Bahia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bahia
Stan
Ilustracja
Miasto Salvador
Herb Flaga
Herb Flaga
Pa?stwo

  Brazylia

Siedziba

Salvador

Kod ISO 3166-2

BR-BA

Gubernator

Rui Costa [1]

Powierzchnia

564 733,081 km² [2]

Populacja  (2010)
? liczba ludno?ci


14 016 906 [2]

? g?sto??

24,82 os./km² [2]

Poło?enie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodro?ach
Strona internetowa

Bahia (wym. [ b a ? i . ? ] ) ? jeden z 26 stanow Brazylii , poło?ony w Regionie Połnocno-Wschodnim . Od połnocy graniczy ze stanem Pernambuco , od zachodu ze stanami Piaui , Tocantins i Goias , południa ze stanami Minas Gerais i Espirito Santo , a wschodni? granic? wyznacza Ocean Atlantycki.

W 2010 stan liczył 14 016 906 mieszka?cow [2] ; dla porownania, w 1970 było ich 7420,9 tys. [3] Z wyj?tkiem w?skiego pasa nadbrze?nych nizin powierzchnia stanu jest wy?ynno-gorzysta ( Wy?yna Brazylijska ), poci?ta dolinami rzecznymi (m.in. Sao Francisco ). W ?rodkowej cz??ci le?y płaskowy? Chapada Diamantina [3] ( obj?ty parkiem narodowym ). Na wybrze?u roczna suma opadow przekracza niekiedy 1400 mm, w interiorze jest to co najwy?ej 640 mm. Na wybrze?u ro?nie Hancornia (ang. mangaba ); w estuariach mo?na spotka? namorzyny . Piaszczysta, gliniasta gleba na nadbrze?nych rowninach poro?ni?ta jest przez las wiecznie zielony . Przykładem zwierz?t zamieszkuj?cych lasy Bahii s? leniwce dwupalczaste ; w interiorze wyst?puj? ibisy szkarłatne , kondory krolewskie i pancerniki olbrzymie [4] .

Nazwa [ edytuj | edytuj kod ]

Nazwa stanu Bahia pochodzi od Zatoki Wszystkich ?wi?tych ( Bahia de Todos os Santos ), nad ktor? le?y stolica stanu, Salvador. Od zatoki pochodzi te? nazwa jednej z pierwszych kapitanii w Brazylii ( Capitania da Bahia de Todos os Santos ). W 1821 kapitania została przekształcona w prowincj?, a w 1889 w stan Bahia. Zatoka została tak nazwana przez Amerigo Vespucciego , ktory odkrył j? 1 listopada 1502.

Pisownia słowa ?bahia” jest dawnym i nieu?ywanym obecnie zapisem słowa ?baia”, to znaczy zatoka , ktorego u?ywa si? wspołcze?nie. Stara nazwa zachowała si? w okre?leniu nazwy stanu Bahia i zatoki, nad ktor? le?y, jednak ju? słowo baiano , ktorym okre?la si? mieszka?ca stanu Bahia, jest zgodne ze wspołczesn? pisowni? [5] .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Przed przybyciem Europejczykow [ edytuj | edytuj kod ]

Terytorium stanu Bahia było zamieszkane przez Indian na wiele lat przed przybyciem Europejczykow. Pierwsze formy ?wiadcz?ce o bytno?ci Indian na tych terenach to sambaquis , kopczyki z muszli ? najstarszym z nich jest Pedra Oca w Periperi, obecnej dzielnicy Salvadoru, datowany na 2800 r. p.n.e. Pierwszymi mieszka?cami stanu Bahia byli tapuias ? Indianie z sertao , niemowi?cy j?zykiem tupi . Nast?pnie na te ziemie przybyły plemiona nale??ce do tupi ? tupinaes , a po nich tupinambas , zamieszkuj?cy obszar od ?rodeł rzeki Sao Francisco a? do dzisiejszego miasta Ilheus . Dzisiejsza stolica stanu Bahia ? Salvador ? był okre?lany przez Indian mianem Kirymure lub Paraguacu [6] .

Europejczycy, ktorzy jako pierwsi dopłyn?li do wybrze?y Bahia, napotkali tu plemi? tupiniquim z rodziny tupinamba, ktore zamieszkiwało wowczas prawie cały pas wybrze?a stanu [7] .

Okres kolonialny [ edytuj | edytuj kod ]

Odkrycie Brazylii przez Cabrala w 1500

Pedro Alvares Cabral , ktory oficjalnie odkrył Brazyli? 22 kwietnia 1500 roku, przybił wła?nie do wybrze?y stanu Bahia, dokładnie w miejscu nazwanym Monte Pascoal (Gora Wielkanocna) w pobli?u dzisiejszego miasta Porto Seguro . W latach 1534?36 Portugalczycy podzielili Brazyli? na 15 rownole?nikowych pasow, zwanych kapitaniami, na obszar stanu Bahia przypadały trzy kapitanie: Bahia de Todos os Santos, Ilheus i Porto Seguro [8] . W latach 1556?65 utworzono dwie kolejne kapitanie: Paraguacu lub Reconcavo da Bahia oraz Wysp Itaparica i Tamarandiva [9] .

Kapitanie były przyznawane kapitanom-donatariuszom (zwanym rownie? gubernatorami), ktorzy mieli pełni? władzy administracyjnej i s?downiczej, mianowali urz?dnikow i mogli przekazywa? kapitanie spadkobiercom. Wszyscy donatariusze nale?eli do portugalskiej arystokracji, ale nie do najznakomitszych rodow [10] . Podobny system kapitanii Portugalia stosowała rownie? na wyspach atlantyckich, sk?d przeniosła go do Brazylii.

Pierwsi osadnicy zamieszkuj?cy kapitanie w stanie Bahia prowadzili utarczki z miejscowymi plemionami india?skimi. Wa?nym sojusznikiem Portugalczykow był ich rodak Diogo Caramuru (wła?ciwie Alvares Correia), ktorego statek zaton?ł u wybrze?y Bahia w 1510 lub 1511 roku. Rozbitek został uratowany przez Indian i wł?czony do plemienia, gdzie z czasem został członkiem plemiennej starszyzny, zyskał wielki szacunek i o?enił si? z cork? wodza. Caramuru pomagał osadnikom zawiera? rozejmy z Indianami i powstrzymywał plemiona od napadania na wioski Portugalczykow, a tak?e pełnił funkcj? ambasadora i emisariusza krola Portugalii, ktory cz?sto kierował do niego oficjaln? korespondencj? [6] .

Pelourinho w Salvadorze

System kapitanii nie do ko?ca si? sprawdzał ? kapitanie nie przynosiły w wi?kszo?ci spodziewanych zyskow (z wyj?tkiem kapitanii Pernambuco ), a donatariusze nie byli w stanie zapewni? osadnikom bezpiecze?stwa. Krol Portugalii Jan III zdecydował o centralizacji władzy w kolonii i wł?czeniu kapitanii Bahia bezpo?rednio do portugalskiej korony. Nazwał j? Kapitani? Krolewsk? ( Capitania Real ) i miała si? tam znajdowa? siedziba władz całej kolonii. Pierwszy gubernator generalny Brazylii, Tome de Sousa przybył do Bahia w 1549 roku i w tym samym roku zało?ył miasto Salvador, ktore zyskało status stolicy całej kolonii i funkcjonowało w tym charakterze do 1763 roku, kiedy to stolica została przeniesiona do Rio de Janeiro [8] .

