Ten artykuł nale?y dopracowa? : Brakuje w tek?cie odniesie? do stron w pozycjach ksi??kowych, wskazanych jako przypisy, lub do innych ?rodeł. Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tego artykułu . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Drapie?niki

Rozmowa z dr Robertem Mysłajkiem. Podkast z serii Nauka XXI wieku

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz  strony pomocy .

Drapie?nictwo ? bywa definiowane jako sposob od?ywiania si? organizmow , polegaj?cy na wykorzystaniu jako pokarm ciała innego zwierz?cia i w odro?nieniu od paso?ytnictwa prowadz?cy do ?mierci ofiary. W ekologii jest traktowane jako jedna z form antagonistycznych zale?no?ci mi?dzygatunkowych ( drapie?nik ? ofiara ) lub wewn?trzgatunkowych (np. kanibalizm ), ktore wykształciły si? w toku koewolucji ( adaptacja ) ^[1] . Układy drapie?nik?ofiara i układy powi?zane innymi interakcjami mi?dzygatunkowymi, decyduj? o rozmieszczeniu, zrownowa?eniu i strukturach ekosystemow ^{[2] [3] [4] [5]} .

Strategie drapie?nictwa [ edytuj | edytuj kod ]

Istniej? ro?ne sposoby polowania, stadne i w pojedynk?. Niektore drapie?niki łapi? ofiar? po po?cigu. Po?cig mo?e by? szybki i krotkotrwały ? je?li ofiary nie uda si? do?cign??, drapie?nik z niej rezygnuje ( gepard ) ? lub dłu?szy, d???cy do zm?czenia ofiary ( wilk szary ). W skrajnych wypadkach po?cig mo?e trwa? wiele godzin lub nawet kilka dni, gdy drapie?ca nie mo?e osi?gn?? du?ej pr?dko?ci, ale jest bardziej wytrzymały ni? ofiara ( likaon pstry ). Po?cig mo?e te? by? stosunkowo krotki, po podej?ciu ofiary ( lew afryka?ski ). W skrajnych przypadkach oznacza to polowanie z zasadzki, np. zeskok z gał?zi ( jaguar ameryka?ski ) lub wyskok spo?rod ro?linno?ci ( szczupak ). Zwierz?ta poluj?ce stadnie mog? stosowa? podział rol.

Po?cig to nie jest jedyny sposob pozyskania ofiary. Niektore drapie?niki buduj? ro?nego rodzaju pułapki ? sieci (wiele paj?kow ), pułapki ziemne (larwy mrowkolwowatych ). Inne obezwładniaj? ofiar? uderzeniem j?zyka ( ?aby , kameleony ) lub parzydełek ( parzydełkowce ). Niektore przywabiaj? ofiary wabikiem, udaj?cym potencjaln? ofiar?, lub ?wiec?cym wyrostkiem ( ?abnica ). Drapie?ca obezwładnia ofiar? sił?, gryz?c j? (powoduj?c wykrwawienie) lub dusz?c, albo przy u?yciu jadu .

Drapie?nictwem jest te? zgryzanie ciał zwierz?t osiadłych, np. g?bek , mimo ?e technicznie jest identyczne z ro?lino?erno?ci? .

Istniej? zwierz?ta, ktore odfiltrowuj? pokarm z zawiesiny wodnej ( fiszbinowce ) lub mułu ( rureczniki ). Ich pokarmem staj? si? wtedy zarowno organizmy zwierz?ce, jak i ro?linne, bakterie oraz detrytus . Takiego od?ywiania formalnie nie zalicza si? do drapie?nictwa.

Mechanizmy obronne u ofiar [ edytuj | edytuj kod ]

