Chleba i igrzysk ( łac. panem et circenses ) ? hasło rzymskiego pospolstwa domagaj?cego si? rozrywek i zaspokojenia potrzeb materialnych. Jego uznane autorstwo nale?y do Juwenalisa , ktory zawarł je w swych satyrach ( Satirae 10, 81).

??dania te spełniano m.in. organizuj?c wielkie widowiska cyrkowe z udziałem zwierz?t (tzw. venatio ) oraz walk gladiatorow , podczas ktorych rozrzucano w tłumie monety , a tak?e poprzez organizowanie publicznych uczt dla tysi?cy obywateli miasta. Rozdawano te? produkty ?ywno?ciowe (chleb, zbo?e) lub pieni?dze poszczegolnym osobom w postaci tzw. congiarium . Rozdawnictwo tego rodzaju było na wzor Rzymu praktykowane rownie? przez bogatych obywateli innych miast imperium; szczegoln? jego form? były fundusze alimentacyjne wypłacaj?ce zapomogi dla sierot ^[1] .

Widowiska, b?d?ce pocz?tkowo tylko uzupełnieniem ceremonii religijnych, wkrotce przekształciły si? w samodzielne imprezy, do ktorych okazji dostarczały liczne ?wi?ta i dni wolne w kalendarzu Rzymian ^[2] . Ze wzgl?du na masowy udział ludno?ci, z czasem stały si? skutecznym narz?dziem nie tylko propagandy ^[3] , lecz i cesarskiego absolutyzmu, w prewencyjnej polityce zapobiegania rozruchom i przejawom niezadowolenia w bezczynnym ?yciu poddanych ^[4] .

Praktyka organizowania publicznych rozrywek i rozdawnictwa wynikała mniej z pobudek humanitarnych , a bardziej miała na celu łagodzenie napi?? społecznych i zyskanie popularno?ci niezb?dnej w działalno?ci politycznej , a nawet odwracanie uwagi społecze?stwa od działa? politykow. Ponadto przyczyniała do wzmocnienia poczucia wi?zi społecznych pomi?dzy obywatelami, a dla cesarzy podobny kontakt z ludem stanowił okazj? do poznania panuj?cych nastrojow i stwarzał mo?liwo?? łatwego wpływania na opini? publiczn? ^[5] .

Do najhojniejszych donatorow nale?eli m.in. Sulla , Juliusz Cezar , Pompejusz czy cesarz Trajan , ktory miał by? autorem cytowanej przez Frontona opinii: ?Lud rzymski mo?na utrzyma? w spokoju tylko rozdawnictwem zbo?a i igrzyskami” ( Principia historiae 18) ^[6] .

Tak?e w prowincjach uleganie ??daniu ?panem et circenses” było wspoln? cech? wi?kszych miast cesarstwa, gdzie widowiska organizowane były zarowno przez dostojnikow ubiegaj?cych si? o miejscowe urz?dy, jak i przez nowo wybranych urz?dnikow miejskich. Znaczny popyt zach?cał te? zamo?niejszych i przedsi?biorczych obywateli do podejmowania si? zyskownej funkcji organizatorow widowisk ^[7] .

Wyra?enie to wspołcze?nie u?ywane jest jako przeno?nia oznaczaj?ca brak szlachetniejszych celow, z pragnieniem zaspokajania jedynie prymitywnych potrzeb hedonistyczno -materialnych ^[8] .

Do hasła tego ma nawi?zywa? nazwa fikcyjnego pa?stwa Panem z powie?ci Suzanne Collins Igrzyska ?mierci .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• congiarium

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Livio Zerbini: Staro?ytne miasto rzymskie. Historia i ?ycie codzienne . Warszawa: Bellona, 2008
• Jerome Carcopino : ?ycie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa . Warszawa: PIW, 1966
• Władysław Kopali?ski : Słownik mitow i tradycji kultury . Warszawa: PIW , 1991, s. 150
• J.M. Roberts : Ilustrowana historia ?wiata . T. 3: Rzym i cywilizacja klasyczna na zachodzie. Warszawa: ?wiat Ksi??ki, 1999