Europejska konwencja praw człowieka (pełna nazwa: Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolno?ci , w skrocie ?Konwencja Europejska”, EKPC ^[1] lub EKPCz ^[2] ) ? umowa mi?dzynarodowa z zakresu ochrony praw człowieka zawarta przez pa?stwa członkowskie Rady Europy . Konwencja została otwarta do podpisu 4 listopada 1950 roku, a po uzyskaniu niezb?dnych 10 ratyfikacji weszła w ?ycie 3 wrze?nia 1953 roku. Stronami Konwencji jest ka?de z 46 pa?stw członkowskich Rady Europy (jest to obecnie warunek członkostwa w tej organizacji ).

Konwencja sporz?dzona została w j?zykach angielskim i francuskim , depozytariuszem jest Sekretarz Generalny Rady Europy .

Zgodnie z preambuł? konwencji rz?dy pa?stw europejskich, przyjmuj?c konwencj?, chciały podj?? kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektorych praw zamieszczonych w Powszechnej deklaracji praw człowieka . Na podstawie konwencji powołano do ?ycia Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzib? w Strasburgu . Skargi do Trybunału mog? składa? zarowno osoby indywidualne, grupy osob i organizacje pozarz?dowe (tzw. skargi indywidualne), jak i pa?stwa-strony konwencji (tzw. skargi mi?dzypa?stwowe).

Wprowadzenie [ edytuj | edytuj kod ]

Istota i szczegolny charakter Konwencji polega nie tylko na wyliczeniu praw i wolno?ci, do ktorych ludzie s? uprawnieni, ale przede wszystkim na ustanowieniu procedury kontrolnej, wci?? unikalnej w skali ?wiatowej, ktora umo?liwia ??danie zaprzestania naruszania praw, przywrocenia stanu zgodnego z nimi, a tak?e przyznanie odpowiedniego zado??uczynienia finansowego osobom poszkodowanym.

Konwencja Europejska a Polska [ edytuj | edytuj kod ]

Polska przyst?piła do Rady Europy 26 listopada 1991, jednocze?nie podpisuj?c Europejsk? konwencj? praw człowieka (co było politycznym wymogiem uzyskania członkostwa w Radzie Europy). Konwencja została ratyfikowana 19 stycznia 1993 i tego samego dnia weszła w ?ycie w stosunku do Polski. Deklaracj? o uznaniu jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zło?ono 1 maja 1993. Po uznaniu przez rz?d RP jurysdykcji Europejskiej Komisji Praw Człowieka (ju? nieistniej?cej) oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka mo?na ju? było składa? skargi do Trybunału w Strasburgu przeciwko Rzeczypospolitej. 26 lipca 1994 Polska ratyfikowała protokoły nr 1 i 4, 18 pa?dziernika 2000 protokoł nr 6, a 4 listopada 2002 protokoł nr 7 (nadto ratyfikowała protokoły nr 2, 9 i 11, dotycz?ce kwestii proceduralnych). 1 wrze?nia 2014 r. Polska ratyfikowała protokoł nr 13, dotycz?cy całkowitego zniesienia kary ?mierci ^[3] . Trybunał Konstytucyjny w dniu 24 listopada 2021 orzekł, ?e przepis Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w zakresie, w jakim przyznaje ETPCz kompetencje do oceny legalno?ci wyboru s?dziow Trybunału Konstytucyjnego jest niezgodny z konstytucj? ^[4] .

Prawa gwarantowane przez konwencj? [ edytuj | edytuj kod ]

Katalog praw człowieka chronionych przez Europejsk? konwencj? praw człowieka znajdziemy w artykułach 2?13. Do pewnego stopnia katalog ten przypomina katalog Powszechnej deklaracji praw człowieka z 1948, cho? zachodz? pomi?dzy nimi istotne rozbie?no?ci. Konwencja gwarantuje: prawo do ?ycia, zakazuje stosowania tortur, niewolnictwa i pracy przymusowej, gwarantuje prawo do wolno?ci i bezpiecze?stwa osobistego, zapewnia prawo do sprawiedliwego procesu oraz zakazuje wstecznego stosowania prawa karnego, potwierdza prawo poszanowania ?ycia prywatnego i rodzinnego wraz z prawem do zawarcia mał?e?stwa i zało?enia rodziny, przewiduje wolno?? my?li , sumienia i wyznania, wolno?? wypowiedzi, jak rownie? wolno?? zgromadzania si? i stowarzyszania, wreszcie chroni prawo do skutecznego ?rodka odwoławczego.

