Ekonomia dobrobytu

Ekonomia dobrobytu ? teoria ekonomiczna, ktora stanowi integraln? cz??? klasycznej szkoły ekonomii .

Wspołcze?nie ekonomia dobrobytu ( welfare economics) okre?lona jest jako podstawa polityki społeczno-gospodarczej pa?stwa. Zagadnienia rozwa?ane w jej ramach to m.in.: sposob zorganizowania sprawnie funkcjonuj?cej gospodarki, konstrukcja wła?ciwego systemu podatkowego czy metoda optymalnego zro?nicowania dochodow. Jest czasem zaliczana do ekonomii normatywnej , a nie pozytywnej , cho? klasyczni autorzy tego nurtu, jak Pigou i Kaldor , zaznaczali ?e ekonomia powinna by? ?ci?le pozytywna i zewn?trzna w stosunku do polityki ^[1]^[2].

Ekonomia dobrobytu w wymiarze teoretycznym definiuje kryteria wyboru społecznego, a na poziomie praktycznym stosuje te kryteria do oceny gospodarek opartych na ro?nych instytucjach (rz?dzie, rynku) w celu identyfikowania wyboru najbardziej po??danego. Now? gał?? wysoce abstrakcyjnej ekonomii dobrobytu, zwan? now? ekonomi? polityczn?, teori? wyboru publicznego, stworzyła praca Kennetha Arrowa o paradoksie głosowania . Zagadnienie ekonomii dobrobytu rozwa?a rownie? Amartya Sen .

Dziedzina ekonomii dobrobytu jest zwi?zana z dwoma podstawowymi twierdzeniami. Pierwsze z nich mowi, ?e przy okre?lonych zało?eniach, rynki na ktorych panuje konkurencja doskonała prowadz? do osi?gni?cia optymalnej (w sensie słabego optimum Pareto ) alokacji zasobow. Jest to formalizacja metafory niewidzialnej r?ki rynku Adama Smitha. Drugie twierdzenie ekonomii dobrobytu mowi, ?e przy spełnieniu okre?lonych zało?e?, dowolne optimum Pareto utrzymuje si? jako dynamiczna rownowaga rynkowa . Oznacza to, ?e mo?liwe jest przej?cie do preferowanego optimum (okre?lonego według funkcji dobrobytu społecznego ) przy pomocy redystrybucji , i pozostawienie go jako nowej wolnorynkowej dynamicznej rownowagi. Ekonomia dobrobytu wskazuj? tak?e na mo?liwe przyczyny zawodno?ci rynku , ktora ma miejsce, gdy zało?enia podstawowych twierdze? nie s? spełnione (np. gdy wyst?puje asymetria informacyjna ) ^[3]^[4].

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Dla Adama Smitha , Davida Ricarda i Johna Milla wzrost dobrobytu oznaczał przewa?nie wzrost wytworzonego produktu. W klasycznej teorii niewidzialnej r?ki rynku przyj?to ponadto, ?e leseferyzm zapewni maksymalny dobrobyt, co było rozumiane w ten sposob, ?e rynek potrafi dokonywa? optymalnej alokacji ustalonej ilo?ci zasobow mi?dzy alternatywne zastosowania dzi?ki cenom rownowa??cym popyt z poda?? .

Autorzy wierni tradycji u?yteczno?ciowej traktowali dobrobyt jako sum? u?yteczno?ci gospodarstw domowych, a alokacja maksymalizuj?ca tak pojmowany dobrobyt opisywana była jako optymalna alokacja zasobow np. Jeremy Bentham zakładał, ?e dobrobyt ł?czny jest arytmetyczn? sum? dobrobytow indywidualnych i ?e mo?na je porownywa?.

Istotnym narz?dziem analizy ekonomii dobrobytu była teoria renty konsumenta sformułowana przez Alfreda Marshalla . Według Marshalla przyrosty tej renty, ktora mo?e by? pewn? miar? satysfakcji konsumentow, a wi?c dobrobytu społecznego, s? mniejsze przy wysokich dochodach ni? przy dochodach niskich. St?d jego teza, ?e bardziej rownomierny podział dochodu narodowego musi prowadzi? do zwi?kszenia ogolnych rozmiarow renty konsumenta, a wi?c do maksymalizacji dobrobytu społecznego. Zwi?zana była z tym polityka progresywnego opodatkowania dochodow i pomoc dla biednych.

