Bilcze Złote

Bilcze Złote
	; Pałac Sapiehow, ok. 1935 r.
	Herb
Pa?stwo	Ukraina
Obwod	tarnopolski
Rejon	czortkowski
Powierzchnia	5,993 km²
Populacja (2001) ; ? liczba ludno?ci ; ? g?sto??	; 2002 ; 334,06 os./km²
Nr kierunkowy	+380 3541
Kod pocztowy	48733
	Poło?enie na mapie obwodu tarnopolskiego Bilcze Złote
	Poło?enie na mapie Ukrainy Bilcze Złote
	48°46′35″N 25°52′57″E / 48,776389 25,882500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Bilcze Złote ^[1] (ukr. Б?льче-Золоте ) ? wie? na Ukrainie , w obwodzie tarnopolskim , w rejonie czortkowskim ^[2] (do 2020 borszczowskim ), do 1945 w Polsce, w wojewodztwie tarnopolskim , w powiecie borszczowskim , siedziba gminy Bilcze Złote .

W 1822 w Bilczu Złotym odkryto dwa stanowiska archeologiczne zasiedlane przez ludno?? kultury trypolskiej z epoki miedzi .

Stanowiska archeologiczne [ edytuj | edytuj kod ]

Jedno z nich, nazywane Ogrodem, ulokowane w dolinie rzeki Seret , gł?boko rozcinaj?cej Wy?yn? Podolsk? , okazało si? typow? wsi? zamieszkiwan? w okresie od 4000 do 3500 lat p.n.e. Dominowały tam pi?trowe domy zbudowane z drewna i gliny. Ludno?? zajmowała si? upraw? roli, hodowl? bydła , owiec i ?wi? oraz rzemiosłem , w tym wyrobem narz?dzi z krzemienia , ko?ci i z miedzi . Charakterystycznym dziełem tych ludzi s? doskonałej jako?ci naczynia ceramiczne , malowane czarn?, czerwon? i biał? farb?. Oprocz najcz??ciej wyst?puj?cych ornamentow geometrycznych, spotykane te? s? malowane figury ludzi i zwierz?t oraz schematyczne przedstawienia ro?lin.

Drugi stanowisko archeologiczne zlokalizowane było w gipsowej jaskini Werteba , poło?onej na płaskiej wysoczy?nie lessowej , oddalonej o kilka kilometrow na wschod od Ogrodu.

Osobny artykuł: Jaskinia Werteba .

Historia bada? [ edytuj | edytuj kod ]

Jaskini? odkryto przypadkowo w 1822 . Ziemie wokoł Bilcza Złotego i sama jaskinia nale?ały przez pewien czas do ksi?cia Adama Sapiehy , a po?niej do jego syna ? Leona . Pierwszym archeologiem, ktory z polecenia Komisji Archeologicznej Akademii Umiej?tno?ci przeprowadził w latach 1876 ? 1878 badania w jaskini był Adam Honory Kirkor . Natomiast pierwsze ?lady osady znajduj?cej si? na terenie parku dworskiego odkryto przypadkowo w 1884 . Pierwsze prace wykopaliskowe w tym miejscu, na pro?b? ksi?cia Leona Sapiehy, przeprowadził w 1889 kustosz Muzeum im. Lubomirskich we Lwowie , Pawłowicz. W listopadzie 1890 dalsze prace w tym miejscu podj?ł Gotfryd Ossowski , kustosz Muzeum Archeologicznego w Krakowie . Odkrył ponad dwadzie?cia, jak wowczas s?dził, grobow ciałopalnych . Ossowski zainteresował si? rownie? jaskini? Werteba i zlecił wykonanie dokładnego jej planu. Dalsze badania w jaskini w latach 1898 , 1904 i 1907 , a tak?e niewielkie prace w parku prowadził Włodzimierz Demetrykiewicz . Demetrykiewicz zapocz?tkował naukowe opracowanie zbiorow bilcza?skich. Na podstawie wynikow bada? sprostował on myln? hipotez? Ossowskiego uznaj?c znalezione w parku obiekty za ?lady konstrukcji mieszkalnych, nie za? za ciałopalne groby cegłowe jak s?dził jego poprzednik. Po roku 1907 nie prowadzono ju? wi?kszych prac w Bilczu Złotym.