Katalog konwencyjny nie jest ani wyczerpuj?cy, ani zamkni?ty. Jest sukcesywnie uzupełniany przez Protokoły dodatkowe do konwencji. Protokoły te wprowadziły nowe prawa, takie jak: ochron? własno?ci prywatnej, prawo do nauki, prawo do wolnych wyborow, zakaz uwi?zienia za długi, zakaz ponownego s?dzenia w tej samej sprawie itd. Protokoł szosty znosi kar? ?mierci. Dodatkowo, w zakresie wykonywania praw i wolno?ci, konwencja zakazuje stosowania dyskryminacji opartej na jakiejkolwiek podstawie, np. płci, rasy, koloru skory, j?zyka, wyznania, pochodzenia itp.

Art. 14 Konwencji, ktory przewiduje zakaz dyskryminacji, uzupełnia ochron? praw okre?lonych w Konwencji i ma charakter akcesoryjny wobec tych praw ^[5] .

Zasi?g obowi?zywania konwencji [ edytuj | edytuj kod ]

Z praw i wolno?ci konwencyjnych mog? korzysta? wszystkie osoby pozostaj?ce pod jurysdykcj? (władz?) pa?stw-stron Konwencji . S? to przede wszystkim obywatele tych pa?stw, ale rownie? obcokrajowcy odwiedzaj?cy te pa?stwa, a wi?c zarowno obywatele innych pa?stw, jak i bezpa?stwowcy ? osoby nie posiadaj?ce ?adnego obywatelstwa. Zastosowanie konwencji nie jest ograniczone do terytorium okre?lonego pa?stwa, ale mo?e rozci?ga? si? poza nie. Tak wi?c z praw i wolno?ci konwencyjnych mo?na skorzysta? na pokładzie samolotu, statku morskiego czy statku kosmicznego nale??cego do tego pa?stwa strony konwencji.

Kontrola przestrzegania konwencji [ edytuj | edytuj kod ]

Kontrola przestrzegania konwencji dokonywana jest na dwu płaszczyznach: skargi mi?dzypa?stwowej oraz skargi indywidualnej (petycji). Ta pierwsza sprowadza si? do tego, ?e ka?de pa?stwo strona konwencji mo?e wszcz?? spor z innym pa?stwem stron?, ktoremu zarzuca naruszenie tej wła?nie konwencji (lub jej protokołow dodatkowych). Bardzo rzadko pa?stwa korzystały z tej mo?liwo?ci. Obawiały si? tego, ?e pa?stwo, przeciwko ktoremu skierowałyby skarg?, uznałoby takie działanie za akt nieprzyjazny, co w konsekwencji mogłoby doprowadzi? do pogorszenia stosunkow pomi?dzy nimi.

Wersja pierwotna (1950) [ edytuj | edytuj kod ]

Procedura ta w swej pierwotnej wersji opisanej w tek?cie konwencji z 1950 roku anga?owała trzy organy: Europejsk? Komisj? Praw Człowieka (ju? nie istnieje), Europejski Trybunał Praw Człowieka oraz Komitet Ministrow Rady Europy . W pierwszej fazie post?powania Komisja zajmowała si? dopuszczalno?ci? skargi indywidualnej, sprawdzała fakty istniej?ce w danej sprawie, zach?cała obie strony do polubownego ? nies?dowego załatwienia sporu. Komisja ko?czyła swoj? prac? w danej sprawie, wydaj?c opini? dotycz?c? faktow sprawy oraz sposobu jej załatwienia. Opinia ta była przesyłana do Komitetu Ministrow . W drugiej fazie post?powania spraw? mogł zaj?? si?, w zale?no?ci od sytuacji, albo Europejski Trybunał Praw Człowieka albo Komitet Ministrow. W okresie trzech miesi?cy sprawa mogła zosta? przesłana do Trybunału, ktory po jej rozpatrzeniu wydawał ostateczny, wi???cy wyrok. Je?eli natomiast spor w ci?gu owych trzech miesi?cy nie został skierowany do Trybunału, ostateczn? decyzj? o sposobie załatwienia sprawy podejmował Komitet Ministrow.

