Bobrujsk

Бабруйск
Бобруйск

Herb Flaga
Pa?stwo	Białoru?
Obwod	mohylewski
Rejon	bobrujski
Burmistrz	Andrej Kawalenka
Powierzchnia	96,4 km²
Populacja  (2020) ? liczba ludno?ci ? g?sto??	212 200 [1] 2201 os./km²
Nr kierunkowy	225
Kod pocztowy	213801?213830
Poło?enie na mapie obwodu mohylewskiego Bobrujsk
Poło?enie na mapie Białorusi Bobrujsk
53°09′N   29°13′E / 53,150000   29,216667
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodro?ach
Strona internetowa

Bobrujsk ^{[2] [3] [4]} ( biał.   Бабруйск , Babrujsk ; ros.   Бобруйск ) ? miasto w ?rodkowej cz??ci Białorusi , stolica rejonu bobrujskiego w obwodzie mohylewskim , około 130 km na południowy wschod od Mi?ska , nad Berezyn? ; 212,2 tys. mieszka?cow (2020).

Miasto krolewskie poło?one było w ko?cu XVIII wieku w starostwie niegrodowym bobrujskim w powiecie rzeczyckim wojewodztwa mi?skiego ^[5] .

Dane ogolne [ edytuj | edytuj kod ]

• Liczba ludno?ci : 226 900 (2004)
• G?sto?? zaludnienia : 3437,87/km²
• Powierzchnia : 66 km²
• Poło?enie geograficzne : 53°09′N 29°13′E
• Przemysł : drzewny, maszynowy i chemiczny (w tym gumowy ? produkcja opon)
• Uzdrowisko balneologiczne

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwsza wzmianka historyczna o Bobrujsku pochodzi z dokumentu krola Władysława Jagiełły z 1387 roku. Od połowy XIV wieku, znajduje si? w Wielkim Ksi?stwie Litewskim , nast?pnie w granicach Rzeczypospolitej , a od 1793 w zaborze rosyjskim. W latach 1919?1991 miasto nale?ało do Białoruskiej SRR , od 1991 jest cz??ci? Białorusi.

W XVI w. powstał tu drewniany zamek ? siedziba starosty krolewskiego. W latach 1502?1503 oraz w latach 1603, 1603 zniszczony przez Tatarow. Od 1623 wojewoda parnawski i starosta bobrujski Piotr Stanisław Tryzna (zm. 1633) sprowadzał z posług? kapła?sk? jezuitow z Nie?wie?a , ktorzy przy jego dworze zało?yli stacj? misyjn?. Na pro?b? syna Piotra, Kazimierza, starosta wybudował tu ko?cioł jezuicki ?w. Piotra i Pawła (ok. 1615), a od 1630 roku powstała tu ich stała placowka. Pierwsze msze sprawowali ksi??a: Jakub Ro?nowolski, Rafał Kłosowski (po?niejszy rektor kolegium w Nie?wie?u przed 1660), Michał Kreczmar, Jan Pie?kowski (zm. 1633), Stefan Zaboklicki, zbiegowie ze Smole?ska ; ks. Jakub Berent (po?niejszy rektor w Wilnie w latach 1647?1652, zm. 1652) i Stanisław Olszewski, a w latach 1630?1633 mianowany przeło?ony, kaznodzieja i spowiednik ? ?w. Andrzej Bobola oraz po nim przeło?ony Marcin Rydzewski . W 1626 roku miasto otaczał wał ziemny z drewnianym parkanem i pi?cioma bramami. W 1639 roku Władysław IV nadał miastu prawo do jarmarkow i potwierdził wcze?niejsze przywileje. Starostwo bobrujskie przypadało w udziałach ?onie Władysława IV Cecylii Renacie , ktora ust?piła czynsz miejscowym jezuitom. W czasie panowania krola Władysława IV miasto liczyło 1880 domow.

W pa?dzierniku 1648 Bobrujsk w czasie Powstania Chmielnickiego został opanowany przez kozakow Poddubickiego, ktorzy utopili krolewskiego starost?. Dopiero w pocz?tkach 1649 odbił go Janusz Radziwiłł ka??c wbi? na pal Poddubickiego ^[6] . W 1651 roku zbudowany przez Bobol? ko?cioł z klasztorem spalili kozacy podczas kolejnego najazdu. 14 marca 1651 r. Janusz Radziwiłł przybył do obozu pod Bobrujskiem, gdzie wyznaczył głowny punkt koncentracji armii. W 1655 r. Bobrujsk spalili kozacy pod dowodztwem Iwana Zołotarenki . Ponownie kozacy spalili miasto w 1665 roku. Wojny z Moskw? doprowadziły miasto do upadku i pod koniec XVII wieku było ju? w ruinie. W 1681 roku do Bobrujska ponownie wrocili jezuici, ktorzy otworzyli tu w tym samym roku szkoł?, a od 1686 r. prowadzili przychodni? lekarsk? dla ludno?ci. W 1708 roku miasto zostało powa?nie zniszczone podczas wojny połnocnej . W 1738 roku Jezuici otworzyli aptek?.

Po II rozbiorze w 1793 roku miasto zostało wcielone do Rosji. W 1794 roku zostało na krotko wyzwolone przez pułkownika Stefana Grabowskiego . W 1810 roku na miejscu zamku wybudowano twierdz? , ktora w 1812 była bezskutecznie oblegana przez wojska napoleo?skie.

W 1918 Bobrujsk był miejscem walk i koncentracji I Korpusu Polskiego pod dowodztwem gen. Jozefa Dowbora-Mu?nickiego . W 1918 ?ołnierze gen. Jozefa Dowbora-Mu?nickiego usypali kopiec upami?tniaj?cy ?mier? towarzyszy broni (fot.). W sierpniu 1919 twierdza i miasto zostały zaj?te przez Kombinowan? Dywizj? Wielkopolsk? gen. Konarzewskiego m.in. z pomoc? czołgow (po raz pierwszy u?ytych w tej wojnie). W okolicach miasta toczyły si? walki z bolszewikami. W pa?dzierniku 1919 wielkopolanie z 1. Dywizji Strzelcow Wielkopolskich ? 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty rozbili radziecki kontratak, bior?c do niewoli 1500 je?cow. Wojsko Polskie w Bobrujsku pozostawało do lipca 1920 r.

Od czerwca 1941 do czerwca 1944 miasto znajdowało si? pod okupacj? niemieck?. Przez Armi? Czerwon? zostało zdobyte 29 czerwca 1944. W latach 1941?1942 w twierdzy Niemcy urz?dzili oboz ?mierci dla je?cow rosyjskich (zgin?ło ich ok. 40 tys.).

Podczas okupacji hitlerowskiej 30 lipca 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla ?ydowskich mieszka?cow . Przebywało w nim około 16000 osob. 30 grudnia 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a ?ydow zamordowali w getcie, na wojskowym lotnisku, oraz koło wsi Kamenka. Sprawcami zbrodni było: Einsatzkommando 8 (dowodca dr Bradfisch), oddziały Brygady Kawalerii SS, 316 batalion policji oraz białoruska policja ^[7] .

Bobrujsk w kulturze [ edytuj | edytuj kod ]

Opis Bobrujska znalazł si? w powie?ci Floriana Czarnyszewicza pt. Nadberezy?cy . Autor przedstawił miasto jako wa?ny o?rodek religijny Polakow z ziem zabranych , cel pielgrzymek i miejsce organizacji ?wi?t katolickich, ktore zarazem były manifestacjami polsko?ci. Wygl?d opisał nast?puj?co:

Pomniki [ edytuj | edytuj kod ]

• Pomnik ofiar represji ? upami?tnia ofiary represji politycznych z czasow sowieckich. Znajduje si? na placu Zwyci?stwa. Zaprojektowany został przez Ihara Achmietczyna. Ma form? białego marmurowego kamienia, na ktorym znajduje si? napis w j?zyku rosyjskim: Bobrujczanam / ? ?ertwam / nieobosnowannych / riepriessij (pol. Bobrujczanom ? ofiarom nieuzasadnionych represji ). Pomnik został wzniesiony 15 czerwca 1998 roku z inicjatywy bobrujskiego oddziału Białoruskiej Asocjacji Ofiar Prze?ladowa? Politycznych i jego przewodnicz?cej Hanny Bakacz. Jego budowa została sfinansowana ze ?rodkow administracji miejskiej Bobrujska. Pierwotnie ku czci ofiar komunizmu planowano budow? w mie?cie du?ego pomnika, jednak zmiany polityczne na Białorusi spowodowały, ?e projekt został uchylony, a zamiast niego ustawiono kamie? pami?tkowy ^[9] .

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

• Ko?cioł ?w. ?w. Piotra i Pawła (jezuicki) w stylu barokowym z lat 1732?1747, projekt Tomasz ?ebrowski . Od 1773 roku parafialny. Przebudowany podczas budowy twierdzy i spalony w 1885 roku (obecnie w ruinie). Zwi?zany z posług? ?w. Andrzeja Boboli
• Ko?cioł Niepokalanego Pocz?cia NMP z około 1900 roku (pozbawiony wie?y)
• Twierdza Bobrujsk z 1810 roku
• Synagoga w Bobrujsku
• Synagoga przy ul. Czanharskiej 10 w Bobrujsku
• Pałacyk Kancelsona w Bobrujsku
• cerkiew ?w. Jerzego z 1907 ^[10] .

niezachowane :

• Zamek starostow krolewskich
• Kolegium i klasztor Jezuitow z 1747 roku. Mie?ciła si? w nim m.in. bursa studencka i teatr (1760-68). Kompleks zabudowa? obejmował stodoły, stajnie z wozowniami, browar i warsztaty stolarskie.
• Polski cmentarz wojskowy tzw. ?Kopiec Dowborczykow” w pobli?u wewn?trznej strony dawnej Bramy Słuckiej Twierdzy w Bobrujsku. Pochowano przy nim w 1918 roku ok. 2 tys. ?ołnierzy I Korpusu Polskiego gen. Dowbor-Mu?nickiego , a w 1919 roku ?ołnierzy 1 Dywizji Strzelcow Wielkopolskich i 1 Pułku Ułanow Wielkopolskich .
• Cerkiew unicka

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

• 1861 ? 15 766
• 1897 ? 34 336
• 1939 ? 84 107
• 1959 ? 96 tys.
• 1965 ? 116 tys.
• 1968 ? 122,5 tys.
• 1970 ? 136 tys.
• 1989 ? 232 tys.
• 2004 ? 226,9 tys.
• 2020 ? 212,2 tys.

Ludzie zwi?zani z Bobrujskiem [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te? kategorie: Ludzie zwi?zani z Bobrujskiem , Ludzie urodzeni w Bobrujsku .

• Jazep Adamowicz ? białoruski działacz polityczny
• Dzmitryj Alisiejka ? białoruski piłkarz
• Tacciana Arciuszyna ? białoruska lekarka i polityk
• Mikałaj Azbukin ? białoruski geograf, krajoznawca i działacz narodowy
• Aleksander (Białozor) ? białoruski biskup prawosławny
• Wiera Charu?a ? białoruska działaczka komunistyczna
• Florian Czarnyszewicz ? polski prozaik, powie?ciopisarz
• Bronisław Herman-I?ycki herbu Gozdawa ? polski działacz społeczny, wile?ski radny, członek i prezes Konsystorza Ewangelicko-Reformowanego w Wilnie
• Ignacy Hryniewiecki ? polski konspirator i rewolucjonista
• Micha? Kukabaka ? radziecki dysydent
• Ludwik Lichtarowicz ? pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego
• Andrej Michniewicz ? białoruski lekkoatleta, kulomiot
• Wital Rymaszeuski ? białoruski polityk
• Alaksandr Szpileuski ? białoruski polityk
• Siamon Walfson ? białoruski filozof
• Gary Vaynerchuk ? ameryka?ski przedsi?biorca, mowca i osobowo?? internetowa

Zdj?cia Bobrujska [ edytuj | edytuj kod ]

Miasta partnerskie [ edytuj | edytuj kod ]

• Włodzimierz , Rosja
• Naro-Fominsk , Rosja
• Dniepr , Ukraina
• Sewliewo , Bułgaria
• Anenii Noi , Mołdawia
• Oskemen , Kazachstan
• Puchov , Słowacja

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Florian Czarnyszewicz : Nadberezy?cy. Powie?? w trzech tomach osnuta na tle prawdziwych wydarze? . Wyd. 1. Krakow: ARCANA sp. z o.o., 2010, s. 638. ISBN  978-83-60940-69-3 .
• Pod red. Anny Kaminsky: Miescy pamiaci achwiarau kamunizmu u Biełarusi . Lipsk : Fundacja Bada? nad Dyktatur? SED , 2011, s. 278. [dost?p 2011-07-26]. ( biał. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Oficjalna strona miasta Bobrujsk ( ros. )
• Zabytki Bobrujska
• Synagogi w Bobrujsku na portalu Wirtualny Sztetl
• Bobrujsk , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. I: Aa ? Dereneczna, Warszawa 1880, s. 265   .
• Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona