Christiaan Huygens
|
| Data i miejsce urodzenia
|
14 kwietnia 1629
Haga
|
| Data i miejsce ?mierci
|
8 lipca 1695
Haga
|
| Zawod, zaj?cie
|
uczony
:
matematyk
,
astronom
,
In?ynier
|
|
|
|
|
Christiaan Huygens
(
wymowa
ⓘ
[
?
?
œ
y?
?
?
(
n
)
s
], ur.
14 kwietnia
1629
w
Hadze
, zm.
8 lipca
1695
tam?e) ?
holenderski
uczony:
matematyk
,
fizyk teoretyczny
i
do?wiadczalny
,
astronom
oraz
in?ynier
-wynalazca. Członek
Towarzystwa Krolewskiego w Londynie
(ang.
Royal Society
), pracownik
Paryskiego Obserwatorium Astronomicznego
.
Huygens zajmował si? m.in.
probabilistyk?
,
mechanik? klasyczn?
,
optyk?
, obserwacjami
Układu Słonecznego
,
gwiazd stałych
i spekulacjami
astrobiologicznymi
, a w technice ? konstrukcj?
przyrz?dow pomiarowych
jak
zegar wahadłowy
czy nowe modele
teleskopow
i
mikroskopow
. W mechanice klasycznej zasłu?ył si? dla
dynamiki
? podał wzor na
sił? do?rodkow?
, okres
wahadła
o małej
amplitudzie
[1]
i zaobserwował zjawisko
synchronizacji
wahadeł
[2]
. W optyce opracował prototyp
falowej teorii ?wiatła
? długo odrzucanej przez autorytet
Newtona
, zaakceptowanej dopiero w XIX w. dzi?ki pracom
Younga
i
Fresnela
. Huygens stosował w swoim modelu
zasad? nazwan? jego nazwiskiem
? wyja?niaj?c podstawy
optyki geometrycznej
jak
odbicie
i
załamanie
?wiatła, a tak?e zjawiska nowe w jego czasach:
dyfrakcj?
odkryt? przez
Grimaldiego
i
dwojłomno??
opisan? przez
Bartholina
. Podał te? pierwsze oszacowanie
pr?dko?ci ?wiatła
w
pro?ni
i w
powietrzu
, opieraj?c si? na obserwacjach
Rømera
, ktoremu czasem bł?dnie przypisuje si? to osi?gni?cie
[
potrzebny przypis
]
.
W astronomii wsławił si? m.in. badaniem
pier?cieni Saturna
, ktore poprawnie zidentyfikował i opisał, w przeciwie?stwie do ich odkrywcy
Galileusza
. Huygens jako pierwszy znalazł te? ksi??yc tej planety ?
Tytana
. W astronomii pozasłonecznej probował oszacowa? odległo?? gwiazdy
Syriusz
metod?
fotometryczn?
, ktora jednak zawiodła, przez co odległo?ci gwiazd pozasłonecznych poznano dopiero w XIX w., dzi?ki metodzie
paralaksy
.
Syn
Constantijna Huygensa
.
W roku 1660 Huygens pojechał do
Anglii
, a w 1663 został członkiem honorowym londy?skiego
Royal Society
. W roku 1666 przeniosł si? do
Pary?a
, gdzie wykładał na
uniwersytecie
do 1681 roku. W Pary?u Huygens prowadził badania razem z
Gian Domenico Cassini
w obserwatorium paryskim. Kiedy powa?nie zachorował w roku 1681 powrocił do Hagi.
Huygens zmarł w swoim domu 8 lipca 1695 roku.
Jako
matematyk
Huygens zajmował si? rozwojem
rachunku ro?niczkowo-całkowego
. Podczas swoich matematycznych studiow Huygens opracował rownie? teori? dotycz?c? gry w ko?ci, ktor? opublikował jego nauczyciel matematyki
Frans van Schooten
w 1657 roku w ksi??ce pod tytułem
De ludo aleae
(
łac.
?O grze w ko?ci”). Była to jedna z pierwszych prac dotycz?cych
teorii prawdopodobie?stwa
.
Schemat za?mie? ksi??ycow Jowisza. Ich obserwacje przez Rømera w 1676 pozwoliły mu oszacowa? czas przelotu ?wiatła przez orbit? Ziemi. Na tej podstawie Huygens podał pierwsze oszacowania pr?dko?ci ?wiatła (w pro?ni i w powietrzu).
Na polu
fizyki
prowadził szereg prac dotycz?cych
optyki
. Sformułował
zasad? Huygensa
, ktora mowi o rozchodzeniu si?
fal
w pobli?u przeszkod. Jego do?wiadczenia potwierdzały
teori?
o falowej naturze
?wiatła
. Badał rownie? zjawisko
załamania
?wiatła w ro?nych materiałach.