Reforma 1994?1998 (Protokoł nr 11 do EKPC) [ edytuj | edytuj kod ]

Z biegiem czasu liczba pa?stw stron konwencji europejskiej wzrastała. Proces ten przybrał na sile zwłaszcza w latach 90. XX wieku w zwi?zku z przyjmowaniem do Rady Europy byłych pa?stw obozu komunistycznego, ktore zwracały si? ku demokracji. Proces poszerzania członkostwa zbiegł si? w czasie z wzrastaj?c? popularno?ci? mechanizmu skargi indywidualnej. Po pocz?tkowej wstrzemi??liwo?ci, braku wiary w sukces czy po prostu braku wiedzy o mo?liwo?ci zwracania si? do organow strasburskich mieszka?cy krajow europejskich zacz?li znacznie ch?tniej i ?mielej korzysta? z przysługuj?cego im prawa skargi. Zjawisko to, samo w sobie bardzo pozytywne, spowodowało lawinowe zwi?kszanie si? liczby skarg napływaj?cych do Strasburga. W ten sposob mechanizm kontrolny konwencji stał si? ofiar? własnego sukcesu. Trzeba te? pami?ta? o tym, ?e stopniowy, ale ci?gły rozwoj prawa krajowego pa?stw stron konwencji konsekwentnie prowadził do tego, ?e do organow konwencyjnych docierały sprawy coraz bardziej skomplikowane. Te trzy wspomniane tutaj czynniki ł?cznie doprowadziły do nadmiernego obci??enia prac? Komisji i Trybunału.

Restrukturyzacja istniej?cego wtedy systemu została przeprowadzona przez Protokoł nr 11, ktory został w maju 1994 otwarty do podpisu przez pa?stwa strony Konwencji. Protokoł ten zast?pował wcze?niejsze protokoły dotycz?ce post?powania przed Trybunałem (2, 3, 5, 8, 9 i 10). Po wej?ciu w ?ycie w listopadzie 1998 roku nowy system kontrolny zacz?ł funkcjonowa?, daj?c nadziej? na usprawnienie, a zwłaszcza przyspieszenie post?powania.

Według nowej procedury jedynie Europejski Trybunał Praw Człowieka zajmuje si? rozpatrywaniem nadsyłanych skarg. Trybunał ten działa permanentnie w odro?nieniu od swego poprzednika zbieraj?cego si? periodycznie. Zlikwidowana została Europejska Komisja Praw Człowieka, a nadto Komitet Ministrow utracił swoje uprawnienia do merytorycznego zajmowania si? skarg? jednostki przeciwko pa?stwu.

Reforma 2004?2010 (Protokoł nr 14 do EKPC) [ edytuj | edytuj kod ]

Mimo wej?cia w ?ycie w 1998 daleko posuni?tej reformy Trybunału, kolejne lata pokazały, ?e reforma ta nie do ko?ca spełniła pokładane w niej nadzieje. Co prawda przyspieszyła ona rozpatrywanie spraw w Strasburgu, ale wobec wr?cz lawinowego wzrostu liczby skarg zmiany ni? wprowadzone okazały si? niewystarczaj?ce. Dlatego te? rz?dy pa?stw członkowskich podj?ły rozmowy na temat kolejnej reformy mechanizmu kontrolnego konwencji. Rozmowy te zaowocowały przyj?ciem w maju 2004 kolejnego Protokołu dodatkowego do Konwencji (Protokoł nr 14). Jego wej?cie w ?ycie uniemo?liwiała przez kilka lat Rosja , ktora jako jedyne pa?stwo członkowskie Rady Europy odmawiała jego ratyfikacji, podnosz?c w?tpliwo?ci prawne co do proponowanych zmian, wskazuj?c tak?e na antyrosyjskie nastawienie Trybunału. W 2009 stanowisko Rosji uległo zmianie, a procedura ratyfikacji w tym kraju została wznowiona. 18 lutego 2010 Minister Sprawiedliwo?ci Federacji Rosyjskiej zło?ył Radzie Europy dokument ratyfikacyjny, a 1 czerwca 2010 Protokoł 14 ostatecznie wszedł w ?ycie ^[6] .

Najwa?niejsze zmiany, jakie zostały wprowadzone do konwencji wraz z wej?ciem w ?ycie Protokołu nr 14:

• skargi w sposob oczywisty niedopuszczalne mog? by? odrzucane moc? decyzji 1 s?dziego (wcze?niej decyzj? Komitetu 3 s?dziow);
• wprowadzono dodatkow? przesłank? dopuszczalno?ci ? odrzucane maj? by? sprawy, w ktorych skar??cy nie odniosł ?istotnej szkody”;
• kadencja s?dziow została wydłu?ona z sze?ciu do dziewi?ciu lat, zlikwidowano mo?liwo?? reelekcji;
• wprowadzono mo?liwo?? okresowego zmniejszenia liczb? s?dziow orzekaj?cych w Izbie z siedmiu do pi?ciu;
• Komitet mo?e jednomy?lnie uzna? skarg? za niedopuszczaln? b?d? skre?li? j? z listy skarg albo te? uzna? skarg? za dopuszczaln? i wyda? orzeczenie, je?eli dane zagadnienie było ju? wcze?niej przedmiotem ugruntowanego orzecznictwa Trybunału (ang. repetitive cases );
• przewidziano mo?liwo?? przedkładania uwag pisemnych i osobistego udziału w rozprawach tocz?cych si? przed Izb? lub Wielk? Izb? przez Komisarza Praw Człowieka Rady Europy ;
• zwi?kszono mo?liwo?ci zawarcia przez strony ugody;
• przewidziano zwi?kszenie nacisku na zobowi?zanie stron do podporz?dkowania si? wyrokom Trybunału;
• dodano do konwencji zapis przewiduj?cy przyst?pienie do niej przez Uni? Europejsk? (przy wcze?niejszym brzmieniu konwencji były w?tpliwo?ci co do takiej mo?liwo?ci).

Warunki dopuszczalno?ci skargi indywidualnej [ edytuj | edytuj kod ]

S? to te wymogi, od ktorych spełnienia uzale?nione jest, czy Trybunał rozpatrzy skierowan? do niego skarg? co do jej meritum (co do jej istoty). Warunki te wynikaj? z samej konwencji:

• skarg? mo?e wnie?? jednostka, grupa jednostek lub organizacja pozarz?dowa

• skar??cy powinien by? ofiar? naruszenia praw zagwarantowanych w Konwencji lub jej protokołach. Oznacza to, ?e co do zasady nie mo?e zło?y? skargi osoba nieb?d?ca pokrzywdzon?. Wyj?tkiem b?dzie sytuacja, w ktorej ofiara naruszenia nie ma mo?liwo?ci zło?enia skargi ? wtedy wyj?tkowo osoba trzecia mo?e zło?y? skarg? w jej imieniu.

• skarga mo?e jedynie dotyczy? naruszenia jednego lub wi?cej praw zagwarantowanych przez Europejsk? Konwencj? Praw Człowieka lub ktory? z jej protokołow dodatkowych. Konwencja gwarantuje prawa i wolno?ci o charakterze obywatelskim i politycznym. Nie mo?na wi?c skar?y? si? o naruszenie praw, o ktorych konwencja nie wspomina, w szczegolno?ci praw socjalnych (np. zbyt niskiej płacy), braku wystarczaj?co długich wakacji itp.
• Art. 14 EKPC nie mo?e by? wył?czn? podstaw? wniesionej skargi ^[7] .

• naruszenia prawa lub praw musiała dokona? władza publiczna pa?stwa-strony lub organ/osoba wykonuj?ca działania zlecone przez pa?stwo. Zasadniczo skarga nie przysługuje przeciwko post?powaniu osob prywatnych np. s?siada, kolegi, sprzedawcy w sklepie itd.

• skarga nie mo?e by? oczywi?cie bezpodstawna . Je?eli wst?pne rozpoznanie sprawy nie wyka?e, i? doszło do naruszenia praw konwencyjnych, to Trybunał nie b?dzie zobowi?zany do dalszego zajmowania si? ni?.