Okres kolonialny to tak?e czas rozkwitu plantacji trzciny cukrowej. Portugalia przeniosła do Brazylii rozwi?zanie stosowane na wyspach atlantyckich ? Azorach i Wyspie ?w. Tomasza . Przyjmuje si?, ?e produkcja cukru zacz?ła si? w Brazylii w 1533 roku [8] , a pierwszych czarnych niewolnikow z Afryki do pracy na plantacjach zacz?to sprowadza? w połowie XVI wieku. Do tego czasu przekonano si?, ?e Indianie nie mog? by? wykorzystywani do tej pracy, poza tym Indian bronili obecni w kolonii misjonarze. Pod koniec XVI wieku w Brazylii było ponad 100 plantacji trzciny cukrowej, z czego prawie wszystkie w Bahia i Pernambuco. W pierwszym okresie sprowadzano niewolnikow głownie z regionu Zatoki Gwinejskiej , a nast?pnie z Angoli i Konga [6] . Szacuje si?, ?e w sumie do Brazylii sprowadzono ok. 3,6 mln niewolnikow, z czego ponad milion trafiło do stanu Bahia [11] .

Bogactwa portugalskiej kolonii przyci?gały tak?e inne mocarstwa europejskie, ktore chciały zagarn?? dla siebie cz??? terytorium Brazylii. Francuscy kupcy zacz?li pojawia? si? w Bahia ju? w 1504 roku, kroniki mowi? o istnieniu Wioski Francuzow ( Aldeia dos Franceses ) na terenie obecnej dzielnicy Rio Vermelho lub Itapoan w Salvadorze. Niektore plemiona india?skie wchodziły w sojusze z Francuzami, jednak nie mieli oni na celu podboju Brazylii, a jedynie handel [6] . Inne zamiary mieli natomiast Holendrzy, ktorzy w 1624 roku podbili Salvador. Rok po?niej zostali st?d wyrzuceni, ale w 1627 roku jeszcze dwukrotnie napadali na miasto, tym razem ograniczaj?c si? do ograbienia statkow, stoj?cych w porcie [8] .

Walki o niepodległo?? [ edytuj | edytuj kod ]

W 1798 roku wybuchła w Bahia rewolta o nazwie Conjuracao Baiana lub Revolta dos Alfaiates (Rewolta Krawcow), ktorej celem była niepodległo?? stanu Bahia. Nie był to pierwszy zryw niepodległo?ciowy w kolonii ? 10 lat wcze?niej rozpocz?ła si? rewolucja w stanie Minas Gerais ( Inconfidencia Mineira ), ktorej przywodca Tiradentes jest dzisiaj uwa?any za bohatera narodowego Brazylii. W stanie Bahia w spisku uczestniczyli ludzie z ni?szych klas społecznych, w?rod nich Mulaci. Władze sprawnie rozprawiły si? ze spiskowcami, aresztowano 47 osob, w tym 9 niewolnikow, a 4 osoby ostatecznie zostały pozbawione ?ycia [8] .

Ostatni? walk? o niepodległo??, mieszka?cy stanu Bahia stoczyli w latach 1821?23, kiedy to Brazylia przestał? by? koloni? (1822). Walki z Portugalczykami w Bahia trwały do 2 lipca 1823 roku i t? dat? uwa?a si? dzisiaj za ?wi?to niepodległo?ci stanu Bahia [12] .

Inne rewolty [ edytuj | edytuj kod ]

