Ferdinand Foch

Marsz. Ferdinand Foch (przed 1915)
Marszałek Francji
Data i miejsce urodzenia	2 pa?dziernika 1851 Tarbes , II Republika Francuska
Data i miejsce ?mierci	20 marca 1929 Pary? , III Republika Francuska
Przebieg słu?by
Lata słu?by	1870?1923
Siły zbrojne	Armee francaise
Stanowiska	dowodca: 14. Dywizji, 8. i 20. Korpusu Armijnego, 9. oraz 7. i 8. Armii, szef Sztabu Generalnego, przewodnicz?cy Rady Wojennej Sprzymierzonych , naczelny wodz Sił Sprzymierzonych
Głowne wojny i bitwy	I wojna ?wiatowa : I bitwa nad Marn? , I bitwa pod Ypres , bitwa nad Somm?
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Ferdinand Foch (ur. 2 pa?dziernika 1851 w Tarbes , zm. 20 marca 1929 w Pary?u ) ? francuski dowodca i teoretyk wojskowy, dowodca wy?szych zwi?zkow taktycznych armii francuskiej , marszałek Francji (1918), marszałek polny Wielkiej Brytanii (1919) i marszałek Polski (1923), szef Sztabu Generalnego, przewodnicz?cy Rady Wojennej Sprzymierzonych , naczelny wodz Sił Sprzymierzonych.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Dzieci?stwo i młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? 2 pa?dziernika 1851 roku w Tarbes ? miejscowo?ci le??cej w rejonie Midi-Pyrenees , w departamencie Hautes-Pyrenees u podno?a Pirenejow . Syn urz?dnika, prawnuk oficera z armii Napoleona Bonaparte , wychowywany był w atmosferze kultu tradycji napoleo?skich. Kształcił si? w jezuickich kolegiach ?w. Michała w Saint-Etienne i ?w. Klemensa w Metz . Po rozpocz?ciu wojny francusko-pruskiej w 1870 roku wst?pił ochotniczo do wojska do 4. Pułku Piechoty (ranny, trafił do prowizorycznego szpitala, ktory zorganizowano w Theatre de l’Odeon , gdzie opiekowała si? nim Sarah Bernhardt ) ^[1] . Zdemobilizowany w marcu 1871 roku rozpocz?ł nauk? na politechnice w Pary?u .

Słu?ba wojskowa [ edytuj | edytuj kod ]

Uko?czył Oficersk? Szkoł? In?ynieryjn? Artylerii. Stopie? oficerski otrzymał we wrze?niu 1874 roku, słu??c w 24. Pułku Artylerii. W 1887 roku uko?czył Akademi? Sztabu Generalnego (ASG). W latach 1887?1889 słu?ył w 3. Oddziale Sztabu Generalnego. Od 1890 roku był wykładowc? strategii ogolnej w ASG. Napisał szereg rozpraw wojskowo-teoretycznych o wykorzystaniu taktyki Napoleona we wspołczesnych warunkach. W latach 1895?1901 profesor ASG, w 1901 roku odwołany za klerykalizm . Nast?pnie został pomocnikiem dowodcy 20. Pułku Artylerii.

Znany był z gł?bokiego przywi?zania do wiary katolickiej , co w ?wieckiej Francji było nierzadko przeszkod? w zrobieniu kariery wojskowej ^[2] . Mimo to został w 1903 roku awansowany do stopnia pułkownika i obj?ł dowodztwo 35. Pułku Artylerii, za? w 1905 roku otrzymał stopie? generała brygady z wyznaczeniem na komendanta ASG. Od 1911 roku dowodca 14. Dywizji, od roku 1912 ? 8. Korpusu Armijnego (KA), a od roku 1913 ? 20. Korpusu Armijnego, na czele ktorego rozpocz?ł udział w I wojnie ?wiatowej w składzie 2. Armii.

I wojna ?wiatowa [ edytuj | edytuj kod ]

Od 28 sierpnia 1914 roku Foch pełnił funkcj? dowodcy Grupy Armijnej w składzie 9. i 11. KA, 42. Dywizji Piechoty i 2. Dywizji Kawalerii. 4 wrze?nia tego roku grupa ta została przemianowana w 9. Armi?. W czasie bitwy nad Marn? dowodzona przez niego armia wykazała du?? waleczno?? i opor. 4 pa?dziernika wyznaczony na pomocnika Naczelnego Dowodcy gen. Josepha Joffre'a , z zadaniem koordynowania działa? wszystkich armii działaj?cych na połnocy Francji.

B?d?c w czasie I wojny ?wiatowej zwolennikiem działa? ofensywnych sprawił, ?e wielu ?ołnierzy z jego 20. Korpusu zgin?ło w sierpniu 1914 roku od ognia niemieckich karabinow maszynowych . W prowadzonych operacjach nie stosował manewru i prowadził operacje całym frontem , spychaj?c wojska niemieckie na kolejne pozycje, co prowadziło do du?ych strat w ludziach i technice.

W listopadzie 1914 roku brał udział w bitwie pod Ypres , podczas ktorej koordynował działania oddziałow sojuszniczych armii. W styczniu 1915 roku został wyznaczony na dowodc? Połnocnej Grupy Armii, z ktor? brał udział w operacjach zaczepnych, m.in. dowodził ofensyw? w Artois , a w okresie lipiec ? listopad 1916 roku uczestniczył w bitwie nad Somm? .

Po odej?ciu ze stanowiska gen. Joffre'a w grudniu 1916 roku został zwolniony z obowi?zkow dowodczych i z grup? oficerow skierowany do opracowania planu działa? w wypadku naruszenia neutralno?ci Szwajcarii . W styczniu 1917 roku przedstawił projekt planu, ktory został zatwierdzony. Od stycznia do marca 1917 roku czasowo dowodził 7. i 8. Armi?. W kwietniu 1917 roku przebywał z misj? we Włoszech , gdzie uzgadniano warunki wej?cia wojsk angielskich i francuskich do tego kraju, na wypadek konieczno?ci. 5 maja 1917 roku wyznaczony na stanowisko szefa Sztabu Generalnego. W styczniu 1918 roku, oprocz stanowiska szefa Sztabu Generalnego, został wyznaczony na przewodnicz?cego Rady Wojennej Sprzymierzonych. Od marca 1918 roku był koordynatorem działa? wojsk Sprzymierzonych na Zachodnim Froncie. We wrze?niu 1918 roku przeprowadził udan? kontrofensyw? nad Somm? , ktora zdecydowała o pokonaniu Niemiec.

W czasie kryzysu na froncie w marcu i maju 1918 roku, kiedy wojska niemieckie zagra?ały Pary?owi, pokazał silny charakter, odwag? i gotowo?? do brania na siebie odpowiedzialno?ci. Dzi?ki tym cechom doprowadził do zako?czenia działa? wojennych i zawarcia pokoju. Był głownym przedstawicielem Francji w rozmowach dotycz?cych zawieszenia broni w listopadzie 1918 roku, osobi?cie dyktuj?c stronie niemieckiej warunki zawieszenia broni. Jako naczelny wodz wszystkich sił Sprzymierzonych na froncie zachodnim podpisał w rozejm w Compiegne ko?cz?cy działania wojenne z Niemcami 11 listopada 1918 roku. Jego rola w ostatecznym zwyci?stwie nad koalicj? pa?stw centralnych jest trudna do przecenienia.

Okres powojenny [ edytuj | edytuj kod ]

W latach 1918?1920 był jednym z organizatorow interwencji wojskowej w Rosji Radzieckiej . Od 1919 roku był prezydentem Wy?szej Rady Wojennej. Gdy podpisano traktat wersalski wypowiedział si? o nim nast?puj?co: " To nie pokoj, lecz zawieszenie broni na dwadzie?cia lat ".

Był nieprzejednanym wrogiem Niemiec, d??ył do ostatecznego ich zniszczenia, by ju? wi?cej nie zagra?ały Europie . Planował wspolne uderzenie wraz z Polsk? na Niemcy, ktore miało polega? na "przeci?ciu" Niemiec na poł, a potem osobnym pacyfikowaniu cz??ci połnocnej i południowej ^[3] .

Był autorem ksi??ki O prowadzeniu wojny , Wspomnienia (wojna 1914?1918) . Zmarł 20 marca 1929 roku w wieku 78 lat w Pary?u. Został pochowany w paryskim Ko?ciele Inwalidow . Mow? pogrzebow? wygłosił francuski prezydent czasu wojny Raymond Poincare .

Zwi?zki z Polsk? [ edytuj | edytuj kod ]

Lekarzem rodziny Foch był Polak o nazwisku Michałowski, ktory maj?c szesna?cie lat wzi?ł udział w powstaniu styczniowym , a po jego kl?sce emigrował do Francji i osiadł w Montpellier ^[4] .