• przed wniesieniem skargi do Trybunału musz? zosta? wyczerpane krajowe ?rodki odwoławcze . Post?powanie przed Trybunałem w Strasburgu przewidziane jest jedynie jako uzupełnienie ?rodkow prawnych dost?pnych w ka?dym pa?stwie, a nie ich zast?pienie. Ma on by? u?ywany wtedy, gdy organy krajowe nie radz? sobie z zapewnieniem przestrzegania Konwencji europejskiej. Przed wszcz?ciem post?powania przed Trybunałem skar??cy musi najpierw wykorzysta? mo?liwo?ci istniej?ce w kraju ? przej?? dost?pn? krajow? drog? odwoławcz? ( odwołanie , apelacja , kasacja itp.). Chodzi tu o zastosowanie takich ?rodkow administracyjnych i s?dowych, ktore daj? w rezultacie ich zastosowania wynik prawnie skuteczny, tzn. wynik musi nast?pi? i stanowi on rozstrzygni?cie sprawy, rozstrzygni?cie prawnie wi???ce. Co do zasady nie ma obowi?zku uciekania si? do ?rodkow prawnie nieskutecznych lub nadzwyczajnych (istniej?cych poza zwykłym trybem instancji odwoławczych). W przypadku skargi kasacyjnej, b?d? kasacji przewidzianych w prawie polskim Trybunał stoi jednak na stanowisku, ?e strona powinna podj?? prob? ich wniesienia przed zło?eniem skargi do Trybunału (pomimo ?e od 2005 skarga kasacyjna w sprawach cywilnych stała si? nadzwyczajnym ?rodkiem zaskar?enia). Je?li za? chodzi o ?rodki ?nieskuteczne” to przykładowo nie trzeba zwraca? si? z pismem do Rzecznika Praw Obywatelskich , poniewa? Rzecznik mo?e, ale nie musi podj?? interwencji, a nadto interwencja taka nie musi prowadzi? do rezultatow prawnie wi???cych. Wyj?tkowo mo?na nie korzysta? z drogi krajowej, je?eli potrafi si? udowodni?, i? ?rodki prawne w danym pa?stwie i tak nie b?d? skuteczne (zob. Aksoy p. Turcji (1996), TW p. Malcie (1999)). W sprawie Szott-Medy?ska przeciwko Polsce Europejski Trybunał Praw Człowieka przes?dził, ?e w niektorych typach spraw konieczne jest zło?enie skargi konstytucyjnej przed zło?eniem skargi do Trybunału, jednak?e taki wymog stawiany przez Trybunał spotkał si? z merytoryczn? krytyk? Prezesa Naczelnego S?du Administracyjnego ^[8] . Nie ma te? konieczno?ci wnoszenia skargi o wznowienie przed zło?eniem skargi do Trybunału.

• skarga musi by? wniesiona do Trybunału w terminie 4 miesi?cy od wydania ostatecznej krajowej decyzji w sprawie. Bieg terminu rozpoczyna si? gdy ostateczna decyzja wydana w zwykłym toku instancji zostaje dor?czona stronie, b?d? reprezentuj?cemu stron? pełnomocnikowi. Po?niejsze oddalenie skargi o wznowienie post?powania, wniosku o ułaskawienie czy te? o amnesti? nie ma wpływu na bieg tego terminu. W celu przerwania biegu terminu mo?na wysła? do Trybunału pismo faksem lub drog? pocztow? bez konieczno?ci wypełniania formularza skargi, wowczas wystarczy, je?li pierwsze pismo jasno (nawet w sposob ogolny) przedstawi przedmiot skargi, ktor? skar??cy zamierza wnie?? do Trybunału. Trybunał najcz??ciej w odpowiedzi na tego typu uproszczon? skarg? nade?le pakiet zawieraj?cy m.in. formularz skargi i numer wniesionej skargi oraz wyznaczy termin do nadesłania wypełnionego formularza skargi (osiem tygodni od daty pierwszego pisma Kancelarii Trybunału; obecnie Kancelaria podaje w swoim pi?mie konkretn? dat? do nadesłania wypełnionego formularza skargi). Je?li skarga zostanie nadesłana za pomoc? faksu lub wiadomo?ci e-mail (Trybunał jednak?e nie podaje adresu e-mail Trybunału do ogolnej publicznej wiadomo?ci) konieczne jest nast?pnie nadesłanie potwierdzenia poczt?, gdy? skargi do Trybunału mog? by? wnoszone wył?cznie drog? pocztow?. Sama pro?ba o informacj? nie wystarcza do wstrzymania biegu terminu ^{[9] [10]} . Termin na zło?enie skargi do Trybunału liczy si? od daty nadania skargi na poczcie ^[11] . Termin ten z jednej strony umo?liwia w miar? spokojne zło?enie skargi do Trybunału w Strasburgu, a z drugiej strony nie pozwala na zb?dne zwlekanie z podj?ciem decyzji co do wykorzystania mechanizmu kontrolnego Konwencji.

• pa?stwa, składaj?c deklaracj? uznaj?c? kompetencj? byłej Komisji lub jurysdykcj? poprzedniego Trybunału, mogły zastrzec, i? organy te b?d? mogły zajmowa? si? sprawami dotycz?cymi faktow zaistniałych po pewnej dacie. W zwi?zku z tym nie s? dopuszczalne skargi co do faktow sprzed tej daty (tzw. przesłanka ratione temporis ). Mimo zlikwidowania Komisji i utworzenia nowego Trybunału ograniczenie to zostało utrzymane. Przykładowo skargi przeciwko Polsce mog? dotyczy? tylko faktow zaistniałych po 30 kwietnia 1993 .