  • Guerra dos Aimores (1555?1673) ? walka Indian, sprzeciwiaj?cych si? probom zniewolenia oraz przeciwko wyprawom bandeirantes na ich terytoria. To tylko jeden z przykładow zbrojnego oporu Indian przeciwko kolonizatorom [13] .
Czworaki niewolnikow. Obraz autorstwa Rugendasa
  • Rewolta Males (1835) ? najgło?niejszy z wielu buntow niewolnikow, jakie miały miejsce praktycznie od pocz?tku istnienia tego procederu w Brazylii, a ich szczegolne na pocz?tku XIX wieku. Ta rewolta została wywołana przez muzułma?skich niewolnikow ( nago i hausa ) podczas ramadanu w styczniu 1835 r. w Salvadorze. Termin “ male ” pochodzi z j?zyka joruba i oznacza muzułmanina. Buntownicy ??dali wyzwolenia wszystkich muzułmanow w Brazylii, nie zgadzali si? te? na siłowe narzucanie religii katolickiej, co było wowczas powszechn? praktyk? wobec niewolnikow. Bunt został stłumiony przez władze, zgin?ło 70 osob, a 300 zostało schwytanych i os?dzonych [14] .
  • Sabinada (1837?38) ? nazwa rewolty pochodzi od nazwiska jej lidera, lekarza Francisco Sabino . Buntownicy zwrocili si? przeciwko władzom w Rio de Janeiro, ktore ich zdaniem zawracały Brazyli? do czasow kolonii. Sprzeciwiali si? te? polityce władz prowincji, zale?nych od Rio. Opowiadano si? za zmianami w administracji, głownie w s?downictwie, a tak?e przeciwko lokalnej arystokracji i plantatorom, ktorzy układali si? z władz? i zdobywali bogactwa, podczas gdy reszta społecze?stwa nie była zamo?na. Nie podnoszono postulatow przeciwko niewolnictwu. Buntownicy ogłosili tymczasow? niepodległo??, do chwili osi?gni?cia pełnoletnio?ci przez cesarza Piotra II . Wojska rz?dowe stłumiły bunt dopiero po kilkumiesi?cznym obl??eniu Salvadoru [6] .
  • Guerra dos Canudos (1896?97) ? walka sił rz?dowych ze społeczno-religijnym ruchem kierowanym przez Antonio Conselheiro . Zało?ył on osad? Canudos w sercu interioru w stanie Bahia, gdzie zamieszkało ponad 5 tys. ludzi [8] . Rz?d z Rio de Janeiro wysłał kilka ekspedycji, ktorych celem było spacyfikowanie Canudos ? udało si? to dopiero za czwartym razem, w pa?dzierniku 1897 roku. Historia osady w interiorze i jej przywodcy, ktorego jego wyznawcy uznawali za proroka, stała si? inspiracj? dla wielu ksi??ek, a tak?e filmow i sztuk teatralnych. Najsłynniejsze z tych dzieł to powie?? Euclidesa da Cunha pt. Os Sertoes .

Geografia [ edytuj | edytuj kod ]

Płaskowy? Chapada Diamantina

Bahia jest pi?tym co do wielko?ci stanem Brazylii, obejmuje 6,632% terytorium całego kraju i 36,334% terytorium regionu Nordeste (połnocny wschod) [15] . 70% powierzchni stanu to obszar połpustynny. Stan Bahia ma najdłu?sz? lini? brzegow? w Brazylii i wynosi ona 1183 km. [16]

90% powierzchni stanu jest poło?ona powy?ej 200 m n.p.m. Najwy?ej poło?ony jest region płaskowy?u Chapada Diamantina , gdzie znajduj? si? najwy?ej poło?one wzniesienia: Pico do Barbado (2033) i Pico das Almas (1958).

Bahia graniczy ze stanami: Sergipe , Alagoas , Pernambuco , Piaui , Tocantins , Goias , Minas Gerais i Espirito Santo . Od wschodu graniczy z Oceanem Atlantyckim .

Klimat [ edytuj | edytuj kod ]

W stanie Bahia przewa?a klimat tropikalny ze ?redni? roczn? temperatur? 27 stopni Celsjusza. Najchłodniej jest w rejonie pasma Serra do Espinhaco , gdzie temperatura w zimie mo?e spa?? do 5 stopni. Na obszarze sertao przewa?a klimat połpustynny i pustynny. Najcieplejszym regionem w Brazylii jest poło?ony w Bahia ekoregion Raso da Catarina , gdzie zanotowano najwy?sz? temperatur?: 50,4 stopni Celsjusza. ?rednia opadow na wybrze?u stanu oraz w rejonie miasta Ilheus to 1500 mm rocznie [16] , a w sertao do 300 mm.