Huygens wspołpracował z
Antonim van Leeuwenhoekiem
. Razem opracowali doskonałe
soczewki
. Dzi?ki opanowaniu przez Christiaana zasad optyki Antoni był w stanie wykona? ze szkła oraz
kryształu
doskonałe soczewki. Pozwoliło to na zbudowanie
mikroskopow
i
teleskopow optycznych
. Huygens i Leeuwenhoek prowadzili wspolnie obserwacje ?ywych
komorek
.
Jednak Huygensa bardziej interesowały zastosowania teleskopu w
astronomii
. Dzi?ki swoim badaniom w optyce opracował przyrz?dy astronomiczne, w ktorych zredukował
aberracje
. Obrazy kosmosu stały si? du?o bardziej wyra?ne.
Korzystaj?c z wykonanych przez
Ole Rømera
w roku 1676 obserwacji Huygens jako pierwszy obliczył
pr?dko?? ?wiatła
(220 tys.
km
/
s
we wspołczesnych jednostkach). Bł?d 25% nie umniejsza wagi tego osi?gni?cia, poniewa? od czasow
Arystotelesa
uwa?ano, ?e ?wiatło ma
niesko?czon?
pr?dko??.
Huygens był pierwszym, ktory zaj?ł si? budow? precyzyjnych zegarow mechanicznych. Zegar wahadłowy został wynaleziony przez
Galileusza
(wcze?niej pierwsze szkice wykonał
Leonardo da Vinci
), jednak to wła?nie Christiaan zbudował pierwsze dokładne zegary wahadłowe. Swoje zegary opisał w ksi??ce
Horologium oscillatorium
z 1658
[a]
. W 1675 skonstruował ulepszenie mechanizmu zegarowego ? balans ze spiral? zast?puj?cy
wahadło
. Doprowadziło go to do sporu z
Robertem Hookiem
, ktory przypisywał sobie pierwsze?stwo wynalazku
[3]
.
Obserwacje astronomiczne poprzez nowy teleskop doprowadziły Huygensa do odkrycia w roku 1655 ksi??yca
Saturna
, ktory został nazwany
Tytan
. Jego badania obj?ły rownie?
pier?cienie Saturna
, co zaowocowało sformułowaniem w roku
1656
hipotezy mowi?cej, ?e zawieraj? one kosmiczny gruz. W tym samym roku Christiaan zdołał rozdzieli? obraz
Wielkiej Mgławicy w Orionie
na poszczegolne gwiazdy
[4]
. Najja?niejszy rejon tej mgławicy nosi nazw?
Obszar Huygensa
. Christiaan prowadził te? obserwacje pojedynczych gwiazd, dzi?ki czemu odkrył, ?e niektore z nich tak naprawd? s?
podwojne
.
Huygens był te? pionierem szacowania odległo?ci gwiazd od Układu Słonecznego. Zało?ył, ?e Syriusz jest gwiazd? o takiej samej jasno?ci własnej co Sło?ce, a ro?nice w ich jasno?ci na Ziemi wynikaj? tylko z innych odległo?ci od niej. Porownał jasno?? Syriusza z jasno?ci? odbicia tarczy Sło?ca w szklanej kuli. Oszacował odległo?? tej gwiazdy na ok. 28 000 j.a., czyli kilkunastokrotnie mniej ni? przyj?ta po?niej odległo??
[5]
.
Huygens był jednym z pierwszych my?licieli, ktorzy wysun?li ide?
?ycia pozaziemskiego
. W swojej ksi??ce
Odkrycie niebieskich ?wiatow: spekulacje dotycz?ce mieszka?cow, ro?lin i wytworow ?wiatow po?rod planet
wyobraził sobie Wszech?wiat jako t?tni?ce ?yciem miejsce. Wyobra?ał sobie planety pełne
pozaziemskich istot
, ktore tak jak ludzie na XVII-wiecznej
Ziemi
buduj? swoje cywilizacje.
Pomniki Huygensa w Niderlandach
- W kierunku
Tytana
wystrzelono sond? kosmiczn?
Cassini
, ktora została wyposa?ona w l?downik nazwany na jego cze??
Huygens
. L?downik wyl?dował na powierzchni Tytana 14 stycznia 2005 r.
- Na cze?? uczonego jedn? z
planetoid
nazwano
(2801) Huygens
.
- Pomniki Huygensa ma co najmniej pi?? niderlandzkich miast:
Rotterdam
,
Delft
,
Lejda
,
Haarlem
i
Voorburg
.
- ↑
Własnym wkładem Huygensa było skonstruowanie mechanizmu zliczaj?cego wahania, bowiem wynalazek Galileusza wymagał liczenia ich przez obserwatora. Projekt odnaleziony w pismach Leonarda zawiera adnotacj? w pi?mie lustrzanym, ?e zamocowane na osiach wskazowki b?d? ?pokazywa? godziny, minuty i ruchy Ksi??yca”, brak jednak dowodu czy został zrealizowany.
Zajdler 1977 ↓
, s. 230?236. Wiadomo te?, ?e przed odkryciem Huygensa stosował wahadło przy obserwacji za?mie?
Jan Heweliusz
(tam?e, s. 243).
Identyfikatory zewn?trzne: