Pomnik Bonhoeffera na placu przed
ko?ciołem ?w. El?biety
we
Wrocławiu
został odsłoni?ty w 1999 r.
[1]
Tablica pami?tkowa w miejscu urodzenia Dietricha Bonhoeffera we Wrocławiu, na ?cianie domu przy ul. Bartla 7 ? została odsłoni?ta w 1996 r.
[1]
(dawniej
Am Birkenwaldchen
)
Figura Bonhoeffera (pierwsza z prawej) i innych m?czennikow XX wieku (
Opactwo Westminsterskie
,
Londyn
).
Dietrich Bonhoeffer
, Dieter Bonhoeffer (ur.
4 lutego
1906
we
Wrocławiu
, zm.
9 kwietnia
1945
w
obozie koncentracyjnym we Flossenburgu
) ? niemiecki duchowny
ewangelicki
,
teolog
i działacz antynazistowski. Po nieudanym
zamachu na Adolfa Hitlera z dnia 20 lipca 1944
wraz z innymi działaczami ruchu oporu uwi?ziony i po procesie przed trybunałem dora?nym stracony, na dwa tygodnie przed wyzwoleniem obozu KL Flossenburg przez Amerykanow.
Jego ojcem był psychiatra
Karl Bonhoeffer
. Dieter podj?ł studia teologiczne w
Tybindze
w wieku lat 17, kontynuował je w
Berlinie
. Za prac? pt.
Sanctorum communio
(?Społeczno?? ?wi?tych”) otrzymał
tytuł doktora
teologii. W 1930
habilitował
si? i otrzymał stanowisko docenta berli?skiego uniwersytetu. 5 wrze?nia 1930 wyjechał na studia zagraniczne w Union Theological Seminary w
Nowym Jorku
, gdzie poznał kultur?, sytuacj? społeczn?, a przede wszystkim ?ycie religijne Afroamerykanow w USA.
Od przełomu lat 1932 i 1933 Bonhoeffer oddalał si? od kariery uniwersyteckiej, po?wi?caj?c si? pracy duszpasterskiej. Jego działalno?? przypadała na lata rosn?cych wpływow
Adolfa Hitlera
w Niemczech, na czas, kiedy ideologia
nazistowska
stawała si? niemieck? ideologi? pa?stwow?. Wyjechał do Londynu, gdzie w latach 1933?1935 był pastorem. Po powrocie do nazistowskich Niemiec wst?pił do
Ko?cioła Wyznaj?cego
.
Bonhoeffer przeciwstawiał si? ideologii nazistowskiej widz?c w niej zagro?enie dla chrze?cijan, dla Niemcow i dla ludzko?ci. Głosił hasła wzywaj?ce do pokoju (
bracia w Chrystusie nie mog? skierowa? broni przeciw sobie, bowiem tak naprawd? skierowaliby j? przeciw Chrystusowi
), nawoływał do przeciwstawiania si? nazizmowi i ostrzegał przed zagro?eniem niesionym przez jego zwolennikow. W 1934 roku na ekumenicznym zje?dzie młodych protestantow w
Danii
kre?lił wizje wojny, ktor? mo?e wywoła? nazizm.
Jego przekonania nie mogły pozosta? niezauwa?one przez hitlerowskie władze i wkrotce (w 1935) pozbawiony został urz?dowo prawa do nauczania. Stworzył wowczas połlegalne
seminarium duchowne
, ktore prowadził w Finkenwalde (dzi?
Zdroje
[2]
, dzielnica
Szczecina
). Wspolnota ta stała w całkowitej opozycji do owczesnego oficjalnego
luteranizmu
niemieckiego, popieraj?cego nazizm i realizuj?cego jego ideologi?.
Bonhoeffer nie tylko pragn?ł swobody głoszenia Ewangelii, lecz tak?e gotow był zaryzykowa? ?ycie, sprzeciwiaj?c si? Hitlerowi i pomagaj?c
?ydom
w ucieczkach. Twierdził, ?e ?Ko?cioł tylko wtedy staje si? Ko?ciołem, kiedy istnieje dla tych, ktorzy pozostaj? poza nim”, i postulował ?bezwarunkow? powinno?? Ko?cioła wobec ofiar ka?dego systemu społecznego, nawet je?eli nie nale?? do wspolnoty chrze?cija?skiej”.
Wspolnota została zlikwidowana przez
gestapo
w 1937, a proba wznowienia działalno?ci w okolicy
Koszalina
zako?czyła si? rok po?niej aresztowaniami niektorych jej uczestnikow. Bonhoeffer pod koniec 1938 nawi?zał kontakt z opozycyjnie wobec nazizmu nastawionymi oficerami armii niemieckiej, utrzymuj?c stałe kontakty z Ko?ciołami zagranicznymi. Przed wybuchem
wojny
, wiosn? 1939 odwiedził Angli?, gdzie rozmawiał z biskupem
Chichester
, Georgiem Bellem i wyst?pował jako przedstawiciel opozycji wobec Hitlera, a nast?pnie
Stany Zjednoczone
, sk?d wrocił w 1940. Obj?ty zakazem publikacji, pracy naukowej i głoszenia kaza? nawi?zał bliski kontakt z
admirałem
Wilhelmem Canarisem
, szefem
Abwehry
(krytycznie nastawionym wobec Hitlera i jego najbli?szych wspołpracownikow), dzi?ki czemu uzyskał chroni?c? go w znacznej mierze przed gestapo legitymacj? pracownika wywiadu, dzi?ki ktorej te? mogł porusza? si? do?? swobodnie po Niemczech i przekracza? granice. Podczas jednej ze swoich podro?y do
Sztokholmu
spotkał si? z Bellem, za ktorego po?rednictwem przekazał Brytyjczykom dowody eksterminacji
?ydow
oraz zwrocił si? do nich w imieniu grupy spiskowcow ? w tym generałow
Hansa Ostera
i
Ludwiga Becka
? o pomoc w usuni?ciu Hitlera. Brytyjczycy potraktowali jednak przekazan? pro?b? jako prowokacj? i nie zareagowali.
W styczniu 1943 zar?czył si? z Mari? von Wedemayer, a 5 kwietnia został aresztowany pod ogolnym zarzutem ?osłabiania potencjału wojennego Niemiec”, wobec braku konkretnych dowodow uczestnictwa w spisku przeciw Hitlerowi. Wpływy Canarisa nie były wystarczaj?ce, aby Bonhoeffera uwolni?, ale pozwoliły na przeniesienie go z aresztu policyjnego gestapo do wzgl?dnie spokojnego wi?zienia w Berlinie, w ktorym wiele pisał. Jego zapiski ukazały si? po wojnie w tomie pt.
Widerstand und Ergebung
(?Opor i poddanie”).
Nie skorzystał z mo?liwo?ci ucieczki z wi?zienia, a po
nieudanym zamachu na Hitlera 20 lipca 1944
i wykryciu zwi?zku z tym zamachem Canarisa i grupy wspołpracuj?cych z nim oficerow ? oraz Bonhoeffera ? pastor został w pa?dzierniku 1944 przeniesiony ponownie do wi?zienia gestapo. Stamt?d trafił do
obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie
. Hitler nie zapomniał o nim nawet w obliczu katastrofy Niemiec: na jego osobisty rozkaz 9 kwietnia 1945, dwa tygodnie przed wkroczeniem Amerykanow, Bonhoeffer wraz z admirałem Canarisem i generałem Osterem został postawiony przed trybunałem dora?nym, skazany i stracony na szubienicy w
obozie Flossenburg
.
Jego my?l teologiczna nacechowana chrystocentryzmem, wraz z rozwa?aniami na temat ?bezreligijnego chrze?cija?stwa”, ktorym m?cze?ska ?mier? teologa nadała jeszcze gł?bsz? wymow?, wywarła istotny wpływ na powojenn? teologi? w Wielkiej Brytanii i Ameryce, a tak?e na polskich intelektualistow i działaczy opozycji, takich jak
Stanisław Bara?czak
czy
Jacek Kuro?
oraz na tworczo??
Tadeusza Ro?ewicza
.
- 4 lutego 1906 ? rodz? si? Dietrich i Sabine, szoste i siodme dziecko mieszcza?skiej rodziny z
Wrocławia
.
- 1913 ? rozpoczyna nauk? w szkole Friedrichswerdersches Gymnasium w
Berlinie
.
- marzec 1916 ? rodzina Bonhoefferow przeprowadza si? do domu przy Wangenheimstrasse 14 w Berlinie (dzielnica Grunewald).
- marzec 1923 ? w Grunewald-Gymnasium Dietrich zdaje matur?. W semestrze letnim rozpoczyna studia teologiczne na uniwersytecie w
Tybindze
.
- 1924 ? po dwoch semestrach studiow w Tybindze Dietrich wraca do Berlina, gdzie kontynuuje studia na uniwersytecie berli?skim. Tego samego roku sp?dza 3 miesi?ce w Rzymie, odbywa tak?e podro?e na
Sycyli?
i do
Afryki Połnocnej
.
- 1926 ? pierwsze do?wiadczenia w praktyce teologicznej (nabo?e?stwa dla dzieci).
- 1927 ? zło?enie pracy doktorskiej
Sanctorum Communio
i jej obrona.
- 1928
- stycze? ? pierwszy egzamin z praktycznej wiedzy teologicznej.
- luty ? jednoroczny
wikariat
w
Barcelonie
poł?czony z prac? katechetyczn? z dzie?mi w ramach nabo?e?stw dzieci?cych. Podro?e po
Hiszpanii
w towarzystwie brata Klausa.
- luty 1929 ? powrot do Berlina, asystentura na uniwersyteckiej katedrze teologii systematycznej.
- 1930
- lipiec ? drugi egzamin teologiczny. Habilitacja w zakresie teologii systematycznej (temat:
Akt i bycie
). Otwarty wykład habilitacyjny:
Pytanie o człowieka we wspołczesnej filozofii i teologii
.
- wrzesie? ? wyjazd do
Stanow Zjednoczonych
: jednoroczne stypendium
DAAD
przeznaczone na studia na Union Theological Seminary w
Nowym Jorku
.