Kolekcja zabytkow bilcza?skich w Krakowie [ edytuj | edytuj kod ]

W listopadzie 1904 ksi??na Teresa Sapieha , wdowa po ksi?ciu Leonie , podpisała z Akademi? Umiej?tno?ci w Krakowie umow?, na mocy ktorej Akademia zobowi?zała si? skatalogowa?, uporz?dkowa? i konserwowa? zabytki z Bilcza Złotego, pokaza? je na wystawie jako ?Zbior wykopalisk z Bilcza Złotego imienia Ksi???t Leona i Teresy Sapiehow”, a tak?e w ci?gu dwu lat po zło?eniu zbiorow w krakowskim Muzeum ogłosi? drukiem naukowe ich opracowanie. Nast?piło to jednak ju? po niewyja?nionej kradzie?y cz??? materiałow, ktora miała miejsce w Bilczu w tym samym roku. Niektore ze skradzionych zabytkow odnalazły si? po?niej i przechowywane były w zbiorach Muzeum Przyrodniczego im. Dzieduszyckich we Lwowie. Natomiast ?Zbior wykopalisk...” pozostaje do dzisiaj trzonem kolekcji Muzeum Archeologicznego w Krakowie .

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

zamek ? wybudowany prawdopodobnie w XVI w. przez Jazłowieckich został zniszczony przez Tatarow w pierwszej połowie XVII w. Obecnie po zamku pozostały nieznaczne ?lady ^[3].
pałac ? dzieje Bilczych Złotych s? stosunkowo mało znane. Wiadomo, ?e miejscowe dobra były własno?ci? rodziny Potockich. W 1854 roku wie? kupił Adam Sapieha , ktory wzniosł tam w 1866 roku obszerny pałac. Pałac został prawdopodobnie po drugiej wojnie ?wiatowej zburzony przez bolszewikow. W jego miejsce wybudowano dom kultury w stylu socrealistycznym.
park, w ktorym mie?ci si? rezydencja istniał ju? w XVIII w. Zajmuje on 11 ha i jest jednym z najcenniejszych w zachodniej cz??ci Ukrainy. Znale?? w nim mo?na imponuj?c? liczb? gatunkow drzew, m.in. tulipanowce , orzech grecki , sosn? krymsk? . Wiele drzew w parku ma olbrzymie wymiary, wyro?ni? si? olbrzymia korona lipy w centrum parku.
w parku znajduje si? neogotycka kaplica grobowa Sapiehow, zbudowana w 1839, przebudowana w 1898 r., obecnie pełni?ca funkcj? cerkwi greckokatolickiej ^[4].

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Skorowidz miejscowo?ci Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wynikow Pierwszego Powszechnego Spisu Ludno?ci z dnia 30 wrze?nia 1921 r. i innych ?rodeł urz?dowych . T. 15: Wojewodztwo tarnopolskie. Warszawa: Głowny Urz?d Statystyczny, 1923, s. 1.
↑ Про утворення та л?кв?дац?ю район?в [online], Оф?ц?йний вебпортал парламенту Укра?ни [dost?p 2023-03-12] ( ukr. ) .
↑ Замок в селе Бильче-Золотое . zamki-kreposti.com.ua. [dost?p 2013-10-23].
↑ Ko?cioł-krypta Sapiehow portalu GloUA

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Kadrow S., Trela E. Osady kultury trypolskiej w Bilczu Złotym , Komitet Bada? Naukowych; [1] .
"Skarbnica pami?tek" ? wywiad z dyrektorem Muzeum Archeologicznego w Krakowie, Sprawy Nauki, 2002/7; [2] .
Trela E. Zbior wykopalisk z Bilcza Złotego imienia Ksi???t Leona i Teresy Sapiehow , strona Muzeum Archeologicznego w Krakowie; [3] .
Grzegorz R?kowski : Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Cz. II : Podole. Pruszkow, 2006, s. 198?200. ISBN 83-89188-46-5 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Bilcze 2.) B. z przysiołkiem Manastyrek, w?, powiat zaleszczycki , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. I: Aa ? Dereneczna, Warszawa 1880, s. 226 .

[1] Skorowidz miejscowo?ci Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wynikow Pierwszego Powszechnego Spisu Ludno?ci z dnia 30 wrze?nia 1921 r. i innych ?rodeł urz?dowych . T. 15: Wojewodztwo tarnopolskie. Warszawa: Głowny Urz?d Statystyczny, 1923, s. 1.

[2] Про утворення та л?кв?дац?ю район?в [online], Оф?ц?йний вебпортал парламенту Укра?ни [dost?p 2023-03-12] ( ukr. ) .

[zamki-kreposti-3] Замок в селе Бильче-Золотое . zamki-kreposti.com.ua. [dost?p 2013-10-23].

[4] Ko?cioł-krypta Sapiehow portalu GloUA

[1]

[2]

[3]

[4]

Przynale?no?? wojewodzka	wojewodztwo tarnopolskie (1920?39)
Miasta / Prawa miejskie (1920?34 → )	Borszczow (od 1934) Jezierzany (do 1934) Mielnica Skała (od 1934)
Miasteczka (1920?34)	Bilcze (Złote) Borszczow ( → ) D?winogrod Krzywcze Gorne Kudry?ce Skała Podolska ( → ) U?cie Biskupie
Gminy miejskie (1920?39 → )	Borszczow Mielnica (Podolska) (od 1934) Skała (Podolska)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934?39 → )	Bilcze Złote D?winiaczka Germakowka Gł?boczek Gusztyn Jezierzany Korolowka Krzywcze Gorne Kudry?ce Okopy ?wi?tej Trojcy Szuparka Turylcze U?cie Biskupie Wołkowce

Gminy miejskie	Bnin (1395?1934) Bo?ki (1509?1934) Brzostek (1367?1934, od 2009) Budzy? (1458?1934, od 2021) Ci??kowice (1348?1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879?1896, 1925?1934, od 2023) Dobrzyca (1440?1934, od 2014) G?sawa (1388?1934, od 2024) G?bice (1425?1934) Jagielnica (1518?1934) Jaraczewo (1519?1934, od 2016) Jazłowiec (1519?1934) Kopanica (1450?1934) Lanckorona (1366?1934) Łohiszyn (1570?1934, od 1959 ^OTP) Mielnik (1440?1934) Mie?cisko (1474?1934, od 2024) Narew (1529?1934) Ni?ankowice (1431?1934, od 1940 ^OTP) Nowe Miasto nad Wart? (1283?1934) Nowy Dwor (1578?1934) Nowy Wi?nicz (1616?1934, od 1994) Obrzycko (1458?1934, od 1990) Odelsk (1546?1934) Piaski (1775?1934) Powidz (1243?1934) Rogowo (1380?1580, 1672?1934) Rostarzewo (1752?1934) Rychtal (1294?1934, od 2024) Ryczywoł (1426?1934) Rynarzewo (1299?1934) Stara Sol (1557?1934, od 1940 ^OTP) Szereszow (1569?1934, od 1940 ^OTP) ?wi?ciechowa (1277?1934) Ulanow (1616?1934, 1941?1945, od 1958) U?cie Solne (1616?1934) Władysławow (1727?1870, 1919?1934) Wojnicz (1369?1934, od 2007) Zaniemy?l (1742?1934, 1940?1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464?1934, od 2024) Bukowsko (1720?1934) Dubiecko (1407?1934, od 2021) Dynow (1436?1934, od 1946) Ja?mierz (1437?1934) Ja?liska (1407?1934) Jezierzany (??1934) Mrzygłod (1431?1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463?1934) Nowotaniec (1444?1934) Osiek Jasielski (1363?1934) Rybotycze (1600?1934) Sołotwina (??1934, od 1940 ^OTP) Zarszyn (1395?1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778?1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484?1934) Baligrod (1634?1934) Białobo?nica (1910?1934) Biały Kamie? (1493?1934) Bilcze Złote (1896?1934) Bobowa (1399?1934, od 2009) Brzozdowce (1526?1934) Bukaczowce (1489?1934, od 1940 ^OTP) Chocimierz (1444?1934) Chołojow (1650?1934) Czchow (1355?1934, od 2000) Czernelica (1575?1934, od 1940 ^OTP) Czudec (1427?1934) D?bowiec (1349?1934) Dobrotwor (1472?1934, od 1959 ^OTP) Dunajow (1424?1934) D?winogrod (1784?1934) Felsztyn (1380?1934) Firlejow (1570?1934) Fredropol (1720?1934) Frysztak (1366?1934) Gołogory (1469?1934) Grodek (1453?1934) Gwo?dziec (1540?1934, od 1940 ^OTP) Hussakow (1525?1934) Jabłonow (1602?1934, od 1940 ^OTP) Janow (1590?1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857?1934) Jawornik Polski (1472?1934, od 2024) Jedlicze (1768?1934, 1959?1966 ^OTP, od 1967) Jezierna (1542?1934) Jezupol (1591?1934, od 1940 ^OTP) Jodłowa (1765?1934) Kamionka Wielka (1784?1934) Knihynicze (1563?1934) Kołaczyce (1358?1934, od 2010) Konkolniki (1880?1934) Korczyna (1516?1934) Kozłow (1577?1934, od 1961 ^OTP) Krasiczyn (1620?1934) Kro?cienko (1348?1934, 1973?1982 ) Krukienice (1490?1934) Krystynopol (1695?1934, od 1951) Krzywcza (1398?1934) Krzywcze Gorne (??1934) Kudry?ce (1518?1934) Kukizow (1538?1934) Kułaczkowce (??1934) Laszki Murowane (1560?1934) Leszniow (1471?1934) Lipnica Murowana (1326?1934) Lipsko (1620?1934) Lubycza Krolewska (1764?1934, od 2016) Lutowiska (1742?1934) Łysiec (1652?1934, od 1940 ^OTP) Magierow (1595?1934, od 1940 ^OTP) Majdan Krolewski (1763?1934) Marjampol (1670?1934) Markopol (1628?1934) Milowka (1818?1934) Narajow (1592?1934) Narol (1672?1934, od 1996) Nawaria (1578?1934) Niebylec (1581?1934) Ni?niow (1508?1934) Obertyn (??1934) Oleszyce (1578?1934, od 1989) Pisty? (1756?1934) Płazow (1614?1934) Podgrodzie (??1934) Podkamie? Cetnerowski (1441?1934, od 1940 ^OTP) Podkamie? Jabłonowski (1515?1934) Potok Złoty (1601?1934, od 1984 ^OTP) Potylicz (1498?1934) Probu?na (1785?1934) Pruchnik (1436?1934, od 2011) Przecław (1419?1934, od 2010) Radomy?l nad Sanem (1556?1934) Ryglice (1760, 1843?1934, od 2001) Rzochow (1386?1934) Sokołow (1879?1934) Sokołowka (1685?1934) Stanisławczyk (1626?1934) Stojanow (1547?1934) Stratyn (1671?1934) Strusow (1434?1934) Strzeliska Nowe (1513?1934) Szczucin (1745?1934, od 2009) Szczurowice (1648?1934) ?wirz (1427?1934) Tarnoruda (1578?1934) Tartakow (1685?1934) Toporow (1450?1934) Touste (1720?1934) Tylicz (1363?1934) Tymbark (1353?1934) Tyrawa Wołoska (1707?1934) Ułaszkowce (1701?1934) U?cie Biskupie (1498?1934) U?cie Ruskie (1739?1934) U?cie Zielone (1548?1934) U?cieczko (1661?1934) War?? (1538?1934) Wielkie Oczy (1671?1934) Wielopole Skrzy?skie (1328?1934) Witkow Nowy (??1934) Wojniłow (1552?1934, od 1960 ^OTP) Zakliczyn (1557?1934, od 2006) Zarudzie (1784?1934) Zbyszyce (1784?1934) ?migrod Nowy (1373?1934) ?ołynia (1740?1934)