Bitwa pod Lenino

II wojna ?wiatowa , front wschodni , cz??? operacji orsza?skiej
Czas	12?13 pa?dziernika 1943
Miejsce	Lenino
Terytorium	ZSRR
Wynik	Wojsko Polskie, przy wspołpracy z Armi? Czerwon?, odebrało Wehrmachtowi cz??? terytorium, ale ofensywa nie zako?czyła si? pełnym sukcesem
Strony konfliktu
III Rzesza Polska   ZSRR
Dowodcy
gen. art. Robert Martinek, gen. por. Otto Schunemann gen. bryg. Zygmunt Berling , gen. płk Wasilij Gordow
Siły
337 Dywizja Piechoty , XXXIX Korpus Pancerny polska 1 Dywizja Piechoty , radziecka 33 Armia
Straty
1500 zabitych, 326 pojmanych ok. 3000 ?ołnierzy
Poło?enie na mapie Zwi?zku Radzieckiego miejsce bitwy
54°25′01,6″N   31°07′19,9″E / 54,417100   31,122200
Multimedia w Wikimedia Commons

Bitwa pod Lenino ? starcie zbrojne w dniach 12?13 pa?dziernika 1943 w pobli?u miasteczka Lenino nad rzek? Mierej? na wschodniej Białorusi (8 km od granicy z Rosj?) stoczone w ramach operacji orsza?skiej przez Armi? Czerwon? ( 33 Armia Frontu Zachodniego i walcz?ca w jej składzie 1 Polska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Ko?ciuszki ) a Wehrmachtem ( 337 Dywizja Piechoty , wspierana przez odwody XXXIX Korpusu Pancernego ). Była chrztem bojowym polskich jednostek podległych armii Zwi?zku Radzieckiego oraz pocz?tkiem szlaku bojowego tzw. Ludowego Wojska Polskiego . W okresie PRL bitwa urosła do rangi symbolu, a jej rocznica (12 pa?dziernika) była obchodzona jako Dzie? Wojska Polskiego ^[1] .

Przed bitw? [ edytuj | edytuj kod ]

Po zwyci?skiej bitwie na łuku kurskim (lipiec 1943) Armia Czerwona stan?ła przed wyzwaniem przełamania oporu niemieckiego zaplanowanego na tzw. Panther-Wotan-Linie , ktora w du?ej mierze opierała si? na linii Dniepru , strategicznie wa?nej i trudnej do zdobycia barierze naturalnej ^[2] . Południowy, czyli ukrai?ski odcinek tej rzeki zdobywało a? pi?? frontow armii radzieckiej w trakcie bitwy o Dniepr (24 sierpnia ? 23 grudnia 1943), jednej z najwi?kszych operacji II wojny ?wiatowej. Jednocze?nie trzy inne fronty radzieckie otrzymały zadanie opanowania Bramy Smole?skiej , czyli strategicznego obszaru pomi?dzy gornymi odcinkami D?winy i Dniepru z głownymi miastami Smole?skiem , Orsz? i Witebskiem . Opanowanie Bramy Smole?skiej miało uniemo?liwi? niemiecki kontratak na Moskw? i otwierało drog? na zachod przez Białoru? ^[1] .

W wyniku zako?czonej sukcesem operacji smole?skiej (inaczej operacja Suworow, 7 sierpnia ? 2 pa?dziernika 1943) Armia Czerwona zdołała opanowa? Smole?sk zajmowany przez Niemcow od 1941 roku i przerwała niemieck? lini? obrony. Nast?pnym działaniem w tamtym regionie była operacja orsza?ska (12 pa?dziernika? 2 grudnia 1943), ktora miała na celu kontynuacj? natarcia radzieckiego na zachod w kierunku Orszy , innego wa?nego miasta Bramy Smole?skiej nad gornym Dnieprem, i opanowanie go od drugiej, wschodniej strony tej rzeki ^{[1] [2]} .

Zadanie przeprowadzenia operacji orsza?skiej otrzymał Front Zachodni Armii Czerwonej, dowodzony przez gen. armii Wasilija Sokołowskiego . Głowne uderzenie w kierunku Orszy zaplanowano z linii miasteczka Lenino (do 1918 roku Romanowo, dawna posiadło?? Radziwiłłow ) i wsi Bajewo (była posiadło?? Lubomirskich ), miejscowo?ci le??cych nad rzek? Miereja , lewym dopływem Dniepru (przed rozbiorami Miereja była rzek? graniczn? mi?dzy Rzecz?pospolit? a obszarem rdzennej Rosji), w odległo?ci ok. 50 km od celu.