- 1931
- czerwiec ? powrot do Berlina, asystentura na Wydziale Teologicznym uniwersytetu berli?skiego. Dietrich rozpoczyna działalno??
ekumeniczn?
. Jesieni? zostaje wybrany na sekretarza ds. młodzie?y na posiedzeniu ?wiatowego Zwi?zku Krzewienia Przyja?ni za po?rednictwem Ko?ciołow w
Cambridge
. Przyj?cie funkcji duszpasterza akademickiego w Wy?szej Szkole Technicznej w Berlinie Charlottenburgu.
- listopad ?
ordynacja
, stanowisko wikariusza synodalnego przy Ko?ciele Syjonu w Berlinie, opieka nad dzie?mi przygotowuj?cymi si? do
konfirmacji
.
- 1933 ? przeciwstawia si? tzw. ?paragrafom aryjskim” w Ko?ciele. Powstaje jego artykuł:
Ko?cioł wobec kwestii ?ydowskiej
.
Gestapo
zakłoca prowadzon? przez Bonhoeffera kampani? wyborcz? do władz Ko?cioła. Spor z teologi? Niemieckich Chrze?cijan. Wspołpraca przy ?wyznaniu z Bethel”.
- od pa?dziernika 1933 do kwietnia 1935 ? funkcja proboszcza w dwoch niemieckich parafiach w Londynie. Znajomo?? z biskupem
Chichesteru
, wspołpraca w Ruchu Ekumenicznym.
- od kwietnia 1935 do marca 1940 ? utworzenie i prowadzenie seminarium kaznodziejskiego Ko?cioła Wyznaj?cego w Zingst oraz Finkenwalde (obecnie Szczecin Zdroje), ktore zostaje zamkni?te w 1937. Nast?pnie wikariaty zbiorcze w
Koszalinie
(Koslin),
Słonowicach
(Gross Schlonwitz), Waszkowo,
Tychowo
(Sigurdshof).
- wrzesie?/pa?dziernik 1938 ? pisze ksi??k?
?ycie wspolne
.
- 1939
- marzec/kwiecie? ? pobyt w Londynie, spotkanie z biskupem Chichesteru, George’em Bellem.
- czerwiec ? wyjazd do Nowego Jorku.
- lipiec ? powrot z USA przez Londyn do Berlina.
- sierpie? 1940 ? zakaz publicznych wyst?pie? nało?ony na Bonhoeffera z powodu ?działalno?ci szkodliwej dla narodu”.
- od listopada 1940 do lutego 1941 ? pobyt w klasztorze
Ettal
, praca nad ksi??k?
Etyka
.
- marzec 1941 ? zakaz druku i publikacji oraz zakaz pełnienia obowi?zkow słu?bowych w Berlinie. Bonhoeffer przył?cza si? do ruchu oporu przeciwko Hitlerowi, zgromadzonemu wokoł admirała Canarisa. Podro?e do
Szwajcarii
.
- lato 1942 ? podro? do
Szwecji
na spotkanie z Bellem. Celem jest zbadanie stanowiska rz?du angielskiego wzgl?dem niemieckiego ruchu oporu.
- 1943
- stycze? ? zar?czyny z Mari? von Wedemeyer.
- 5 kwietnia 1943 ? aresztowanie, pobyt w wi?zieniu ?ledczym Wehrmachtu w Tegel.
- 8 pa?dziernika 1944 ? po nieudanym zamachu na Hitlera oraz odnalezieniu akt o działalno?ci ruchu oporu w Zossen, Bonhoeffer zostaje przeniesiony do wi?zienia Gestapo przy Prinz-Albrecht-Strasse.
- 1945
- 5 kwietnia ? na rozkaz Hitlera zarz?dzone zostaje egzekucja Bonhoeffera i innych członkow ruchu oporu z szeregow Abwehry.
- 8 kwietnia ? w obozie koncentracyjnym Flossenburg, do ktorego przewieziono wi??niow, zbiera si? s?d pod przewodnictwem Ottona Thorbecka. Wszystkich oskar?onych (Bonhoeffera, Canarisa, Ostera, Gehrego, Sacka) skazano na ?mier?.
- 9 kwietnia ? wykonanie wyroku ?mierci.
- Josef
J.
Ackermann
Josef
J.
,
Dietrich Bonhoeffer. Wolno?? ma otwarte oczy
,
Eliza
E.
Pieciul-Karmi?ska
(tłum.), Pozna?: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanow W drodze, 2007,
ISBN
978-83-7033-604-2
,
OCLC
169995641
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- Anna Morawska,
Chrze?cijanin w Trzeciej Rzeszy
, Warszawa 1970
- Eric
E.
Metaxas
Eric
E.
,
Bonhoeffer. Prawy człowiek i chrze?cijanin przeciwko Trzeciej Rzeszy
,
Dorota
D.
Chabrajska
, Krakow: Wydawnictwo Salwator, 2012,
ISBN
978-83-7580-300-6
,
OCLC
812754474
.
Brak numerow stron w ksi??ce