Dante Alighieri

Fresk autorstwa Giotto di Bondone (XIV wiek)
Data i miejsce urodzenia	maj lub czerwiec 1265 Florencja
Data i miejsce ?mierci	13 lub 14 wrze?nia 1321 Rawenna
Narodowo??	Włoch
Dziedzina sztuki	poezja
Wa?ne dzieła
Boska komedia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wiki?rodłach
Cytaty w Wikicytatach

Dante Alighieri (ur. w maju lub czerwcu 1265 we Florencji , zm. 13 lub 14 wrze?nia 1321 w Rawennie ^[1] ) ? włoski poeta , filozof i polityk , charakteryzowany przez Friedricha Engelsa jako ?ostatni poeta ?redniowiecza i jednocze?nie pierwszy poeta nowych czasow ” ^[2] .

Jego najwybitniejszym dziełem jest poemat Boska komedia , uwa?any za arcydzieło literatury ?wiatowej i szczytowe osi?gni?cie literatury ?redniowiecznej. Utwor jest w cało?ci napisany po włosku .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? we Florencji w drobnoszlacheckiej rodzinie. Nazwisko Alighieri pochodzi od gockiego Aldiger, ktore nosiła jego babka z Ferrary ^[3] . Rod Dantego nale?ał do partii gwelfow , on sam przystał do Białych ? jednej z dwoch frakcji, na jakie dzieliło si? stronnictwo. W 1289 roku wzi?ł udział w bitwie pod Campaldino .

Studiował retoryk? , gramatyk? , filozofi? , literatur? oraz teologi? . Był członkiem ruchu poetyckiego Dolce stil novo . Znał i przyja?nił si? z wieloma jego członkami, mi?dzy innymi Guido Cavalcantim , utrzymywał te? kontakty z muzykiem Casell? i malarzem Giottem . Około roku 1285 o?enił si? z Gemm? di Manetto Donati , z ktor? miał troje lub czworo dzieci. Wcze?niej prze?ył nieszcz??liw? miło??. Zakochał si? w Beatrycze Portinari , po jej przedwczesnej ?mierci w 1290 roku napisał sw? pierwsz? ksi??k?, zatytułowan? Vita nuova ( ?ycie nowe ), w ktorej w postaci zbioru poezji poł?czonych z pami?tnikiem opisuje dzieje swego uczucia. Ksi??ka została uko?czona około 1294 roku. Sw? ukochan? umie?cił w Boskiej komedii ? przeprowadza go przez Niebo.

W latach 1295?1300 zaanga?ował si? politycznie, co zostało uwie?czone powołaniem go na urz?d priora  (inne j?zyki) w roku 1300, wst?pił te? do cechu lekarzy i aptekarzy, gdy? było to warunkiem rozpocz?cia kariery politycznej. Brał udział w zabiegach o odnowienie ligi miast gwelfickich, mi?dzy innymi w poselstwie do papie?a, ktory zatrzymał go jako zakładnika. Uchroniło go to od zemsty Czarnych, ktorzy zdobyli przewag? nad Białymi we Florencji. Został jednak oskar?ony, skazany na grzywn? i dwa lata wygnania. Dante nie zapłacił grzywny, przez co ?ci?gn?ł na siebie kar? do?ywotniego wygnania, a w przypadku powrotu ? spalenie na stosie ^[4] . Przez reszt? ?ycia bł?kał si? po ro?nych dworach Włoch i rozwijał talent pisarski. Nigdy jednak nie powrocił do swojej ojczyzny, cho? oferowano mu amnesti?.

Ostatecznie osiadł w Rawennie , gdzie na swym dworze udzielił mu go?ciny władaj?cy wowczas miastem Guido Novello da Polenta. Tu w 1321 r. uko?czył pisanie Boskiej komedii . Latem 1321 r. Dante przebywał w Wenecji z misj? dyplomatyczn? zlecon? przez swego patrona. W drodze powrotnej, wiod?cej przez podmokłe tereny w rejonie Comacchio , zaraził si? malari? . Krotko po powrocie zmarł w Rawennie w nocy z 13 na 14 wrze?nia. Uroczysty pogrzeb poety odbył si? w ko?ciele San Pietro Maggiore (dzi? San Francesco), w obecno?ci najwy?szych władz miasta ^[5] .

Dante został pierwotnie pochowany w kru?gankach, b?d?cych cz??ci? s?siedniego klasztoru franciszkanow, w celi b?d?cej w posiadaniu rodziny da Polenta. Z czasem cela ze szcz?tkami Dantego popadła w zaniedbanie. W 1483 r. rz?dz?cy miastem z ramienia Wenecji podesta Bernardo Bembo na własny koszt kazał odrestaurowa? grobowiec poety. Nad sarkofagiem umieszczona została płaskorze?ba, przedstawiaj?ca Dantego zamy?lonego przed mownic?, dzieło miejscowego rze?biarza, Pietro Lombardo ^[6] . W mi?dzyczasie doczesne szcz?tki poety, ktorego sława przewa?yła podziały polityczne, stały si? przedmiotem sporow mi?dzy Rawenn? a Florencj?. Florenty?czycy twierdzili, ?e szcz?tki powinny wroci? do rodzinnego miasta Dantego. W 1396 r. gmina florencka oficjalnie poprosiła Rawenn? o ich zwrot, po?niej jeszcze kilkakrotnie (i bezskutecznie) ponawiaj?c pro?b?. Mieszka?cy Rawenny byli temu zdecydowanie przeciwni twierdz?c, ?e florenty?czycy nie zasłu?yli na relikwie człowieka, ktorym pogardzali za ?ycia. Aby ocali? szcz?tki poety przed mo?liw? kradzie?? przez Florencj? franciszkanie usun?li ko?ci z grobowca, ukrywaj?c je w tajnym miejscu. Szcz?tki zostały odnalezione przypadkiem dopiero w 1865 r. i umieszczone w wybudowanym jeszcze w latach 1780-1781 mauzoleum ^[5] .

