Borowka brusznica

Systematyka [1] [2]
Domena	eukarionty
Krolestwo	ro?liny
Podkrolestwo	ro?liny zielone
Nadgromada	ro?liny telomowe
Gromada	ro?liny naczyniowe
Podgromada	ro?liny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrz?d	astropodobne
Rz?d	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	borowka
Gatunek	borowka brusznica
Nazwa systematyczna
Vaccinium vitis-idaea L. Sp. Pl. 1. 351. 1753
Kategoria zagro?enia ( CKGZ ) [3]
najmniejszej troski
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Borowka brusznica ( Vaccinium vitis-idaea L. ), nazywana tak?e borowk? czerwon? ^[4] ? gatunek ro?liny wieloletniej z rodziny wrzosowatych ( Ericaceae ). Wyst?puje w umiarkowanej i chłodnej strefie całej połkuli połnocnej ^[5] . W Polsce jest pospolita zarowno na ni?u, jak i w gorach. W wi?kszo?ci kraju znana potocznie jako borowka , w niektorych rejonach Polski ? jako gogodze ^[6] .

Morfologia [ edytuj | edytuj kod ]

Pokroj

Lekko pokładaj?ca si? krzewinka , dorastaj?ca do 15?25 cm wysoko?ci, o obłych, delikatnie omszonych gał?zkach wyrastaj?cych g?stymi k?pkami. Posiada zdrewniałe, silnie rozgał?zione podziemne rozłogi .

Li?cie

Zimotrwałe, skorzaste, eliptyczne do odwrotnie jajowatych, o lekko podwini?tych brzegach, długo?ci 10?25 mm. Strona wierzchnia ciemnozielona, błyszcz?ca, spodnia sinawozielonkawa, lekko matowa, o licznych ciemnych gruczołkach. Maj? krotkie ogonki.

Kwiaty

Zebrane w kwiatostan , tworz?cy grono , osadzone na krotkich szypułkach. Kolor biały z ro?owawym odcieniem do jasnoro?owych. Korona dzwonkowata, 4 ? płatkowa, kielich błoniasty z 5 z?bkami, działki trojk?tne, 8?10 pr?cikow . Znami? wystaje z kwiatu.

Owoce

Błyszcz?ca jagoda , pocz?tkowo białokremowa, w czasie dojrzewania czerwieniej?ca.

Biologia i ekologia [ edytuj | edytuj kod ]

Krzewinka , chamefit . Kwitnie od maja do lipca. Owoce bardzo trwałe dzi?ki zawarto?ci kwasu benzoesowego . Maj? smak gorzko-kwaskowaty. Gatunek subkontynentalny o zasi?gu okołobiegunowym. Wyst?puje w strefie klimatu umiarkowanego połkuli połnocnej od ni?u, przez wy?yny do wy?szych poło?e? gorskich. Ro?nie zarowno na podmokłych torfowiskach , wrzosowiskach jak i w borach ?wierkowych i suchych borach sosnowych. Ro?lina kwasolubna . W klasyfikacji zbiorowisk ro?linnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Vaccinio-Piceetea ^[7] .

Zastosowanie [ edytuj | edytuj kod ]

• Ro?lina lecznicza
  • Surowiec zielarsk i : li?cie borowki ? Folium Vitis idaeae , owoce ? Fructus Vitis idaeae . Zawieraj? glikozydy : arbutyn? , metyloarbutyn? , erykolin? ; kwasy organiczne , garbniki katechinowe, antocyjany , witaminy : B ₁ , B ₂ , PP , C .
  • Działanie: moczop?dne, przeciwbiegunkowe, antyseptyczne i ?ci?gaj?ce. Owoce działaj? reguluj?co na czynno?ci trawienne, stosowane raczej jako ?rodek dietetyczny.
  • Wskazania: li?cie stosuje si? jako ?rodek bakteriobojczy w nie?ytach i stanach zapalnych drog moczowych, a tak?e pomocniczo w kamicy moczowej z towarzysz?cym zaka?eniem. W poł?czeniu z innymi ziołami podaje si? w nie?ytach przewodu pokarmowego , wzd?ciach, i w mało nasilonej biegunce ^[8] .
  • Działania niepo??dane: du?e dawki wyci?gow z li?ci brusznicy stosowane przez dłu?szy czas mog? powodowa? objawy przewlekłego zatrucia hydrochinonem, jak wymioty, stany pobudzenia, kurcze i niedokrwisto?? hemolityczn?. Jednocze?nie zawarte w odwarach garbniki mog? dra?ni? ?oł?dek i powodowa? zaparcia. Li?cie brusznicy w mieszankach ziołowych s? całkowicie bezpieczne ^[9] .
• Sztuka kulinarna : w Polsce, z owocow z dodatkiem gruszek robi si? galaretki, zwykle u?ywane do ciemnych mi?s i dziczyzny .
  • Galaretka borowkowa jest podstaw? prawdziwego sosu Cumberland . Zmieszana z chrzanem , skork? pomara?czow? i gruszkami z odmian o du?ej liczbie komorek kamiennych (daj?cych chropowaty posmak) jest podstawowym angielskim dodatkiem do dziczyzny. Dost?pne w handlu sosy na ogoł zawieraj? jako podstaw? galaretk? porzeczkow? , b?d?ca namiastk? borowkowej.
• Tradycje: gał?zki borowki brusznicy s? u?ywane do ozdabiania koszyczkow wielkanocnych oraz zawartego w nich po?ywienia.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]