Termin rozpocz?cia operacji wyznaczono na 12 pa?dziernika, a głownego uderzenia na Lenino i Bajewo miały dokona? 21 Armia i 33 Armia . W skład tej ostatniej, dowodzonej przez gen. Wasilija Gordowa , wł?czona została przed operacj? 1 Polska Dywizja Piechoty ^[1] .

Przygotowania [ edytuj | edytuj kod ]

Zadanie [ edytuj | edytuj kod ]

Głownym celem natarcia 1 Dywizji Piechoty było, we wspołdziałaniu z 42 i 290 Dywizj? Strzeleck? Armii Czerwonej , przełama? obron? niemieck? na dwukilometrowym odcinku: Połzuchy ? wzgorze 215,5, rozwija? natarcie w kierunku zachodnim i opanowa? rubie? rzeki Pniewki na odcinku Bolszoj Diatieł i Sriednij Diatieł, a nast?pnie naciera? w kierunku Łosiewa i Czuriłowa . W powstał? luk? miały wej?? głowne siły radzieckie z zadaniem dotarcia do linii Dniepru .

Dywizj? wspiera? miały pułki artylerii lekkiej 144 i 164 Dywizji Strzeleckich, 538 pułk mo?dzierzy i 67 Brygada Haubic Armii Czerwonej.

S?siedzi: 42 Dywizja Strzelecka (II formowania) miała zaj?? wie? Sukino, 290 Dywizja Strzelecka ? Lenino. Obie wspołdziałaj?ce dywizje radzieckie liczyły po około 4000 ?ołnierzy, czyli była to jedynie połowa stanu, jakim dysponowała dywizja polska.

Planowanie działa? [ edytuj | edytuj kod ]

9 pa?dziernika gen. bryg. Zygmunt Berling przeprowadził rekonesans . Wykonał jedynie cz??ciowo swoje zadanie, gdy? przeciwnik wykrył ruch na pierwszej linii i otworzył ogie? artyleryjski. Przede wszystkim nie rozpoznano dokładnie doliny Mierei .

10 pa?dziernika dowodca dywizji zameldował dowodcy armii swoj? decyzj? o rozpocz?ciu natarcia. W dniu nast?pnym, rano, w formie pisemnej do dowodcow pułkow, samodzielnych pododdziałow i jednostek wzmocnienia, trafił rozkaz bojowy . Cało?? działa? wszystkich ogniw dywizji, została ponadto uj?ta w formie tabeli walki, planu in?ynieryjnego zabezpieczenia natarcia i tabeli sygnałow (dowodzenia).

Dywizja miała naciera? w dwoch rzutach. W pierwszym rzucie 1 i 2 pułk piechoty, a 3 pułk ? w drugim. Głowny wysiłek natarcia skoncentrowany został na prawym skrzydle. Tam za 2 pułkiem miał naciera? 3 pułk.

Przed atakiem planowano zmasowane przygotowanie artyleryjskie, maj?ce trwa? 100 minut. Z chwil? poderwania si? piechoty, artyleria miała stworzy? przed piechot? podwojny wał ogniowy, ktory przesuwałby si? przed ni? w odległo?ci ok. 200?300 m.

11 pa?dziernika o 20:00 gen. Berling otrzymał ze sztabu armii rozkaz przeprowadzenia 12 pa?dziernika, o 6:00 rozpoznania walk? siłami batalionu. Nie b?d?c przekonany o słuszno?ci takiego rozwi?zania, prosił dowodc? armii o zmian? decyzji lub u?ycie mniejszych sił. Rozkazu nie zmieniono. Do rozpoznania wyznaczono I/1 pp. Powiadomiony wieczorem o zadaniu dowodca 1 pp nie poinformował natychmiast o nim dowodcy batalionu ? mjr. Bronisława Lachowicza . Rozkaz do rozpoznania walk? przekazał dopiero o 4:00, czyli dwie godziny przed natarciem.

Zaskoczony mjr Lachowicz miał powiedzie?: ?No, to 50 procent mego batalionu ju? nie ma”. Udał si? do pierwszorzutowych kompanii i przekazał zadania. Na sygnał czerwonej rakiety kompanie miały ruszy? do natarcia, podej?? do Mierei, sforsowa? j? i zaatakowa? przedni skraj obrony nieprzyjaciela na kierunku wzgorza 215,5.

Przebieg bitwy [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te? kategori?: Uczestnicy bitwy pod Lenino (1943) .