Foch znany był jako przyjaciel Polski. Sw? zdecydowan? postaw? (m.in. gro?b? interwencji zbrojnej) wymusił na rz?dzie niemieckim przerwanie kontrofensywy przeciwko powsta?com wielkopolskim .

5 lutego 1921 roku w szkole wojskowej w Saint-Cyr Jozef Piłsudski odpi?ł ze swego munduru własny krzy? Virtuti Militari, udekorował nim Marszałka Focha i wygłosił nast?puj?ce przemowienie (zamieszczone w Monitorze Polskim z 7 lutego 1921 r.): ^[5]

"Znajduj? si? na tej ziemi francuskiej, zaprzyja?nionej z Polsk?, ktor? z rado?ci? reprezentuj?, w charakterze Prezydenta Republiki. Jednak?e w obecno?ci Wielkiego Wodza, ktory potrafił odnie?? zwyci?stwo w?rod najtrudniejszych warunkow, nie mog? zapomnie?, ?e jestem ?ołnierzem. Jako ?ołnierz podziwiałem i podziwiam olbrzymie dzieło, jakiego dokonałe?, bior?c na swoje barki tak olbrzymi? odpowiedzialno??. I dlatego dzi? z uczuciem gł?bokiej rado?ci ofiaruj? Ci krzy? ?Virtuti Militari”, ten krzy?, ktory jest mi tak drogi, a ktory nosiłem na swojej piersi, jako Naczelny Wodz Armii Polskiej."

W pi?tek 13 kwietnia 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski , na wniosek Ministra Spraw Wojskowych generała dywizji Kazimierza Sosnkowskiego i uchwały Rady Ministrow, nadał Ferdinandowi Fochowi tytuł marszałka Polski ^[6] .

W ?rod? 2 maja 1923 roku o godz. 7.25 na dworcu kolejowym w Dziedzicach generał Sosnkowski w imieniu Rady Ministrow przywitał marszałka Ferdinanda Focha przemowieniem ?(…) Przy pierwszym kroku Pa?skim w Polsce Panie marszałku Foch, Marszałku Francji i Marszałku Anglii, mam honor wr?czy? Ci dekret mianowania Pana Marszałkiem Polski, a jako widoczny symbol tej godno?ci buław? Marszałkowsk?, ktor? Prezydent Rzeczypospolitej polecił mi dor?czy? w jego imieniu” po czym wr?czył dekret i buław?. Nast?pnego dnia na placu Saskim w Warszawie Marszałek Foch wzi?ł udział w uroczystym odsłoni?ciu pomnika ksi?cia Jozefa Poniatowskiego ^{[7] [8]} . Tego samego dnia o godz. 3.15 na lotnisku mokotowskim w Warszawie wyl?dowała francuska eskadra w składzie sze?ciu samolotow Breguet XIV ^[9] .

W pi?tek 4 maja:

• godz. 9.20 wizytował Szkoł? Podchor??ych Piechoty ,
• godz. 10.00 w Belwederze został odznaczony przez Prezydenta RP Krzy?em Wielkim Orderu Wojennego Virtuti Militari ,
• godz. 11.00 wizytował Wy?sz? Szkoł? Wojenn? i Wy?sz? Szkoł? Intendentury ,
• dziesi?? minut sp?dził w ?Zach?cie” ,
• zwiedził Muzeum Wojska Polskiego , gdzie był mile zdziwiony widokiem swojego portretu, na ktorym był przepasany wst?g? orderu Virtuti Militari,
• godz. 14.00 w Belwederze był podejmowany ?niadaniem przez Prezydenta Wojciechowskiego,
• wieczorem na Zamku Krolewskim był podejmowany obiadem przez Ministra Spraw Wojskowych generała Sosnkowskiego ^[10] .

W sobot? 5 maja w Sztabie Generalnym , w towarzystwie szefa Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce generała Charlesa Josepha Duponta wzi?ł udział w konferencji z marszałkiem Piłsudskim. W przerwie konferencji wzi?ł udział w ?niadaniu wydanym na jego cze?? przez Ministra Spraw Zagranicznych Aleksandra Skrzy?skiego w pokojach Pałacu Potockich ^[11] .

11 maja odbyła si? w auli Politechniki Lwowskiej uroczysto?? nadania doktoratu honoris causa marszałkowi Francji Ferdinandowi Fochowi. Wydarzeniu temu nadano szczegolnie uroczysty charakter, całe grono wyst?piło we frakach , u wrot uczelni witali Focha rektor Julian Fabia?ski i prorektor Maksymilian Tytus Huber , oni te? w auli wygłosili odpowiednie przemowienia. W imieniu młodzie?y przemawiał, w mundurze kapitana Wojska Polskiego , były prezes Bratniej Pomocy, Jan Nawrocki. Kiedy marszałek opuszczał gmach, rozentuzjazmowana młodzie? studencka wyprz?gła konie i poci?gn?ła karet? przy pomocy lin ulicami Sapiehy i Kopernika, w?rod wiwatuj?cych g?stych szpalerow ludno?ci do ratusza.

Otrzymał tak?e tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiello?skiego (1918), Uniwersytetu Warszawskiego (1921) ^[12] , Uniwersytetu Pozna?skiego (1923) oraz Uniwersytetu ^[13] i Politechniki Lwowskiej (1923). Ferdinandowi Fochowi przyznano tytuły: Honorowego Obywatela Lwowa ^{[14] [15]} , Honorowego Obywatela miasta stołecznego Warszawy 19 kwietnia 1923 roku ^[16] , honorowego obywatela Torunia (kwiecie? 1923) ^[17] , Honorowego Obywatela Grudzi?dza (26 kwietnia 1923, mimo i? nigdy w Grudzi?dzu nie był).

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Imieniem Ferdynanda Focha nazwano francuskie ulice m.in. w: Pary?u i Nicei oraz polskie w: Bydgoszczy , Chełmnie (obecnie Grudzi?dzka), Chrzanowie ^[18] , Gda?sku , Gdyni , Cz?stochowie , Grudzi?dzu , Krakowie , Nowym Dworze Mazowieckim , Ostrowcu ?wi?tokrzyskim , Poznaniu (obecnie Głogowska ), Tarnowie (obecnie Bema), Pruszkowie , Przemy?lu i Radomiu . Od 2018 roku w Poznaniu istnieje Skwer im. Ferdynanda Focha (uroczystego nadania nazwy dokonali wiceprezydent miasta J?drzej Solarski oraz ambasador Francji Pierre Levy ) ^[19] . W okresie przedwojennym gdy?skie Wzgorze ?w. Maksymiliana nosiło nazw?: Wzgorze Focha .

Przed II wojn? ?wiatow? ulic? marsz. Ferdinanda Focha posiadały rownie? Warszawa i Kielce. Po blisko 60 latach stolica Polski ma ponownie ulic?, ktorej patronem jest marszałek ? tak? decyzj? w styczniu 2010 roku podj?li stołeczni radni ^[20] , a 1 czerwca 2010 roku prezydent Hanna Gronkiewicz-Waltz i ambasador Francji Francois Barry Delongchamps uroczy?cie nadali nazw? ulicy Focha przedłu?eniu ul. Tr?backiej do Ossoli?skich ^[21] . Na wniosek francuskiego personelu kopalni Knurow w dniu 17 wrze?nia 1922 roku szyb IV nazwano imieniem marszałka. Kopalni? t? po 2000 roku poł?czono z s?siedni? Kopalni? W?gla Kamiennego Szczygłowice. Obecnie jako Kopalnia W?gla Kamiennego Knurow-Szczygłowice wchodzi w skład Jastrz?bskiej Społki W?glowej S.A.

Imieniem marszałka Focha nazwano okr?t Francuskiej Marynarki Wojennej ? lotniskowiec typu Clemenceau ? ? Foch ”.

W czeskim mie?cie ?aslav został ustawiony pomnik Ferdinanda Focha, ktory po ustanowieniu protektoratu Czech i Moraw został usuni?ty przez Niemcow w sierpniu 1939 roku ^[22] . Pomniki konne marszałka znajduj? si? m.in. w Cassel , na Trocadero w Pary?u , w Tarbes oraz w Londynie . Pełnopostaciowy kamienny monument znajduje si? w Compiegne oraz stalowy w Knurowie .

Ukazany został w filmach fabularnych, m.in. w Na Zachodzie bez zmian ( Im Westen nichts Neues ) z 2022, gdzie zagrał go Thibault de Montalembert ^[23] .

Odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

• Krzy? Wielki Orderu Legii Honorowej ( Grand Croix Legion d'honneur , 8 pa?dziernika 1915) ^[24]
• Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej ( Grand Officier Legion d'honneur , 18 wrze?nia 1914)
• Komandor Orderu Legii Honorowej ( Commandeur Legion d'honneur , 31 grudnia 1913)
• Oficer Orderu Legii Honorowej ( Officier Legion d'honneur , 11 lipca 1908)
• Kawaler Orderu Legii Honorowej ( Chevalier Legion d'honneur , 9 lipca 1892)
• Medal Wojskowy ( Medaille militaire , 21 grudnia 1916, Francja) ^[24]
• Krzy? Wojenny 1914?1918 ( Croix de Guerre , Francja) ^[24]
• Oficer Orderu Palm Akademickich ( Officier L'Ordre des Palmes academiques , Francja ) ^[24]
• Medal pami?tkowy wojny 1870?1871 ( Medaille commemorative de la Guerre 1870?1871 , Francja) ^[24]
• Medal Pami?tkowy Wielkiej Wojny (Francja) ^[24]
• Order Orła Białego (15 kwietnia 1923, Polska) ^[24]
• Krzy? Wielki Orderu Virtuti Militari (15 kwietnia 1923, Polska) ^[24]
• Krzy? Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921, Polska) ^{[24] [25]}
• Krzy? Walecznych ? czterokrotnie (1921, Polska) ^{[24] [26]}
• Krzy? Wielki Orderu Ła?ni ( Grand Cross Order of the Bath , Wielka Brytania ) ^[24]
• Order Wybitnej Słu?by ( Distinguished Service Order , Wielka Brytania) ^[24]
• Order Zasługi ( Order of Merit , Wielka Brytania ) ^[24]
• Wielka Wst?ga Orderu Leopolda ( Grand-Cordon Ordre de Leopold , Belgia ) ^[24]
• Krzy? Wojskowy (Belgia) ^[24]
• Krzy? Wojenny (Belgia) ^[24]
• Medal Izery (Belgia) ^[24]
• Order ?wi?tego Jerzego II klasy ( Орден Святого Георгия , 1916, Imperium Rosyjskie )
• Order Pogromcy Nied?wiedzia I klasy ( L??pl??a Kara ordenis , Łotwa ) ^[24]
• Wielka Wst?ga Orderu Alawitow ( Grand Cordon Ordre de l'Ouissam Alaouite , Maroko )
• Medal Sił L?dowych za Wybitn? Słu?b? ( USA )
• Wielka Wst?ga Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja) ^[24]
• Krzy? Wojenny (Czechosłowacja) ^[24]
• Krzy? Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja) ^[24]
• Krzy? Wielki Orderu Karola III (Hiszpania) ^[24]
• Wielka Wst?ga Orderu Wschodz?cego Sło?ca (Japonia) ^[24]
• Krzy? Wielki Orderu Danebroga (Dania) ^[24]
• Krzy? Wielki Orderu Wie?y i Miecza (Portugalia) ^[24]
• Krzy? Wielki Orderu Daniły I (Czarnogora) ^[24]
• Wielka Wst?ga Orderu Wojskowego (Włochy) ^[24]
• Krzy? Wojenny (Włochy) ^[24]
• Krzy? Wielki Orderu Orła Białego (Jugosławia) ^[24]
• Medal Waleczno?ci Milo?a Obili?a (Jugosławia) ^[24]
• Order Wojskowy Ramy (Syjam) ^[24]
• Medal Solidarno?ci (Panama) ^[24]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Popularna Encyklopedia Powszechna , Ludwik L.   Czopek (red.), Ada A.   Anczykowa , t. 5, Krakow: Fogra, 1995, ISBN  83-85719-14-8 , ISBN  83-85719-07-5 , OCLC   833967081   . brak strony (ksi??ka)
• ( ros. ) K.A. Zalleskij. I mirowaja wojna. Prawitieli i wojennaczalniki , Moskwa WECZE 2000.
• ( ros. ) Wielka Encyklopedia Radziecka , t. 27, s. 609, Moskwa 1969-1978.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Artykuł o Ferdynandzie Fochu
• Kaplica Ferdinanda Focha w Pałac Inwalidow w Pary?u (Eglise du Dome des Invalides)
• Ferdinand Foch ? publikacje w bibliotece Polona ( fr.  ?  niem. )