• skarga nie mo?e by? anonimowa ? w formularzu skargi nale?y okre?li? imi? i nazwisko ofiary naruszenia, jej płe?, dat? urodzenia, adres i obywatelstwo

• skarga nie mo?e by? identyczna ze spraw? ju? rozpoznan? przez Trybunał, przy czym ?identyczno?? sprawy” oznacza, ?e chodzi o niedopuszczanie skarg w sprawach, w ktorych ju? wcze?niej zapadło orzeczenie Trybunału, a nie takich, w ktorych istnieje jedynie pewne podobie?stwo stanu faktycznego

• nie mo?na skorzysta? ze skargi indywidualnej, je?eli wcze?niej sprawa została poddana innej mi?dzynarodowej procedurze kontrolnej , np. Komitetowi Praw Człowieka ONZ czy Mi?dzynarodowej Organizacji Pracy

• prawa do skargi nie mo?na nadu?ywa? . Za takie nadu?ycie mo?e zosta? uznane przedstawienie w skardze fałszywych faktow celem wprowadzenia Trybunału w bł?d. Nadu?yciem b?dzie te? wykorzystanie skargi do uprawiania propagandy politycznej (np. rasistowskiej) niedaj?cej si? pogodzi? z ideami, na ktorych konwencja si? opiera.

• w skardze musi wyst?pi? element znacz?cego uszczerbku ? od 1 czerwca 2010 (czyli daty wej?cia w ?ycie Protokołu 14) Trybunał uznaje za niedopuszczaln? ka?d? skarg? indywidualn?, w ktorej na podstawie analizy stanu faktycznego w sprawie stwierdzi, ?e skar??cy nie doznał znacz?cego uszczerbku.

Bardzo istotna ze wzgl?du na dopuszczalno?? skargi jest wykładnia dokonana przez Trybunał znaczenia pierwszego zdania w art. 6 konwencji: ? Ka?dy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozs?dnym terminie przez niezawisły i bezstronny s?d ”. Trybunał uwa?a, ?e poniewa? nie jest s?dem apelacyjnym od niekorzystnych rozstrzygni?? s?dow krajowych, nie ma obowi?zku badania bł?dow co do faktow i co do prawa popełnionych przez s?d krajowy. Badanie przez Trybunał uzasadnienia rozstrzygni?cia s?du krajowego mo?e by? tylko ilo?ciowe, a nie jako?ciowe, tj. je?li jakiekolwiek uzasadnienie zostało wydane, Trybunał co do zasady uzna je za kompatybilne z art. 6 Konwencji (Garcia Ruiz v. Spain, §§26?30) ^[12] . Zdaniem Trybunału nawet je?eli s?d krajowy nie przestrzegał przepisow prawa, nie stanowi to jeszcze naruszenia konwencji. Oznacza to, ?e skarga, w ktorej skar??cy kwestionuje zasadno?? wyroku (niesprawiedliwy i krzywdz?cy wyrok, niewła?ciwa interpretacja prawa krajowego przez s?d, bł?dna ocena dowodow i stanu faktycznego itp.), w ?wietle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału zostanie uznana za niedopuszczaln?. Takie stanowisko Trybunału niejednokrotnie kłoci si? z dokonywan? przez wnosz?cych skargi do Trybunału interpretacj? wy?ej zacytowanego fragmentu art. 6 konwencji (zdaniem wielu skar??cych skoro s?d rozpatrzył spraw? z dokonaniem mylnej oceny faktow i dowodow lub z naruszeniem przepisow prawa, oznacza to ?e niesprawiedliwe rozpatrzył spraw?), co jest jednym z powodow, dla ktorych od 95 do 99% wnoszonych co roku skarg do Trybunału jest uznawanych przez Trybunał za niedopuszczalne i skargi te s? odrzucane bez mo?liwo?ci zaskar?enia (decyzja o niedopuszczalno?ci skargi jest ostateczna) ^{[9] [13]} . Trybunał karał Polsk? najcz??ciej za trwaj?ce latami procesy s?dowe i tymczasowe aresztowania. Na 87 przegranych w 2010 spraw ponad 70 dotyczyło naruszenia praw do wolno?ci i uczciwego procesu s?dowego oraz przewlekło?ci post?powa? ^[14] .