Boska komedia [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Boska komedia .

Najbardziej znanym utworem Dantego jest Boska komedia , nad ktor? pracował od 1308 roku a? do ?mierci w 1321. Jako pierwszy pisał w dialekcie toska?skim. Dante uwa?ał, ?e utwory literackie nale?y pisa? w j?zykach narodowych, a łacin? powinno si? ograniczy? do rozpraw naukowych.

Jest to wizjonerski poemat o podro?y przez Piekło , Czy?ciec i Raj , zawieraj?cy kwintesencj? ?redniowiecznej my?li kulturalnej i filozoficznej. Dzieło to zostało rownie? nasycone licznymi wspołczesnymi w?tkami z ?ycia społecznego i politycznego. Dzieło pierwotnie nosiło tytuł Komedia , ktorym w ?redniowieczu okre?lano utwory o szcz??liwym zako?czeniu. Dopiero Giovanni Boccaccio dodał do tytułu epitet Boska .

Widoczna jest w Boskiej komedii fascynacja symbolik? liczb , przede wszystkim liczbami 3 i 9. Zarowno Piekło, Czy?ciec, jak i Raj maj? po 9 poziomow (3×3). Do Piekła , I cz??ci Boskiej komedii , nawi?zuje zwi?zek frazeologiczny ?sceny dantejskie”, oznaczaj?cy wydarzenia wstrz?saj?ce, straszne, budz?ce groz?; wyra?enie okre?la zazwyczaj zachowania si? tłumu ogarni?tego panik?, rozpacz?, w momencie katastrofy, kataklizmu.

Tworczo?? Dantego [ edytuj | edytuj kod ]

Wybrane prace Dantego ^[7] :

• W j?zyku włoskim:
  • Convivio ( Biesiada )
  • Detto d'Amore ( Słowa miłosne )
  • Fiore ( Kwiat )
  • La divina commedia ( Boska komedia )
  • Rime ( Rymy )
  • Vita nuova ( ?ycie nowe )
• Po łacinie:
  • De monarchia ( Monarchia )
  • De vulgari eloquentia ( O j?zyku pospolitym )
  • Eclogae
  • Epistolae
  • Quaestio de aqua et de terra

Dante i muzyka [ edytuj | edytuj kod ]

Dante wielokrotnie wypowiadał si? o muzyce z wielkim entuzjazmem. Jego poezja inspirowała wielu kompozytorow. W XVI w. do jego poezji komponowano liczne madrygały . W XIX i XX w. jego liryki, a przede wszystkim Boska komedia , zainspirowały kilkadziesi?t utworow w ro?nych gatunkach, w?rod nich Symfoni? Dantejsk? Franciszka Liszta , fantazj? symfoniczn? Francesca da Rimini Piotra Czajkowskiego , poemat symfoniczny Beatrycze Feliksa Nowowiejskiego , oper? Francesca da Rimini Siergieja Rachmaninowa , oper? Gianni Schicchi Giacomo Pucciniego . Tak?e w XXI wieku nie ustała fascynacja j?zykiem staro-włoskim, czego przykładem jest francuska piosenkarka Emma Shapplin , ktorej tworczo??: płyty Carmine Meo i Etterna, nagrane w j?zyku Dantego, rozeszły si? w wielomilionowych nakładach.

Upami?tnienie w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

Od roku 1973 na terenie obecnej dzielnicy Bielany w Warszawie znajduje si? ulica imienia Dantego ^[8] . W 2012 roku nazw? uzupełniono o nazwisko Alighieri ^[9] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Dante Alighieri: Boska Komedia . przeł. Edward Por?bowicz. Warszawa: Pa?stwowy Instytut Wydawniczy, 1975. brak strony w ksi??ce

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Dante Alighieri ? dzieła w bibliotece Polona
• Winthrop W.   Wetherbee   Winthrop W. , Dante Alighieri , [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy , CSLI, Stanford University , 13 lipca 2018 , ISSN 1095-5054 [dost?p 2018-08-03]   ( ang. ) .
• Alighieri, Dante (1265?1321) ( ang. ) , Routledge Encyclopedia of Philosophy , rep.routledge.com [dost?p 2023-05-08].
• Boska Komedia online . centocanti.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-08)]. ( wł. ) .
• Liber Liber biblioteca telematica . liberliber.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-14)]. ( wł. ) .