Ro?linno?? [ edytuj | edytuj kod ]

W Bahia wyst?puj? trzy typy ro?linno?ci: caatinga , las tropikalny oraz cerrado . Caatinga jest dominuj?cym typem ro?linno?ci, wyst?puje na połnocy stanu, w dolinie rzeki Sao Francisco i w pa?mie Serra do Espinhaco. Cerrado zajmuje niewielkie obszary na zachodzie, a las tropikalny na południowym wschodzie stanu. W interiorze nast?puje wyra?ny podział na por? such?, z wyj?tkiem doliny rzeki Sao Francisco [16] .

Hydrografia [ edytuj | edytuj kod ]

Najwi?ksz? rzek? stanu Bahia jest Sao Francisco, ktora swoje ?rodło ma w stanie Minas Gerais, nast?pnie przecina stan Bahia z południa na połnoc, stanowi cz??? granicy pomi?dzy stanami Bahia a Pernambuco i kieruje si? do Oceanu Atlantyckiego pomi?dzy stanami Alagoas i Sergipe [17] . Innymi wa?nymi rzekami s?: Paraguacu ? najwi?ksza rzeka nale??ca w cało?ci do stanu Bahia oras Rio de Contas , ktora ma najwi?ksze dorzecze poło?one w cało?ci w Bahia, składaj? si? na nie m.in. rzeki J equitinhonha, Itapicuru, Capivari, Rio Grande .

Baia de Todos os Santos ? Zatoka Wszystkich ?wi?tych ? widok z windy Lacerda w Salvadorze

Regiony [ edytuj | edytuj kod ]

  • Zatoka Wszystkich ?wi?tych ? najwi?ksza zatoka brazylijskiego wybrze?a o powierzchni 1233 km kwadratowych i ?redniej gł?boko?ci 9,8 m [18] ? powierzchnia zatoki zajmuje mniej wi?cej tyle, co drugie pod wzgl?dem wielko?ci miasto Brazylii, Rio de Janeiro. Zatoka była nazywana przez Indian tupinamba mianem Kirimure , co znaczy “wielkie wewn?trzne morze”. Nad brzegiem zatoki le?y stolica stanu Bahia, Salvador. Nale?y do niej rownie? 56 wysp, z ktorych najwi?ksza jest Itaparica
  • Reconcavo Baiano ? region geograficzny poło?ony nad brzegiem Zatoki Wszystkich ?wi?tych, jego cz??ci? jest miasto Salvador. W okresie kolonialnym na tym obszarze istniało wiele plantacji trzciny cukrowej, a z zwi?zku z tym zamieszkiwali tu liczni niewolnicy z Afryki, st?d te? Reconcavo jest uznawane za kolebk? brazylijskiej samby, a dokładnie samba de roda , ktora narodziła si? tu w połowie XIX wieku [19] .
  • Wybrze?e Kokosowe ( Costa dos Coqueiros ) ? rozci?ga si? na długo?ci 193 km na połnocnym wybrze?u stanu Bahia. Najbardziej znan? miejscowo?ci? jest Praia do Forte z rezerwatem ?ołwi morskich Tamar . W XVI wieku te ziemie wchodziły z zakres latyfundium nale??cego do Garcia d'Avila, ktory był synem gunerbatora Tome de Sousa [20] .
  • Wybrze?e Kakaowe ( Costa do Cacau ) ? znajduje si? na 180-kilometrowym pasie wybrze?a pomi?dzy miastami Itacare i Canavieiras . Nazwa pochodzi od plantacji kakao , ktore w du?ej liczbie wyst?powały tu w okresie kolonialnym. Najwi?ksze miasto tej cz??ci wybrze?a to Ilheus , znane z tworczo?ci pisarza Jorge Amado , ktory stamt?d pochodził.
  • Wybrze?e Dende ( Costa do Dende ) ? obejmuje 115 km wybrze?a pomi?dzy uj?ciem rzeki Jaguaripe a Zatok? Camamu. W skład Costa do Dende wchodz? te? takie turystyczne miejsca jak Morro de Sao Paulo i wyspa Boipeba. Nazwa wybrze?a pochodzi od palmy dende.
  • Wybrze?e Odkry? Geograficznych ( Costa do Descobrimento ) ? jest poło?one na południu stanu Bahia i nale?? do niego miejsca zwi?zane z odkryciem Brazylii: gora Monte Pascoal, miasto Porto Seguro i Santa Cruz Cabralia , nazwane tak od nazwiska odkrywcy Brazylii, Pedro Alvaresa Cabrala . Wybrze?e zostało wpisane przez UNESCO na list? ?wiatowego dziedzictwa ludzko?ci w 1999 roku [21] .
  • Wybrze?e Wielorybow ( Costa das Baleias ) ? poło?one na południowym kra?cu stanu Bahia, nale?y do niego Park Narodowy Abrolhos , gdzie ?yj? wieloryby humbaki oraz wyst?puje 17 gatunkow korali [22] .
  • Płaskowy? Chapada Diamantina ? poło?ony w geograficznym centrum stanu Bahia, znajduje si? tu Park Narodowy Chapada Diamantina . W XVIII i XIX wieku na terenie płaskowy?u odkryto złoto, a nast?pnie diamenty, st?d obecne do dzisiaj osady, b?d?ce w przeszło?ci wioskami garimpeiros ? poszukiwaczy cennych kruszcow [23] .