Skarg? wnosi si? bezpłatnie. Trybunał rozpoznaje sprawy bez pobierania opłat s?dowych. Nie jest wskazane osobiste stawiennictwo skar??cego w Trybunale. Post?powanie we wst?pnej fazie ma charakter pisemny. Na etapie składania wst?pnej skargi (na formularzu skargi) skar??cy nie musi by? reprezentowany przez prawnika (natomiast je?li Trybunał uzna skarg? za dopuszczaln? pełnomocnik prawny musi zosta? wyznaczony, a korespondencja z Trybunałem od tego momentu co do zasady powinna by? prowadzona w j?zyku angielskim lub francuskim). Trybunał nie zas?dza zwrotu kosztow sporz?dzenia wst?pnej skargi przez prawnika. Nadsyłanych dokumentow nie nale?y zszywa? b?d? w inny sposob oprawia?. Dokumenty nadesłane do Trybunału nie zostan? zwrocone. Trybunał mo?e zezwoli? na zachowanie anonimowo?ci tylko w wyj?tkowych i nale?ycie uzasadnionych wypadkach ^{[9] [10]} . Nie nale?y do Trybunału przesyła? ?adnych przedmiotow (w tym dokumentow innych ni? papierowe) bez wcze?niejszego uzgodnienia z Kancelari? Trybunału. Ze wzgl?dow bezpiecze?stwa wszelkie przedmioty przesyłane do Trybunału bez wyra?nej pro?by Kancelarii zostan? niezwłocznie zniszczone wraz z listem przewodnim ^[15] .

2 grudnia 2011 Trybunał uruchomił elektroniczny formularz umo?liwiaj?cy potencjalnym skar??cym sprawdzenie dopuszczalno?ci skargi ^[16] . Ten nowy instrument nie pozostaje jednak bez kontrowersji ^[17] , dlatego zgodnie ze wskazowkami samego ETPC, formularz nie ma mocy wi???cej i niczego jeszcze nie przes?dza.

Post?powanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka [ edytuj | edytuj kod ]

Je?li skarga spełnia warunki dopuszczalno?ci, to mo?na j? wysła? (najlepiej na formularzu urz?dowym) pod adres Trybunału:

Europejski Trybunał Praw Człowieka
Rada Europy
67075 Strasbourg Cedex
Francja ^[18]

Badanie dopuszczalno?ci skargi [ edytuj | edytuj kod ]

Skarga badana jest na pocz?tku z punktu widzenia jej dopuszczalno?ci . Analizowane jest, czy spełnia ona wszystkie konieczne wymogi (tzw. przesłanki dopuszczalno?ci skargi). Je?eli skarga nie spełnia jakich? wymogow, to zostanie odrzucona (uznana za niedopuszczaln?) decyzj? s?dziego zasiadaj?cego jednoosobowo (do 1 czerwca 2010 była to kompetencja Komitetu zło?onego z 3 s?dziow) lub izby, do ktorej została skierowana. Uznanie skargi za niedopuszczaln? mo?e nast?pi? na ka?dym etapie jej rozpoznawania i jest to decyzja ostateczna ? nie mo?na si? od niej w ?aden sposob odwoła? (definitywnie ko?czy ona post?powanie w danej sprawie).

Proba ugody [ edytuj | edytuj kod ]

Jedynie wi?c po uznaniu skargi za dopuszczaln? izba mo?e przyst?pi? do jej merytorycznego badania. W trakcie post?powania przed Trybunałem, izba powinna zach?ca? strony do pojednania, do polubownego załatwienia sprawy . Nie chodzi tu tylko o formalny wymog, ktory ma by? spełniany celem przej?cia do dalszych etapow procedury. Chodzi o rzeczywisty obowi?zek zach?cania stron w sporze do załagodzenia go z korzy?ci? dla ich obu oraz w duchu poszanowania praw człowieka. Z uwagi na zapewnienie maksimum skuteczno?ci post?powanie w tej fazie jest poufne.

Merytoryczne rozpatrzenie skargi [ edytuj | edytuj kod ]

Je?li nie osi?gni?to polubownego rozwi?zania sporu, to izba Trybunału b?dzie kontynuowa? badanie skargi co do jej istoty . Strony post?powania (skar??cy i pa?stwo) zostan? zobowi?zane do przedstawienia w konkretnym terminie swoich memoriałow i innych dokumentow popieraj?cych ich argumentacj?. W tym czasie dokonuje si? rownie? sprawdzanie stanu faktycznego powołanego w skardze (w tym celu izba mo?e przeprowadzi? dochodzenie). Gdy s?dziowie ju? zapoznaj? si? z tak zebranymi informacjami mo?e (nie musi) nast?pi? ustna faza post?powania ? rozprawa przed Trybunałem. Bior? w niej udział przedstawiciele obu stron b?d?cych w sporze. Rozprawa jest do?? sformalizowana. Strony zabieraj? głos według porz?dku ustalonego przez przewodnicz?cego izby. W trakcie rozprawy s?dziowie mog? zadawa? stronom dodatkowe pytania, aby bli?ej wyja?ni? interesuj?ce ich szczegoły ze stanu faktycznego lub prawnego sprawy.