Ofiary potrafi? broni? si? przed atakiem drapie?nikow m.in. ucieczk? ( mysz , zaj?c , antylopa ) w momencie ataku lub unikaniem miejsca i czasu, w ktorych drapie?niki s? najbardziej aktywne ( migracje dobowe organizmow zooplanktonowych ). Inne staj? si? niedost?pne dla drapie?nika, wytwarzaj?c ro?nego rodzaju pancerze ( mał?e , ?limaki , skorupiaki , ?ołwie , chru?ciki domkowe) lub chowaj?c si? w kryjowki, b?d? wytwarzaj?c wyrostki ( rogi , poro?e , kolce itp.), utrudniaj?ce manipulacj? lub połkni?cie przez drapie?nika ( je? , rozwielitka ). Niektore organizmy wytwarzaj? takie zabezpieczenia tylko w okresie zwi?kszonej presji drapie?nikow, co jest nazywane cyklomorfoz? . Ukrywanie si? jest ułatwiane przez ro?ne strategie kamufla?u , w tym mimetyzm , polegaj?cy na upodabnianiu si? do elementow otoczenia, np. przez przybieranie ubarwienia ochronnego . Jeszcze inne staraj? si? odstraszy? wroga substancjami chemicznymi ( tchorz , skunks ), ??dłem ( błonkowki ) lub sam? informacj? (tak?e informacj? fałszyw?) o zawieraniu toksycznej substancji, zawart? w krzykliwej barwie ciała ( salamandra plamista ). W zale?no?ci od szczegolnych uwarunkowa? strategi? obronn? mo?e by? ?ycie w rozproszeniu lub tworzenie stad.

Wybor ofiar przez drapie?niki [ edytuj | edytuj kod ]

Drapie?cy mog? polowa? na ro?ne ofiary ( polifagia ) lub tylko na jeden ich gatunek ( monofagia ). Polifagi cz?sto wykazuj? oportunizm , tzn. poluj? na ten gatunek potencjalnych ofiar, ktory jest w danym momencie najłatwiejszy do zdobycia (najpospolitszy i najsłabszy). U typowych drapie?nikow, takich jak np. lew, udane jest tylko jedno na 5-10 polowa?. Dzieje si? tak, gdy? ich ofiar? z reguły padaj? osobniki młode, młode niedo?wiadczonych matek, osobniki stare, chore (np. zapaso?ycone , z kolcem w nodze itp).

Wpływ drapie?nikow na liczebno?? populacji ofiar [ edytuj | edytuj kod ]

Najsilniejsza zale?no?? mi?dzy liczebno?ci? populacji ofiar a liczebno?ci? populacji drapie?nikow wyst?puje w przypadku drapie?nikow monofagicznych bytuj?cych w zubo?onych gatunkowo ?rodowiskach, takich jak kr?g polarny lub pustynia . Drapie?nik wyst?puj?cy w nadmiarze (w stosunku do pojemno?ci ekosystemu ) silnie przetrzebia populacj? ofiar, w efekcie ich liczba silnie spada. Nie mog?c znale?? pokarmu, drapie?niki zdychaj? z głodu i po pewnym czasie ich liczba rownie? spada. To z kolei pozwala si? odbudowa?, zwykle te? bardziej płodnej, populacji ofiar. Charakterystyczne jest, ?e szczyt liczebno?ci drapie?nika wyst?puje nieco po?niej ni? szczyt liczebno?ci ofiary. Dzieje si? tak, gdy? dopiero dojrzałe dzieci drapie?nika b?d? mogły skonsumowa? ?nadmiar” swoich ofiar. Przykładem powy?szych zale?no?ci mog? by? stosunki pomi?dzy lisem polarnym a zaj?cem polarnym . W Polsce podobne korelacje wyst?puj? pomi?dzy liczebno?ci? sow a liczebno?ci? myszy i nornic . Powy?sz? zale?no?? przedstawiono na wykresie obok. W uj?ciu matematycznym zale?no?ci te ujmuje rownanie Lotki-Volterry .

W ?rodowiskach bardziej zro?nicowanych gatunkowo ? gdzie wyst?puje dobrze rozbudowana sie? ła?cuchow pokarmowych ? nie ma takich gwałtownych waha? liczebno?ci (najwy?ej miejscowo). Drapie?nik zaprzestaje polowa? na osobniki przerzedzonej populacji. Nie robi tego ?wiadomie, po prostu cz??ciej w jego zasi?gu wzroku ( w?chu ) pojawiaj? si? osobniki innego gatunku. Ich dost?pno?? reguluje przypadek, a ten zale?y od liczebno?ci populacji potencjalnych ofiar.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz hasło drapie?nictwo w Wikisłowniku

• Drapie?nictwo i ro?lino?erno?? w Khan Academy