Rozpocz?cie walk [ edytuj | edytuj kod ]

Punktualnie o godz. 5:55 artyleria polska otworzyła ogie?. Pod jej osłon? ruszyły czołowe kompanie 1 bp. ?ołnierze do?? szybko pokonali rzek?, gdy podeszli na 200?300 m od niemieckich okopow spotkał ich ogie? broni maszynowej i mo?dzierzy. Cz??? pododdziałow okopała si? przed zaporami z drutu kolczastego, cz??? wdarła si? do pierwszej transzei niemieckiej. Natarcie załamało si?.

Niemcy wyprowadzili kontratak, odrzucaj?c batalion z zaj?tej pozycji. Kompanie zaległy 150 m przed przednim skrajem i okopały si?. Kilku ?ołnierzy zostało wzi?tych do niewoli.

Niemcy byli silniejsi ni? przypuszczano, posiadali du?y potencjał ogniowy i zawczasu rozbudowan? obron?. Nierowna walka toczyła si? od 6:00 do chwili rozpocz?cia przygotowania artyleryjskiego natarcia, a wi?c ponad trzy godziny.

Rozpoznanie walk? za cen? olbrzymich strat (ponad 50 procent), potwierdziło opini? dowodcy dywizji, ?e Niemcy nie opu?cili pozycji (co sugerował gen. Wasilij Gordow ), a przeciwnie ? wzmocnili swoje siły. Ujawniono du?? liczb? nowych ?rodkow ogniowych, wi?kszo?? na wzgorzu 215,5.

Natarcie [ edytuj | edytuj kod ]

12 pa?dziernika 1943 1 Polska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Ko?ciuszki wzmocniona 1 pułkiem czołgow , 1 kompani? rusznic przeciwpancernych, 1 kompani? fizylierek i kompani? karn?, licz?ca ok. 12 400 ?ołnierzy, pod dowodztwem gen. Zygmunta Berlinga z radzieckimi 290. i 42. Dywizjami Strzeleckimi, wspierane przez oddziały pancerne i artyleri?, przekroczyły rzek? Mierej? .

O 8:20 miało rozpocz?? si? przygotowanie artyleryjskie. Ze wzgl?du na mgł? terminy przesuni?to o godzin?. O 9:20 salwa katiusz zapocz?tkowała ogie? artylerii. Jednak na rozkaz dowodcy 33. Armii, gen. Wasilija Gordowa, skrocono czas artyleryjskiego przygotowania ataku , tym samym nie uzyskuj?c zało?onego celu ? zniszczenia wi?kszo?ci potencjału ogniowego i ludzkiego sił niemieckich. Dowodca armii i dowodca artylerii uznali, ?e siła i skuteczno?? ognia jest tak wielka, i? mo?na czas przygotowania ogniowego skroci? o 40 minut. Uznano, ?e Niemcy wycofuj? si?. Było jednak inaczej. Wrog opu?cił pierwsz? lini? i ukrył si? w przygotowanych schronach . Chocia? poniosł straty, zachował jednak pełn? zdolno?? bojow?. Decyzja ta, jak rownie? fakt, i? dowodztwo radzieckie nie szyfrowało rozkazow przekazywanych drog? radiow? (wiadomo?ci przesyłano otwartym tekstem), była jedn? z głownych przyczyn po?niejszych polskich strat.

Według historyka Kamila Anduły, przygotowanie artyleryjskie było niewystarczaj?ce, z powodu braku odpowiedniej ilo?ci amunicji, spowodowanej trudno?ciami z zaopatrzeniem.

Atak [ edytuj | edytuj kod ]

Atak zacz?ł si? o godz. 10:00. Wyrownana tyraliera z miejsca bez wi?kszego trudu zaj?ła pierwsz? lini? okopow . Ale atak ten wykazywał rownie? nieznajomo?? zasad taktyki , nakazuj?cych krycie si? i natarcie skokami: ?Nie trzeba by? ?ołnierzem, nie trzeba by? sztabowcem, wystarczy mie? tylko odrobin? wyobra?ni: jedno wzgorze przed Trygubow?, drugie przed Połzuchami, widoczno??, nawet jak na jesienny dzie? znakomita; na drodze z Lenino do Połzuch mo?na policzy? pojedynczych ludzi” ^[3] . Przyniosł rownie? du?e straty. Po chwilowym zaskoczeniu odezwał si? niemiecki ogie?. Bataliony szturmowały kolejn? lini? okopow, zapowiadał si? pomy?lny przebieg dalszego natarcia. S?siednie dywizje nie osi?gn?ły jednak takich efektow. Po chwilowym powodzeniu ich natarcie załamało si? i nie ruszyło ju? z miejsca do ko?ca bitwy. Poza tym artyleria s?siednich dywizji nie zmieniła rubie?y ogniowych i cz??? polskich kompanii dostała si? pod ich ogie?. Powstało zamieszanie, natarcie chwilowo wstrzymano. Pułki tylko cz??ciowo wykonały postawione zadania, ponosz?c przy tym du?e straty ^[4] .

2 pułk piechoty atakował Połzuchy, sk?d Niemcy prowadzili bardzo silny ogie?. Natarcie pułku pocz?tkowo rozwijało si? pomy?lnie. Do?? szybko wszystkie bataliony znalazły si? w pierwszej linii. Udało si? do 12:00 zdoby? miejscowo??. Niemcy pozorowali poddanie si?, a nast?pnie uderzyli cał? moc?. Jednak II. i III. bataliony nie dały si? zaskoczy?. Wywi?zała si? dramatyczna walka ogniowa. Brakowało amunicji i pododdziały powoli zacz?ły si? wycofywa?. Dowodca pułku postawił nowe zadania. Połzuchy zaatakowano ponownie z dwoch kierunkow, a 3 bp dokonał obej?cia . Zmasowany atak przyniosł efekty, miejscowo?? odzyskano.

1 pułk piechoty nacierał w lewo, wychodz?c poza pas dywizji i atakował Trygubow? . Miejscowo?? ta, zamieniona w silny punkt oporu, musiała by? zdobyta, radziecka 290 Dywizja Strzelecka bowiem nie ruszyła do przodu, a pozostawienie jej w r?ku niemieckim uniemo?liwiało natarcie całej dywizji. Około południa opanowano Trygubow?.

Zacz?ł si? jednak kryzys bitwy, zabrakło amunicji, a czołgi nie podeszły jeszcze do rzeki i nie wsparły piechoty. S?siednie dywizje zostały zatrzymane na linii natarcia. 1 Dywizja wbiła si? klinem na 2?3 km w ugrupowanie niemieckie, maj?c odsłoni?te skrzydła.

Działanie czołgow [ edytuj | edytuj kod ]

Dopiero około 12:00 rozpocz?ła si? przeprawa czołgow przez Mierej?, nie przygotowano jednak podej?? do mostow. W 2 kompanii czołgow na podej?ciach do przeprawy ugrz?zło pi?? wozow, a dwa zostały uszkodzone. Pozostałe trzy nie mogły si? przeprawi?. 1 kcz miała przej?? po mo?cie w Lenino. Została jednak zbombardowana przez samoloty niemieckie. Dopiero po południu udało si? przeprawi? kilka czołgow. Cz??? z nich podczas atakow na Trygubow? i Połzuchy została zniszczona i uszkodzona, pozostałe wspierały piechot? z niewielkim skutkiem. Te same trudno?ci spotkały na przeprawie artyleri?. Mo?dzierze i lekkie działa pułkowe przenoszono dosłownie na plecach, wyrywano z bagna, by przeprawi? je na drugi brzeg.

  Osobny artykuł: 1 Warszawski Pułk Czołgow#Walki .

Kontratak niemiecki [ edytuj | edytuj kod ]

O godz. 14:00 niemiecka 337 Dywizja Piechoty , wspierana przez odwody XXXIX Korpusu rozpocz?ła kontratak ze skrzydeł i od czoła. Mgła podniosła si? wy?ej i do akcji wkroczyło niemieckie lotnictwo szturmowe i bombowe. Pierwszy kontratak na Trygubow? został odparty, ale drugi przy wsparciu czołgow i dział pancernych wyrzucił 2 bp z Trygubowej.

Polski kontratak 3 bp tylko cz??ciowo zmienił sytuacj?. Artyleryjskie wsparcie zacz?ło słabn??. Kolejne niemieckie kontrataki odrzuciły Polakow na zachodnie stoki wzg. 215.5. Brakowało amunicji, czołgow i wsparcia artylerii. Dowodca pułku ppłk Derks utracił zdolno?? dowodzenia ^[5] . W szeregi 1 pułku wkradł si? chaos. Dowodztwo przej?ł płk Kieniewicz , zast?pca dowodcy 1 DP.

Na kierunku 2 pp Niemcy te? kontratakowali wsparci czołgami i lotnictwem. Przed zniszczeniem 2 pułk uratował ogie? zaporowy 67 Brygady Haubic. Około 14:00 pułk został ponownie odrzucony z rejonu Połzuch i zmuszony do przej?cia do obrony.

Wprowadzenie drugiego rzutu [ edytuj | edytuj kod ]

W po?nych godzinach popołudniowych na kierunku działania 1 pp wszedł do walki II rzut dywizji ? 3 pułk piechoty. Luzowanie nast?powało pod bezpo?rednim ogniem nieprzyjacielskich oddziałow. 1 pułk piechoty w czasie wchodzenia do bitwy liczył ponad 2800 ?ołnierzy, a w chwili wycofania zaledwie 500.

O 19:20 pułki 2. i 3. wsparte 16 czołgami wznowiły natarcie. Nie udało si? jednak złama? oporu Niemcow. Nie zdobyto ponownie Trygubowej i Połzuch. W ci?gu nocy walki nie ustawały. Mimo zaanga?owania 3 pułkowi nie udało si? rozwin?? natarcia. 2 pułk piechoty odparł w nocy pi?? kontratakow i utrzymał lini? obrony.

Drugi dzie? bitwy [ edytuj | edytuj kod ]

Wieczorem o 20:00 12 pa?dziernika gen. Berling otrzymał zadanie na dzie? nast?pny. Według planu o 7.45 miała rozpocz?? si? 15-minutowa nawała artyleryjska, a o 8:00 powinna ruszy? do natarcia piechota wsparta czołgami.

W nocy zebrano amunicj? z trzech dywizji drugiego rzutu i dostarczono j? na pierwsz? lini?. Tyły dywizji wraz z zaopatrzeniem wci?? pozostawały daleko za lini? frontu.

Nazajutrz 13 pa?dziernika, mimo nalotow niemieckich na polskie pozycje, 1 Dywizja Piechoty zaatakowała. Natarcie polskie wspierane było nieudanymi atakami polskich 1 i 2 kompanii czołgow. 3 kompania czołgow utkn?ła przed Mierej? i nie wzi?ła udziału w ataku.

Niemcy natychmiast podj?li przeciwdziałanie. Mimo wysiłkow Polakow, tylko 2 pułk piechoty wsparty sze?cioma czołgami opanował Połzuchy. 3 pułk mimo wsparcia czołgow nie zdobył Trygubowej.

Piechota polska atakowana przez lotnictwo odpierała kolejne kontrataki. Pułki przeszły do obrony. 2 pułk utracił zdobyte w krwawej walce Połzuchy.

Gen. Berling został wezwany na stanowisko dowodzenia 33 Armii. Doszło do ostrej wymiany zda? mi?dzy dowodcami. W efekcie o 17:00 Berling otrzymał rozkaz informuj?cy, ?e w nocy z 13 na 14 pa?dziernika dywizja zostanie wycofana z walki, a jej miejsce zajmie radziecka 164 Dywizja Strzelecka.

Do 20:00 Polacy odzyskali Połzuchy. 14 pa?dziernika rano oddziały polskie i radzieckie wycofały si? za Mierej?.

Bilans [ edytuj | edytuj kod ]

1 Dywizja Piechoty przełamała obron? nieprzyjaciela, ale nie w pełni wykonała swoje zadanie. Zwi?zała i wykrwawiła znaczne siły przeciwnika. W walkach Niemcy stracili 1500 ?ołnierzy, a 326 dostało si? do niewoli. Zniszczono 72 karabiny maszynowe, 42 działa i mo?dzierze, 2 czołgi oraz str?cono 5 samolotow.

W czasie walk dywizja wraz z jednostkami wsparcia poniosła tak ci??kie straty (510 zabitych, 1776 rannych, a 776 dostało si? do niewoli niemieckiej lub zostało uznanych za zaginionych bez wie?ci, tj. ok. 25% całego stanu osobowego), ?e po dwoch dniach walki musiała zosta? wycofana z pierwszej linii.

?15 pa?dziernika dokonano oceny bitwy. 1 pułk piechoty stracił 1600 ludzi zabitych, rannych i zaginionych bez wie?ci. Z pierwszego batalionu pozostali nieliczni. 2 pułk stracił 900, 3 pułk 500” ^[6] .

Za udział w tej bitwie przyznawane było odznaczenie ? Krzy? Bitwy pod Lenino .

Ocenia si? obecnie, ?e bitwa potwierdziła wysok? warto?? bojow? polskich ?ołnierzy, bior?c pod uwag?, ?e byli oni niedo?wiadczeni bojowo, słabo wyszkoleni i nie najlepiej dowodzeni ^[7] . Ich przeciwnikiem były do?wiadczone niemieckie oddziały. Polscy ?ołnierze przedarli si? przez pierwsz? lini? obrony w gł?b ugrupowania przeciwnika i zaj?li dwie kluczowe wsie w jego systemie obronnym ^[7] . Dywizja cz??ciowo wykonała powierzone zadanie, po czym otoczona musiała si? wycofa?. Przy tym, ocenia si? obecnie, ?e gdyby dywizja zdołała si? włama? w niemieck? obron? zgodnie z planem na gł?boko?? 17 km, prawdopodobnie bez wsparcia zostałaby odci?ta i rozbita ^[8] . Du?e straty osobowe nie były nadzwyczajnie wysokie jak na specyfik? walk na froncie wschodnim ^[7] .

Istnieje wersja, ?e kilkuset ?ołnierzy 1. Dywizji Piechoty miało zdezerterowa? na stron? niemieck?, niemniej według niektorych autorow jest to mit, a niemieckie raporty podaj? jedynie 21 przej?tych dezerterow ^[7] .

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Walki ?ołnierzy polskich o Lenino zostały upami?tnione na Grobie Nieznanego ?ołnierza w Warszawie , napisem na jednej z tablic po 1945 i po 1990 ?LENINO 12 ? 13 X 1943” oraz napisem ?LENINO” na zniczu Grobu Nieznanego ?ołnierza w Krakowie .

Wie? Trygubowa pod Lenino na pami?tk? walk z 12 pa?dziernika 1943 została przemianowana na Ko?ciuszkowo ^[9] .

W 1961 w Warszawie nadano jednej z ulic w dzielnicy Wola ( Ulrychow ) nazw? Bitwy pod Lenino ^[10] . Ulica ?ołnierzy Lenino znajduje si? te? na Wilczym Młynie w Poznaniu ^[11] .

W 1968 w Lenino odsłoni?to pomnik-mauzoleum oraz otwarto Muzeum Polsko-Radzieckiego Braterstwa Broni . Wie? została tak?e odznaczona Krzy?em Grunwaldu II klasy. W 1989 powstał w Lenino cmentarz poległych ?ołnierzy polskich. Od 24 listopada 1961 ulica w Warszawie , na terenie obecnej dzielnicy Wola , nosi nazw? ulicy Bitwy pod Lenino ^[12] .

W 1983 został wybity medal upami?tniaj?cy bitw? pod Lenino, wydany przez Mennic? Pa?stwow? , a zaprojektowany przez Jozefa Markiewicza ^[13] .

Bitwa ta była pierwszym bojem zorganizowanych w ZSRR wojsk polskich i dlatego jej rocznica (12 pa?dziernika) była od 1950 do 1991 roku. obchodzona jako Dzie? Wojska Polskiego ^[14] .

W okresie PRL stała si? symbolem wysiłku zbrojnego ?ołnierza polskiego podczas II wojny ?wiatowej i jednocze?nie sojuszu z ZSRR, w przeciwie?stwie do pocz?tkowo pomijanych, a po?niej marginalizowanych walk Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie . W propagandzie przedstawiano j? jako istotne zwyci?stwo oraz podkre?lano wył?cznie bohaterstwo ?ołnierzy ^[15] . Okre?lana bywa jako jeden z ? mitow zało?ycielskich” PRL ^[15] . Po transformacji ustrojowej , w zwi?zku z kontrowersyjnymi ocenami Ludowego Wojska Polskiego , bitwa została w du?ym stopniu zapomniana i zmarginalizowana ^[15] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krotki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny ?wiatowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1965
• Edward Kospath-Pawłowski: Wojsko Polskie na wschodzie 1943-1945 , Pruszkow 1993
• Zygmunt Matuszak: Bitwa pod Lenino ; zeszyt z cyklu ?Historia Rzeczypospolitej ? zwyci?stwa or??a polskiego” nr 30/51. Rzeczpospolita z 17 lutego 2007.
• Michał Mackiewicz. Lenino ? z nieludzkiej ziemi w piekło frontu wschodniego . ?Poligon”. Nr 5/2014(46), s. 14?25, 2014.  

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Jakub Zyska ? Bitwa pod Lenino
• Mieczysław Szczeci?ski ? Bitwa pod Lenino . [dost?p 2005-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
• Maciej Hyp? ? Bitwa pod Lenino . konflikty.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-16)].