesołeckie

gmina Frombork

Powiat braniewski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat braniewski (1945?1975)
Przynale?no?? wojewodzka
Miasta
Osiedla (1954?72)
Gminy wiejskie
(1945?54 i 1973?75)
Gromady
(1954?72)
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Frombork&oldid=73932702 ”