Dane Zajc

Dane Zajc (ur. 26 pa?dziernika 1929 w Zgornjej Javor?icy , zm. 20 pa?dziernika 2005 w Golniku ) ? słowe?ski poeta , dramaturg i eseista .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Bole?nie został do?wiadczony wydarzeniami z okresu II wojny ?wiatowej . W okresie wojny przerwał nauk?, w 1947 roku rozpocz?ł nauk? w Poljanskim Gimnazjum w Lublanie . W 1951 roku z powodu politycznych pogl?d?w trafił do wi?zienia i został wyrzucony z gimnazjum , ktore w 1958 uko?czył prywatnie. Jednak?e nie m?gł ubiega? si? o przyj?cie na studia. Wra?liwo?? Dane Zajca miała wpływ na nieprzyjemne do?wiadczenia z okresu słu?by wojskowej, ktore go utwierdziły w niech?ci do systemu socjalistycznego . Od roku 1953 przez dwa lata pracował na poczcie, potem otrzymał posad? bibliotekarza w bibliotece pionierskiej w Lublanie , w ktorej pracował do przej?cia na emerytur? w 1989 roku. Zmarł 20 pa?dziernika 2005 roku na raka .

Poezja [ edytuj | edytuj kod ]

Dane Zajc jest jednym z najwa?niejszych słowe?skich literat?w drugiej połowy XX wieku. Jego tworczo?? obejmuje poezj? i dramaty , a jego eseje i wywiady osi?gaj? szczyt słowe?skiej literackiej eseistyki . Zarazem jest istotnym tworc? literatury dla dzieci i młodzie?y, bowiem jego wiersze , sztuki kukiełkowe i bajki wzbudzaj? rado?? i cz?sto si? pojawiaj? w lekturach szkoły podstawowej . Rozpocz?ł pomy?ln? wspołprac? z piosenkarzem i aktorem Janezem ?kofem .

Miejsca publikacji [ edytuj | edytuj kod ]

Dane Zajc zacz?ł publikowa? wiersze w czasopi?mie ? Mladinska revija ” w latach 1948-1949, a zarazem wspołpracował w ? Mi Mladi ”. Drukował r?wnie? w ? Na?i sodobnosti ”, ? Sodobnosti ”, ? Ljudski pravici ”, ? Ljubljanskim dnevniku ”, ? Pionirskem listu ”, ? Pioniru ”, ? Kurir?ku ”, ? Cicibanu ”, ?Odru 57” itd. Był członkiem rady redaktorskiej ?Revij 57”, czasopism ? Beseda ” i ? Perspektive ”.

Styl i motywy [ edytuj | edytuj kod ]

Jego wcze?niejszy okres, w ktorym pisał wiersze , do 1971 roku, cechuje oryginalno??, nowa metaforyka i gł?boka uczuciowo??.

P??niej badał d?wi?kowe, znaczeniowe i estetyczne nast?pstwa, ktore otwieraj? si? wraz z rozbiciem formalnie poł?czonej składni i wpływaj? na magiczn?, rytualn? błagalno??. Wiersze z tego okresu s? przepełnione groteskowym humorem . Odzywaj? si? w nich zarowno prze?ycia wojenne, ?mier? , krucho??, jak i bezcelowa egzystencja jednostki i społecze?stwa . Za symbol ludzkiego zagro?enia cz?sto słu?yły mu zwierz?ta. Krytycy umie?cili go na granicy mi?dzy egzystencjalizmem i nadrealizmem . Podobnie jak poezja , tak te? i dramaturgia przedstawia człowieka zarowno jako ofiar? , jak i kata swojego ?ycia.