Narada s?dziowska. Wyrok [ edytuj | edytuj kod ]

Po zako?czeniu rozprawy s?dziowie zbieraj? si? na narad?. Narada s?dziowska jest poufna, jej przebieg nie jest komunikowany na zewn?trz. Po dyskusjach w swym gronie, s?dziowie ostatecznie przyjmuj? tekst orzeczenia wi?kszo?ci? głosow. S?dzia niezgadzaj?cy si? z wyrokiem wi?kszo?ci mo?e zło?y? tzw. zdanie odr?bne. Wyrok (orzeczenie) obejmuje trzy zasadnicze cz??ci: opisanie stanu faktycznego sprawy, przedstawienie argumentow prawnych uzasadniaj?cych tre?? trzeciej cz??ci, czyli sentencji wyroku. Obowi?zek wykonania orzeczenia spoczywa na rz?dzie pozwanego pa?stwa ? powinno ono zło?y? informacj? w tej sprawie Komitetowi Ministrow Rady Europy , ktory, w razie konieczno?ci, mo?e uchwali? rezolucj? wzywaj?c? pa?stwo do post?powania zgodnego z wyrokiem Trybunału.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie
• konwencje Rady Europy
• prawo europejskie

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Marek A. Nowicki , Wokoł Konwencji Europejskiej. Krotki komentarz do Europejskiej konwencji praw człowieka , Krakow 2003
• Marek A. Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka. Orzecznictwo. Tom 1: Prawo do rzetelnego procesu s?dowego , Krakow 2001
• Marek A. Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka. Orzecznictwo. Tom 2: Prawo do ?ycia i inne prawa , Krakow 2002
• Marek A. Nowicki, Słownik Europejskiej konwencji praw człowieka , Krakow 2004
• Alistair Mowbray, Cases and materials on the European Convention on Human Rights , 2001
• Iain Cameron, An introduction to the European Convention on Human Rights , 1998
• Donna Gomien, Short guide to the European Convention on Human Rights , 1998
• Andrzej Bisztyga, Europejski Trybunał Praw Człowieka , Katowice 1997
• Jochen A. Frowein, Wolfgang Peukert, Europaische MenschenRechtsKonvention. EMRK-Kommentar , wyd. 2., Kehl 1996
• Philip Leach, Taking a case to the European Court of Human Rights , wyd. 2., Oxford 2005
• Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Krystian Complak, Mariusz Jabło?ski, Roman Wieruszewski, Krzysztof Wojtowicz: System ochrony praw człowieka . Krakow: Kantor Wydawniczy Zakamycze, 2003. ISBN  83-7333-204-9 . brak strony w ksi??ce

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Formularz skargi do Trybunału . bip.ms.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. ( pol. ) , dokument w formacie PDF
• Tekst Konwencji bez protokołow 12,13 . echr.coe.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-07)]. ( pol. ) dokument w formacie PDF
• Tekst Konwencji z protokołami 12,13 . rcie.koszalin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-17)]. ( pol. ) dokument w formacie PDF
• Tekst protokołu 14 do Konwencji ( pol. ) dokument w formacie PDF
• Tekst Konwencji po znowelizowaniu z protokołami 1-14 ( pol. ) , dokument w formacie PDF
• Strona głowna Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ( ang.  ?  fr. )
• HUDOC ? baza orzecze? Trybunału ( ang.  ?  fr. )
• Pouczenie w przedmiocie wnioskow o odszkodowanie i zado??uczynienie (just satisfaction claims; Article 41 of the Convention) . echr.coe.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-09)]. ( ang. )
• Pouczenie w przedmiocie składania skarg do Trybunału ( ang. )
• Strona Trybunału z formularzami, poradami i wskazowkami dla wnosz?cych skargi ( ang. )
• Portal Rady Europy ( ang.  ?  fr. )
• Konwencja w j?z. ang. i fr.
• Strona zawieraj?ca orzecznictwo s?dow polskich oraz Trybunału w Strasburgu w sprawach polskich . prawaczlowieka.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-16)].