Kwestie dobrobytu nie mogły by? jednak?e rozwijane w pełni z uwagi na d??enie do traktowania ekonomii jako nauki pozytywnej, a wi?c zajmuj?cej si? opisem faktow i wzajemnych zale?no?ci w gospodarce. Neoklasycy konsekwentnie bowiem oddzielali problemy normatywne zwi?zane z etyk? i s?dami warto?ciuj?cymi. Przekonanie, ?e ekonomia dobrobytu powinna by? wolna od oceny warto?ciuj?cej, zwi?zane było rownie? z nazwiskiem Vilfreda Pareta . Jeszcze w latach 30. XX w. ekonomi?ci s?dzili, ?e mo?na posługiwa? si? optymalno?ci? Pareta do oceny gospodarki bez wypowiadania s?dow warto?ciuj?cych. Probowano formułowa? warunki, w ktorych rownowaga ogolna osi?gnie optimum Pareta, co miało mie? znaczenie dla dobrobytu społecznego i efektywnej alokacji zasobow.

Cho? rozro?nienie mi?dzy teori? ekonomii a polityk? ekonomiczn? nast?piło ju? w drugiej połowie XIX w., prob? rozwini?cia formalnej teorii dobrobytu na cele polityki gospodarczej podj?ł dopiero w XX w. Arthur Pigou , ktory uwa?any jest za tworc? teorii dobrobytu. Jego praca The Economics of Welfare ( 1920 ) usankcjonowała oficjaln? nazw? tej dyscypliny i stała si? podstaw? okre?lonej orientacji teoretycznej.

W historii my?li ekonomicznej uznany jest podział na ?star?" ekonomi? dobrobytu opart? na utylitarystycznej podstawie (m.in. Jeremy Bentham, John S. Mill, Francis Edgeworth , Arthur Pigou ) i ?now?" ekonomi? dobrobytu, ktora przyj?ła zasady analizy Pareta.

Dalszym rozwini?ciem modelu Pareta jest efektywno?? Kaldora-Hicksa . Uwzgl?dnia ona dodatkowo mo?liwo?? kompensacji strat ponoszonych przez podmioty w nowej rownowadze z zyskow innych uczestnikow rynku. Przykładowo, polityka wolnego handlu mo?e zapewnia? ogołowi społecze?stwa rozproszon? korzy?? w postaci obni?onych w nieznacznym stopniu cen towarow, jednocze?nie znacz?co krzywdz?c mał? grup? społeczn? dotychczasowych lokalnych producentow, ktora przestaje by? konkurencyjna. Wolny handel mo?e by? w ogolnym bilansie korzystny, jednak pełna efektywno?? w sensie Kaldora-Hicksa wymaga, aby cz??? tego zysku została wykorzystana jako kompensacja strat poszkodowanej grupy ^[5]. O ile do lat 90. XX wieku było to uwa?ane za mo?liwo?? teoretyczn?, po?niejsze analizy skutkow umow handlowych USA z Chinami i Meksykiem pokazały, ?e niska mobilno?? ludno?ci i wysoka sztywno?? płac rzeczywi?cie powoduj? dotkliwe długotrwałe negatywne efekty społeczne w?rod robotnikow ^[6].