Według Nika Grafenauera w poezji Zajca przeznaczonej dla dzieci odnajdziemy cały szereg motyw?w , ktore s?, bior?c pod uwag? nasze wyobra?enie o wymiarze dzieci?cego odczuwania i wiedzy , całkowicie poza jego pojmowaniem i wyobra?eniowym zasi?giem (np.: Erevan , Fijakarji , Jaki , Numizmatika , Smrt , ?amani ), jednak?e przepełnione t? dziecinno?ci?, ktor? ?wiat przedstawiony otwiera i tak przybli?a dziecku, ze staj? mu si? własne. Okazuje si? bowiem, ?e jeszcze tak codzienne rzeczy, jakimi s? np.: dom , drzwi , pies , papierowe samoloty, dynie, usta, ?ar?wka, piłka, ły?ka itd. mog? ponadto by? skrywane i wyobra?eniowo podniecaj?ce, jak tylko zostan? oderwane od swojej zwykłej, oczywi?cie znaczeniowej okre?lono?ci. Sam autor m?wi, ?e pisze wiersze dla dzieci wcielaj?c si? w rol? dziecka. Lubi dziwne, długie, skomplikowane ?mieszne słowa, ktore symbolizuj? co? innego ni? to, co znacz?, i ktorych nie trzeba rozumie?. Wszystko przyjmujemy oczami, uszami, poprzez skor?, smakiem.

Nagrody i wyr??nienia [ edytuj | edytuj kod ]

Nagroda miasta Lublana
Nagroda fundacji im. France Pre?erna
Nagroda im. Frana Levstika za dzieło ?ycia z zakresu literatury dla dzieci i młodzie?y
Nagroda im. Simona Jenka

Dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

Zbiory wierszy

Po?gana trava (1958)
Jezik iz zemlje (1961)
Ubijavci ka? (1968)
Glava sejavka (1971)
Hi?a sanja (1990)
?ivali na dvori??u (1975)
Ta ro?a je zate (1981)
Ro?engruntar (1974)
Si videl (1979)
Kepa pepela (1984)
Zarotitve (1985)
Znaki (1987)
Krokar (1997)
Dol dol (1998)

Dramaty

Otroka reke (1963)
Potohodec (1971)
Voranc (1978)
Mlada breda (1981)
Kalevala (1986)
Medeja (1988)
Grma?e (1994)

Zbiory wierszy dla dzieci

Bela ma?ica
Abecedarija (1975)
?ivali na dvori??u (1975)
V Cirkusu (1976)
Na papirnatih letalih (1978)
Ta ro?a je zate (1981)
Mlada Breda (1978)
Lete?a hi?ica (1981)
Bridka Ludvikova bitka (1985)
Hi?a (1990)
Argonavti (1999)

Sztuki kukiełkowe

Kralj Matja? in Alen?ica (1978)
Petelin se sestavi (1978)
Zgodba o fantu, ki ni poznal strahu (1983/1984)
Zakaj in Vpra?aj (1991)

Eseje

Igra besed in ti?in (1972)
Eseji, spomini in polemike (1990)

Przekłady dzieł [ edytuj | edytuj kod ]

Liczne przekłady dzieł ukazały si? w zagranicznych czasopismach, w formie ksi??kowej natomiast w j?zyku serbskim, macedo?skim, angielskim, niemieckim, szwedzkim, francuskim i polskim.

Das fliegente Haus ( j?zyk niemiecki ), Lete?a hi?a (1985)
Mlada Breda ( j?zyk słowacki ), Mlada Breda (1978)
Il gattino bianco ( j?zyk włoski ), Bela ma?ica (1970)
La chatte blanche ( j?zyk francuski ), Bela ma?ica (1971)
Petelin se sestavi ( j?zyk serbski ), Petelin se sestavi (1981)
Voranc . #Akt #1 : (fragment), 1978; przeło?yła Agnieszka B?dkowska-Kopczyk. ? Tematska ?t. Słowenia.

V: Opcje. ? ISSN 1230-9982. ? #Nr. #1/2 = 54/55 (maj 2004)

Wpływy i powi?zania [ edytuj | edytuj kod ]

Razem z Lojzetem Kova?i?em , Viktorem Bla?i?em i Janezem Menartem wsp?łpracował w organie Mi Mladi . Opublikował ksi??k? z wierszami w 1978 roku razem z Kajetanem Kovi?em , Edvardem Kocbekiem , Gregorem Strni?o , Venom Tauferem i Toma?em ?alamunem . Od połowy lat 50. zwi?zał si? z awangardowymi dramaturgami ( Dominik Smole i Primo? Kozak ) i teoretykami ( Taras Kermauner , Veljko Rus i Janko Kos ).