Erazm z Rotterdamu

Erazm z Rotterdamu na obrazie Hansa Holbeina młodszego
Imi? i nazwisko	Gerrit Gerritszoon
Data i miejsce urodzenia	27 lub 28 pa?dziernika 1467 Rotterdam
Data i miejsce ?mierci	12 lipca 1536 Bazylea
Wa?ne dzieła
Pochwała głupoty
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wiki?rodłach
Cytaty w Wikicytatach

Erazm z Rotterdamu , łac. Desiderius Erasmus Roterodamus , wła?ciwie Geert Geerts , Gerhard Gerhardson . (ur. 28 pa?dziernika 1466 lub 1467 w Rotterdamie , zm. 12 lipca 1536 ^{[1]   [2] [3]} w Bazylei ^[4] ) ? niderlandzki duchowny katolicki , pisarz oraz uczony : filolog , filozof i pedagog . Jeden z czołowych humanistow renesansu ( ksi??? humanistow ), propagator kultury antycznej, oskar?ony o herezj? . Głosił, ?e człowiek z natury jest dobry, zło za? pochodzi z niewiedzy ^[5] .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Urodzony w Rotterdamie, w owczesnym hrabstwie Holandia. Był nie?lubnym synem Rogera Gerarda, ktory po?niej został katolickim kapłanem i Margaret, corki lekarza z Zevembergu. Wcze?nie osierocony, w 1487 roku wst?pił do klasztoru augustianow , w ktorym przebywał pi?? lat. W 1492 roku przyj?ł ?wi?cenia kapła?skie . Nast?pnie za pozwoleniem władz duchownych opu?cił klasztor i został sekretarzem biskupa Henryka von Bergen w Cambrai . W 1495 roku wyjechał do Pary?a , po?niej do Anglii , gdzie nawi?zał przyja?? z Tomaszem Morusem oraz Johnem Coletem , komentatorem Biblii. W 1506 roku uzyskał doktorat z teologii w Turynie .

Erazm nie sprawował swojego kapła?skiego urz?du, wcze?nie zrzucił szaty zakonne i kapła?skie. Dopiero 24 lata po tym fakcie wniosł pro?b? o papiesk? dyspens? ^[6] .

Korespondował m.in. z Caritas Pirckheimer ^[7] . Do ?cisłej grupy polskich ?erazmian” zalicza si? przede wszystkim: biskupa Piotra Tomickiego , kanclerza Krzysztofa Szydłowieckiego , prymasa Andrzeja Krzyckiego , poet? Jana Dantyszka oraz członkow rodziny Łaskich, na czele z reformatorem Janem i dyplomat? Hieronimem ^[8] .

Tworczo?? [ edytuj | edytuj kod ]

W swoich dziełach krytykował przywary społeczne, takie jak przekupstwo , hipokryzja , rozwi?złe obyczaje kleru. Najsławniejsza jego rozprawa Pochwała głupoty jest satyr? na owczesne społecze?stwo . Był tworc? irenizmu . Jako przeciwnik scholastyki , krytykował j? za odej?cie od ewangelicznej prostoty i sprowadzenie or?dzia Chrystusa do akademickich dysput. W 1516 roku opracował pierwsze greckie wydanie Nowego Testamentu ( Novum Instrumentum omne ). Namawiał, aby Pismo ?wi?te było czytane przez osoby ?wieckie w j?zyku narodowym. Opublikował krytyczne wydania dzieł klasykow: Arystotelesa , Cycerona , Seneki , a tak?e Ojcow Ko?cioła : Ambro?ego , Orygenesa , Augustyna .

Pogl?dy pedagogiczne Erazma charakteryzuj? si? ciepłem i serdeczno?ci? wzgl?dem dzieci i młodzie?y. Sprzeciwiał si? on szkole takiej, jaka istniała, zwłaszcza surowemu traktowaniu uczniow przez nauczycieli. Nie podobały mu si? rownie? tre?ci i metody nauki szkolnej. Uwa?ał, ?e nauka w szkole ma by? przyjemna dla dziecka, sprawia? rado??, poci?ga?. Przekonywał, ?e kształcenie powinno opiera? si? na j?zykach klasycznych ? łacinie i grece , a historia , geografia , matematyka powinny pełni? rol? słu?ebn? w stosunku do literatury . Je?li chodzi o metod? nauki, Erazm zalecał m.in. De ratione studii ? umieszczanie greckich i łaci?skich sentencji w widocznych miejscach domu (w tym na ?cianach), tak, aby ci?gle czytane przez ucz?cego si?, wspomagały nauk? i koncentracj?.

Działalno?? reformatorska [ edytuj | edytuj kod ]

Jeszcze przed wyst?pieniem Lutra głosił pogl?dy zbli?one do reformacyjnych. Szydził ze ?redniowiecznej pobo?no?ci, ze ?redniowiecznych podr?cznikow, takich jak Mammotrectus super Bibliam , na ktorych kształcili si? duchowni.

Pragn?ł wyda? własny przekład Nowego Testamentu na łacin?, jednak nie mogł znale?? wydawcy. Przygotował wi?c Novum Instrumentum omne ? Nowy Testament grecko-łaci?ski (tekst łaci?ski to jego własny przekład). Wydanie to wzbudziło zainteresowanie prawdami wiary pierwotnego Ko?cioła i przyczyniło si? do zakwestionowania wielu katolickich doktryn , przez co wywołało szerokie kontrowersje. Utorowało tak?e drog? do przekładow Biblii na j?zyki narodowe. Jednym z nich był niemiecki przekład Nowego Testamentu przygotowany przez Marcina Lutra . Erazm zach?cał osoby ?wieckie do czytania Pisma ?wi?tego i popierał działalno?? reformatora. W li?cie do elektora saskiego Fryderyka M?drego pisał, ?e ?grzechem” Lutra jest to, ?e ?naruszył tiar? papie?a i brzuchy mnichow”, a w li?cie do papie?a Leona X nazwał go ?pot??n? tr?b? ewangelii prawdy”. W po?niejszym czasie poro?nił si? z Lutrem w kwestii wolnej woli człowieka, pozostał jednak zwolennikiem reform w Ko?ciele oraz nawoływał do powrotu do nauki Chrystusa .

Z powodu swoich pogl?dow naraził si? na ostr? krytyk? władz Ko?cioła katolickiego . W wielu miejscach Europy zwalczano rozpowszechnianie jego dzieł, palono je na stosie, jego samego za? oskar?ano o herezj? (na jego pogrzebie nie zjawił si? ?aden katolicki duchowny). Papie? Paweł IV w 1559 zaliczył wszystkie jego dzieła do pierwszej kategorii ksi?g zakazanych. Sankcje te zostały kilka lat po?niej cz??ciowo złagodzone przez Sobor Trydencki , nadal jednak wi?kszo?? z tych dzieł podlegała mniej lub bardziej restrykcyjnej cenzurze ^[1]   . Jednak nie wszyscy hierarchowie byli mu nieprzychylni. Do jego przyjacioł zaliczał si? m.in. kardynał Jan Fisher (przyszły ?wi?ty). Papie? Paweł III (1534?1549) w 1535 roku zaproponował mu nawet kapelusz kardynalski . Erazm odmowił przyj?cia tej nominacji z uwagi na zły stan zdrowia ^{[2] [3]} .

Doktryna polityczna [ edytuj | edytuj kod ]

Republikanizm ? krytykował szlachectwo bez cnoty , snobizm i godno?ci duchowe bez pobo?no?ci oraz wiedzy, jak rownie? demoralizacj? kleru, a tak?e instytucj? monarchii dziedzicznej .

Pacyfizm ? uwa?ał, ?e wojna jest sprzeczna z filozofi? ?wiata i wyst?puje przeciwko naturze człowieka, ktory jest stworzony do ?ycia w pokoju . Wojna niszczy prawa moralne, zasady religijne i warto?ci kulturalne. Dzielił wojny na sprawiedliwe ? obronne i niesprawiedliwe ? łupie?cze.

Dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

Erazm pisał wył?cznie po łacinie, wypracowuj?c w niej własny styl, ro?ny od włoskiego cyceronianizmu , ktory krytykował jako niewolnicze pod??anie za wzorem mistrza . W wi?kszo?ci jego dzieł mo?na znale?? wskazowki czy pouczenia dydaktyczne. Do pedagogicznych prac nale?y zaliczy?:

• 1512: O sposobie studiow ;
• 1518: Rozmowki dla dzieci ;
• 1530: O sposobie pisania listow ;
• 1528: Cyceronianin, czyli najlepszy sposob mowienia ? gdzie wymienia po?rod polskich humanistow m.in. Andrzeja Krzyckiego ^[9] ;
• 1529: Mowa o konieczno?ci kształcenia chłopcow zaraz od urodzenia w cnocie i naukach ;
• 1530: O wytworno?ci obyczajow chłopi?cych .

Znane dzieła:

• 1503: Podr?cznik ?ołnierza Chrystusowego ;
• 1509: Pochwała głupoty ;
• 1517: Skarga Pokoju ;
• 1524: O wolnej woli ;
• Ksi?gi ktore zowi? j?zyk .

Jego dzieła zostały wci?gni?te do Indeksu ksi?g zakazanych ^[10] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Erika E.   Rummel   Erika E. , Desiderius Erasmus , Edward N. E.N.   Zalta (red.), [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy , Winter 2017 Edition, Metaphysics Research Lab, Stanford University , 27 wrze?nia 2017 , ISSN 1095-5054 [dost?p 2017-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-21]   ( ang. ) . ???

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Polskoj?zyczne

• Juliusz Doma?ski , Erazm z Rotterdamu , Powszechna Encyklopedia Filozofii , Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ptta.pl [dost?p 2024-05-05].
• Erazm z Rotterdamu ? dzieła w bibliotece Polona
• Gora Karmel ? pisma Erazma

Angloj?zyczne

• Eric E.   MacPhail   Eric E. , Desiderius Erasmus , Internet Encyclopedia of Philosophy , ISSN 2161-0002 [dost?p 2018-06-27]   ( ang. ) .
• Erasmus, Desiderius (c.1466?1536) ( ang. ) , Routledge Encyclopedia of Philosophy , rep.routledge.com [dost?p 2023-05-09].