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Według spisu powszechnego z 2010 roku, przeprowadzonego przez Brazylijski Instytut Geografii i Statystyki (IBGE), stan Bahia jest czwartym pod wzgl?dem liczby ludno?ci stanem Brazylii i 15. pod wzgl?dem g?sto?ci zaludnienia. Populacja Bahia wynosi 14 mln, a g?sto?? zaludnienia 24,82 osob na kilometr kwadratowy. Stan Bahia zamieszkuje 6,8 mln m??czyzn i 7,1 mln kobiet. 10,1 mln mieszka w miastach, a niecałe 4 mln na wsi [24] .

W stanie Bahia zamieszkuj? do dzi? potomkowie dawnych niewolnikow, co znajduje odzwierciedlenie w składzie etnicznym ludno?ci. 59% mieszka?cow stanu okre?la si? jako Pardo , 22% jako biali , a 17% jako czarni . Wida? zatem, ?e osoby o pochodzeniu afryka?skim lub cz??ciowo afryka?skim stanowi? 76% ludno?ci stanu [25] . Badanie przeprowadzone na terenie Reconcavo Baiano wykazało wysoki odsetek ludno?ci o pochodzeniu afryka?skim w gminach Cachoeira i Maragojipe ? pochodzenie afryka?skie stwierdzono tam u 80,4% badanych, europejskie u 10,8%, a india?skie u 8,8%. [26]

W samym Salvadorze osob o pochodzeniu afryka?skim jest 49,2%, europejskim 36,3%, a india?skim 14,5%. [27]

Kultura [ edytuj | edytuj kod ]

Blok Olodum podczas karnawału w 2010 r.

Bahia jest historycznym i kulturalnym centrum Brazylii. Zawdzi?cza to w du?ej mierze wpływowi afryka?skich niewolnikow, dzi?ki ktorym obecne s? tu afrobrazylijskie religie, takie jak candomble , taneczna sztuka walki capoeira czy muzyka: samba (zwłaszcza samba de roda ), afoxe, axe oraz kuchnia.

Ze stanu Bahia pochodzi wielu znanych brazylijskich artystow: muzycy Dorival Caymmi, Joao Gilberto , Gilberto Gil , Caetano Veloso i jego siostra Maria Bethania , Gal Costa , Daniela Mercury , Ivete Sangalo , Carlinhos Brown , Margareth Menezes i wielu innych; pisarze: Gregorio de Matos i Frei Vicente do Salvador ; Castro Alves , Jorge Amado , Afranio Peixoto , Dias Gomes , Luis Gama , Adonias Filho , Joao Ubaldo Ribeiro  (inne j?zyki) , Emidio Brasileiro ; aktorzy: Lazaro Ramos , Priscila Fantin , Wagner Moura , Joao Miguel, Regina Dourado, Fabio Lago, Zeu Britto, Giovanna Gold, Othon Bastos, Antonio Pitanga.

Stolica stanu, Salvador, jest znany z blokow afro, takich jak Olodum , Ara Ketu , E o Tchan! i Ile Aiye. Narodziła si? tutaj tradycja karnawałowa trios eletricos ? ci??arowek z platformami, na ktorych wyst?puj? arty?ci. Obecnie jest to nieodł?czny element karnawału w Salvadorze. Coraz wi?ksz? popularno?? zyskuje darmowa zabawa w karnawałowych pochodach za trios eletricos w tłumie ludzi o nazwie pipoca (popcorn).

W XIX wieku abolicjonista z miasta Cachoeira w stanie Bahia, Castro Alves, napisał słynny poemat Navio Negreiro , poruszaj?cy temat transportu niewolnikow przez Atlantyk. Poemat ten jest uwa?any za jeden z najwa?niejszych tekstow opowiadaj?cych si? przeciwko niewolnictwu, a zarazem za arcydzieło brazylijskiego romantyzmu [28] .

W XX wieku ?ył i tworzył jeden z najbardziej znanych na ?wiecie brazylijskich pisarzy, Jorge Amado . Pochodził z miasta Itabuna , poło?onego na południu stanu Bahia niedaleko miasta Ilheus i przez wiele lat mieszkał w Salvadorze. Do jego najwa?niejszych dzieł nale??: Gabriela, go?dziki i cynamon , Dona Flor i jej dwoch m??ow , Tieta . Wiele z jego ksi??ek zekranizowano.

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

Stan rolniczo-gorniczy [3] . Bahia to głowny eksporter połnocno-wschodniej Brazylii. Du?e znaczenie ekonomiczne ma turystyka, w ktorej rozwoju przeszkadza m.in. słabo rozwini?ta infrastruktura. W Bahii uprawiane s? kakaowce (przykładowo, w 1969 roku w tym stanie zebrano 95% krajowych zbiorow [3] ), trzcin? cukrow? , maniok , soj? , kukurydz? , bawełn? i agaw? sizalow? . Do zasobow mineralnych Bahii nale??: ropa naftowa , gaz ziemny , ołow , mied? , chrom , mangan , tytan , baryt , hematyt , kwarc , kaolinit , marmur , azbesty i ametyst [4] .

Najwi?ksze miasta w stanie Bahia [ edytuj | edytuj kod ]

Najwi?ksze miasta w stanu Bahia według liczebno?ci mieszka?cow (stan na 2013 rok) [29] :

Lp. Miasto Liczba ludno?ci
1. Salvador 2 883 672
2. Feira de Santana 606 139
3. Vitoria da Conquista 336 987
4. Camacari 275 575
5. Itabuna 218 124
6. Juazeiro 214 748
7. Ilheus 184 616
8. Lauro de Freitas 184 383
9. Jequie 161 391
10. Teixeira de Freitas 153 385
11. Alagoinhas 152 570
12. Barreiras 150 896
13. Porto Seguro 141 006
14. Simoes Filho 129 964
15. Paulo Afonso 117 377
16. Eunapolis 110 803
17. Santo Antonio de Jesus 99 407
18. Valenca 96 287
19. Candeias 89 419
20. Guanambi 84 645

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Governador . Bahia. Governo do Estado. [dost?p 2015-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 stycznia 2016)].
  2. ↑ a b c d Bahia . States@: Instituto Brasileiro de Geografia e Estatistica. [dost?p 2010-04-19].
  3. ↑ a b c d Encyklopedia Powszechna PWN . T. 1. A-F. Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 191.
  4. ↑ a b Bahia , [w:] Encyclopædia Britannica [dost?p 2015-04-19] ( ang. ) .
  5. ↑ Definicao ou significado de baiano no Dicionario Infopedia da Lingua Portuguesa com Acordo Ortografico [online], Infopedia ? Dicionarios Porto Editora [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  6. ↑ a b c d e Antonio   Riserio , Uma Historia da Cidade da Bahia , wyd. 2, Rio de Janeiro 2004, ISBN  85-89309-08-8 .
  7. ↑ Historia da Bahia [online], www.visiteabahia.com.br [dost?p 2017-04-23] .
  8. ↑ a b c d e f Marcin   Kula , Historia Brazylii , Wrocław 1987, ISBN  83-04-02056-4 .
  9. ↑ Capitania de Itaparica e Tamarandiva ? BiblioAtlas ? Atlas Digital da America Lusa [online], lhs.unb.br [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  10. ↑ A.H. Oliveira   Marques , Historia Portugalii , t. 1, Warszawa 1987, ISBN  83-01-07221-0 .
  11. ↑ Account Suspended [online], www.escravidaoeliberdade.com.br [dost?p 2020-09-29] .
  12. ↑ Bahia ≫ Independencia [online], www.bahia.com.br [dost?p 2017-04-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-24] ( port. braz. ) .
  13. ↑ 10 revoltas que ocorreram na Bahia , ?Historia Digital”, 2 lipca 2012 [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  14. ↑ Revolta dos Males ? Palmares [online], www.palmares.gov.br [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  15. ↑ Zarchiwizowana kopia . [dost?p 2017-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-24)].
  16. ↑ a b c Bahia ≫ Aspectos geograficos [online], www.bahia.com.br [dost?p 2017-04-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-22] ( port. braz. ) .
  17. ↑ Geografia da Bahia ? Caracteristicas Gerais, relevo, hidrografia, clima e vegetacao ? Geografia Opinativa , ?Geografia Opinativa”, 21 wrze?nia 2013 [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  18. ↑ a02v25n4.pdf [online], scielo.br [dost?p 2024-05-01] .
  19. ↑ e , Samba de Roda do Reconcavo Baiano [online], Cultura com Arte, 7 grudnia 2010 [dost?p 2017-04-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-24] .
  20. ↑ Bahia ≫ Costa dos Coqueiros [online], www.bahia.com.br [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  21. ↑ Bahia ≫ Costa do Descobrimento [online], www.bahia.com.br [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  22. ↑ Bahia ≫ Costa das Baleias [online], www.bahia.com.br [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  23. ↑ Bahia ≫ Chapada Diamantina [online], www.bahia.com.br [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  24. ↑ Censo Demografico | IBGE [online], www.ibge.gov.br [dost?p 2019-08-31] ( port. ) .
  25. ↑ Populacao da Bahia ? Geografia , ?InfoEscola” [dost?p 2017-04-23] ( port. braz. ) .
  26. ↑ Wellington dos Santos   Silva , Maria de Nazare   Klautau-Guimaraes , Cesar Koppe   Grisolia , β-globin haplotypes in normal and hemoglobinopathic individuals from Reconcavo Baiano, State of Bahia, Brazil , ?Genetics and Molecular Biology”, 33 (3), s. 411?417, DOI :  10.1590/S1415-47572010005000042 , ISSN 1415-4757 , PMID :  21637405 , PMCID :  PMC3036130 [dost?p 2017-04-23] .
  27. ↑ Zarchiwizowana kopia . [dost?p 2017-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-26)].
  28. ↑ Navio Negreiro e outros poemas em Literatura ? educacao [online] [dost?p 2017-04-23] .
  29. ↑ Estimativas da populacao residente nos municipios brasileiros com data de referencia em 1º de julho de 2013 . Instituto Brasileiro de Geografia e Estatistic. [dost?p 2015-04-19].

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Podział administracyjny Brazylii
Regiony
Stany
Dystrykt federalny

Brazylia

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bahia&oldid=73672591 ”