Choinka ? ustrojone drzewko ?wierku lub jodły (rzadziej sosny ), naturalne lub sztuczne, pierwotnie wi?zane z przedchrze?cija?sk? tradycj? ludow? i kultem wiecznie zielonego drzewka, a obecnie b?d?ce nieodł?czn? ozdob? w czasie ?wi?t Bo?ego Narodzenia ^[1] .

Pochodzenie zwyczaju [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te?: podła?niczka .

W wielu kulturach drzewo , zwłaszcza iglaste , jest uwa?ane za symbol ?ycia i odradzania si?, trwania i płodno?ci. Jako drzewko bo?onarodzeniowe pojawiła si? w XVI wieku, lecz prawdopodobnie ju? wcze?niej wyst?powało jako rajskie ? drzewo poznania dobra i zła ” w misteriach o Adamie i Ewie , wystawianych w wigili? Bo?ego Narodzenia . Jest to zwi?zek bardzo lu?ny i trudny do ustalenia, podobnie jak odwoływanie si? do drzewa Krzy?a z Golgoty , ktore, jak głosi legenda , zbito z rajskiego drzewa ?ycia. Tradycja choinek narodziła si? w Alzacji ^[2] , gdzie wstawiano drzewka i ubierano je ozdobami z papieru i jabłkami (nawi?zanie do rajskiego drzewa ). Wielkim zwolennikiem tego zwyczaju był Marcin Luter , ktory zalecał sp?dzanie ?wi?t w domowym zaciszu. Choinki wi?c szybko stały si? popularne w protestanckich Niemczech . Pocz?tkowo były wieszane pod sufitem, czubkiem do dołu.

Rozpowszechnienie choinki w poszczegolnych krajach [ edytuj | edytuj kod ]

Nieco po?niej obyczaj ten przej?ł Ko?cioł katolicki , rozpowszechniaj?c go w krajach Europy Połnocnej i ?rodkowej . W XIX wieku choinka spopularyzowana została w Anglii i Francji , a potem w krajach Europy Południowej . Stała si? w Europie najbardziej rozpoznawanym symbolem ?wi?t Bo?ego Narodzenia.

Do Polski przenie?li j? niemieccy protestanci na przełomie XVIII i XIX wieku (w okresie zaborow ) i pocz?tkowo spotykana była jedynie w miastach. Stamt?d dopiero zwyczaj ten przeniosł si? na wie?, w wi?kszo?ci wypieraj?c tradycyjn? polsk? ozdob?, jak? była podła?niczka czy jemioła oraz popularny od XIII w. ?łobek ^[3] , oraz zast?puj?c znacznie starszy ^[4] , słowia?ski zwyczaj (znany jeszcze z obchodow ?wi?ta Godowego ) dekorowania snopu zbo?a, zwanego Diduchem ^{[5] [6]} .

Tradycja przynoszenia drzewka do domu [ edytuj | edytuj kod ]

Dawniej na wsiach przyniesienie choinki do domu miało cechy kradzie?y obrz?dowej: gospodarz rankiem w Wigili? udawał si? do lasu , a wyniesiona z niego choinka czy gał?zie, ?ukradzione” innemu ?wiatu, za jaki postrzegany był las, miały przynie?? złodziejowi szcz??cie. Tradycja przynoszenia ?ywego drzewa do domu by? mo?e ma swe korzenie w praktykowanym dawniej stawianiu w czasie adwentu przystrojonego drzewka w przedsionku ko?cioła .

Ozdoby [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te? kategori?: Ozdoby choinkowe .

Dawnymi tradycyjnymi zdobieniami choinkowymi były ciastka, pierniczki, orzechy, małe czerwone tzw. rajskie jabłuszka, własnor?cznie wykonywane w czasie adwentu ozdoby z bibuły, kolorowych papierow, piorek, wydmuszek, słomy i ?d?beł traw, kłosow zbo? itp. Na gał?zkach w wieczor wigilijny zapalano ?wieczki i tzw. zimne ognie . Wspołcze?nie, w zale?no?ci od kraju, ubiera si? je nieco inaczej. Dekoruje si? choink? bombkami , cukierkami, papierowymi ozdobami (jak dawniej), srebrnymi i złotymi włosami anielskimi. W wi?kszo?ci krajow drzewko ubiera wspolnie cała rodzina w dzie? wigilijny.

Symbolika [ edytuj | edytuj kod ]

Symbolika ozdob choinkowych, jak i samego drzewka, ma swe korzenie w tradycji ludowej:

• Gwiazda Betlejemska , ktor? umieszczano na szczycie drzewka od ubiegłego wieku, miała pomaga? w powrotach do domu z dalekich stron.
• O?wietlenie choinki broniło dost?pu złym mocom, a tak?e miało odwroci? nie?yczliwe spojrzenia ludzi (zły urok). W chrze?cija?skiej symbolice religijnej wskazywało natomiast na Chrystusa , ktory według tych wierze? miał by? ?wiatłem dla pogan.
• Jabłka zawieszane na gał?zkach symbolizowały biblijny owoc, ktorym kuszeni byli przez Szatana Diabła Adam i Ewa . Po?niej zast?piono je małymi rajskimi jabłuszkami . Pierwotnie zapewni? miały zdrowie i urod?.
• Orzechy zawijane w sreberka nie?? miały dobrobyt i sił?.
• Papierowe ła?cuchy przypominały o zniewoleniu grzechem , ale np. w okresach rozbiorow miały wymow? politycznych okowow. Za? w ludowej tradycji niektorych regionow Polski uwa?ano, ?e ła?cuchy wzmacniaj? rodzinne wi?zi oraz chroni? dom przed kłopotami.
• Dzwonki oznaczaj? dobre nowiny i radosne wydarzenia.
• Anioły maj? opiekowa? si? domem.
• Jemioła . Ten symbol przybył do Polski z Anglii. Pod jemioł? całuj? si? zakochani oraz skłocone ze sob? osoby. P?k jemioły nale?y trzyma? w domu do nast?pnych ?wi?t.
• Samo ?ywe drzewko stało si? w chrze?cija?stwie symbolem Chrystusa jako ?rodła ?ycia.

Prezenty [ edytuj | edytuj kod ]

Do dzisiaj, w wigilijny wieczor pod choink? znajduj? si? prezenty, przyniesione, w zale?no?ci od regionu, przez Aniołka, Dzieci?tko, Gwiazdk?, Gwiazdora , Dziadka Mroza lub ?wi?tego Mikołaja . Jest to tradycja rzadko spotykana w innych krajach, gdzie, je?li w ogole jest taki zwyczaj, prezenty s? ofiarowywane w Bo?e Narodzenie. W niektorych tradycjach samo drzewko bywa niespodziank? dla dzieci i go?ci.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• opłatek
• cziczilaki
• diduch
• karmelik

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Informacje w  projektach siostrzanych

Multimedia  w Wikimedia Commons

Cytaty  w Wikicytatach

Definicje słownikowe  w Wikisłowniku