Podstawowe twierdzenia [ edytuj | edytuj kod ]

Istniej? dwa fundamentalne twierdzenia ekonomii dobrobytu opisuj?ce zwi?zek pomi?dzy wolnokonkurencyjnymi rynkami a efektywno?ci? ekonomiczn? w rozumieniu słabego optimum Pareta :

Ka?da gospodarka, w ktorej istnieje konkurencja rynkowa, jest efektywna w rozumieniu Pareta
Za po?rednictwem mechanizmu konkurencji rynkowej mo?na ? dokonuj?c odpowiedniej redystrybucji wyj?ciowego podziału dochodow ? osi?gn?? ka?d? efektywn? w rozumieniu Pareta alokacj? zasobow ^[7]

Zało?enia le??ce u podstaw modelu:

Rynki s? kompletne ? koszty transakcji s? zerowe, dzi?ki czemu podmioty rynkowe dysponuj? doskonał? informacj? ,
Ceny nie s? kontrolowane ani ograniczone ? na rynku nie ma monopoli , ani wysokich barier wej?cia i wyj?cia

Twierdzenia te zostały wyprowadzone matematycznie m.in. przez Kennetha Arrowa i Gerarda Debreu w ich modelu rownowagi ogolnej . Zało?enia twierdze? wskazuj? na potencjalne ?rodła zawodno?ci rynkow , i rol? regulatora publicznego w przeciwdziałaniu im. ^[8]

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Arthur Cecil A.C. Pigou Arthur Cecil A.C. , Protective & preferential import duties , Routledge, 1906, s. 1?3 .
↑ Nicholas N. Kaldor Nicholas N. , Welfare Propositions of Economics and Interpersonal Comparisons of Utility , ?The Economic Journal”, 49 (195), 1939, s. 549?552, DOI : 10.2307/2224835 , JSTOR : 2224835 [dost?p 2017-01-28] .
↑ Joseph E. J.E. Stiglitz Joseph E. J.E. , Information , [w:] The Concise Encyclopedia of Economics [online] .
↑ Peter J. P.J. Hammond Peter J. P.J. , The Efficiency Theorems and Market Failure , ?ResearchGate”, 6 sierpnia 2009 [dost?p 2016-12-20] .
↑ Allan M. A.M. Feldman Allan M. A.M. , Kaldor-Hicks Compensation. , [w:] The New Dictionary of Economic and the Law 2 , 2002 .
↑ Autor i inni , The China Shock: Learning from Labor Market Adjustment to Large Changes in Trade , ?NBER”, 21 stycznia 2016 [dost?p 2016-12-20] .
↑ Joseph Stiglitz : Ekonomia sektora publicznego . Rapacki (red. nauk. przekł.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 73. ISBN 83-01-14338-X .
↑ Joseph E J.E. Stiglitz Joseph E J.E. , The Invisible Hand and Modern Welfare Economics , ?NBER”, 1 marca 1991 [dost?p 2016-12-20] .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

El?bieta Kundera (red.): Słownik historii my?li ekonomicznej . Krakow: Oficyna Ekonomiczna, 2004. ISBN 83-89355-36-1 .

[1] Arthur Cecil A.C. Pigou Arthur Cecil A.C. , Protective & preferential import duties , Routledge, 1906, s. 1?3 .

[2] Nicholas N. Kaldor Nicholas N. , Welfare Propositions of Economics and Interpersonal Comparisons of Utility , ?The Economic Journal”, 49 (195), 1939, s. 549?552, DOI : 10.2307/2224835 , JSTOR : 2224835 [dost?p 2017-01-28] .

[3] Joseph E. J.E. Stiglitz Joseph E. J.E. , Information , [w:] The Concise Encyclopedia of Economics [online] .

[4] Peter J. P.J. Hammond Peter J. P.J. , The Efficiency Theorems and Market Failure , ?ResearchGate”, 6 sierpnia 2009 [dost?p 2016-12-20] .

[5] Allan M. A.M. Feldman Allan M. A.M. , Kaldor-Hicks Compensation. , [w:] The New Dictionary of Economic and the Law 2 , 2002 .

[6] Autor i inni , The China Shock: Learning from Labor Market Adjustment to Large Changes in Trade , ?NBER”, 21 stycznia 2016 [dost?p 2016-12-20] .

[7] Joseph Stiglitz : Ekonomia sektora publicznego . Rapacki (red. nauk. przekł.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 73. ISBN 83-01-14338-X .

[8] Joseph E J.E. Stiglitz Joseph E J.E. , The Invisible Hand and Modern Welfare Economics , ?NBER”, 1 marca 1991 [dost?p 2016-12-20] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]