Arystarch z Samos

Arystarch z Samos
Αρ?σταρχο? ο Σ?μιο?
	; Pomnik Arystarcha z Samos na Uniwersytecie Arystotelesa w Salonikach
Data urodzenia	ok. 310 p.n.e.
Data ?mierci	ok. 230 p.n.e.
Zawod, zaj?cie	astronom
	Multimedia w Wikimedia Commons

Arystarch z Samos ( gr. ?ρ?σταρχο? ? Σ?μιο? Aristarchos ho Samios ; ok. 310 ? 230 p.n.e. ) ? grecki astronom ^[1] pochodz?cy z wyspy Samos , ktory jako pierwszy zaproponował heliocentryczny model Układu Słonecznego ^[2].

?ycie i tworczo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Jego nauczycielem był Straton z Lampsaku .

Autor zachowanego traktatu O rozmiarach i odległo?ciach Sło?ca i Ksi??yca , w ktorym posługuj?c si? metod? geometryczn?, wylicza wzgl?dne rozmiary i wzajemne odległo?ci Sło?ca, Ziemi i Ksi??yca. Podawane przez niego wielko?ci s? niedokładne z powodu bł?dnych obserwacji, ale model, na ktorym oparł wyliczenia, jest prawidłowy.

Jak podaje Archimedes ^[3], Arystarch napisał rownie? inne, niezachowane dzieło, w ktorym jako pierwszy twierdził, ?e Ziemia kr??y wokoł Sło?ca po obwodzie koła oraz wokoł własnej osi. Arystarch twierdził w nim rownie?, ?e wokoł Sło?ca kr??? tak?e wszystkie planety , a ruch gwiazd stałych jest tylko ruchem pozornym ^[4]. Hipotez? Arystarcha poparł dowodami w połowie II wieku p.n.e. Seleukos z Seleucji ^[5]^[6]. Szczegołow tych dowodow brak ^[7].

Astronomowie staro?ytni odrzucili jednak t? hipotez?, gdy? nie zgadzała si? z ich obserwacjami (przyczyn? niezgodno?ci było m.in. bł?dne przyj?cie przez Arystarcha kształtu orbity ziemskiej jako okr?gu, por. Prawa Keplera ).

Jeszcze w czasach przed Arystarchem intuicyjne uto?samianie o?rodka ?wiata ze Sło?cem (jednak bez podbudowy teoretycznej) zainicjowane było ju? przez pitagorejskich uczonych ^[8], a tak?e Heraklidesa i samego Platona , jednak pogl?d ten nie przyj?ł si? w staro?ytno?ci . Przede wszystkim przeciw tej teorii wyst?pił Arystoteles broni?c naturalnego, zmysłowego obrazu ?wiata i wrocił do geocentrycznego systemu sfer Eudoksosa . Punkt widzenia Arystotelesa przyj?ty został po?niej przez wi?kszo?? uczniow jego szkoły , a tak?e przez Akademi? . Powszechne przyswojenie owego pogl?du przyczyniło si? do odrzucenia teorii Arystarcha i Seleukosa oraz ugruntowania i rozwini?cia w staro?ytno?ci teorii geocentryzmu przez Hipparcha i Ptolomeusza ^[5].

Stoik Kleantes , nast?pca Zenona z Kition , oskar?ył Arystarcha o bezbo?no?? ^[9].

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Jeden z kraterow ksi??ycowych został nazwany na jego cze?? Aristarchus (szczyt w centrum tego krateru jest najja?niejsz? formacj? na Ksi??ycu ).

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Jan Legowicz : Zarys historii filozofii. Elementy doksografii. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1964, s. 49.
↑ S.T. Joshi: The agnostic reade . Amherst, N.Y.: Prometheus Books, 2007, s. 172 -173. ISBN 978-1-59102-533-7 .
↑ Arystarch uwa?a gwiazdy i Sło?ce za nieruchome, Ziemi? za? za obracaj?c? si? dokoła Sło?ca jako ?rodka , w: O liczeniu piasku 1,4 tekst gr. , przekład łac. , przekład ang.
↑ Arystarch z Samos , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2021-12-14] .
↑ ^a ^b Władysław Tatarkiewicz : Historia filozofii. Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-08651-3 , t.1: Filozofia staro?ytna i ?redniowieczna, s. 60.
↑ Władysław Tatarkiewicz : Historia filozofii. Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-08651-3 , t.1: Filozofia staro?ytna i ?redniowieczna, s. 155.
↑ Plutarch w Zagadnieniach plato?skich 8,1 : Arystarch tylko to przypuszcza, Seleukus za? potwierdza , tekst gr. , przekład ang.
↑ Pogl?d odmienny od heliocentrycznego, cho? usuwaj?cy Ziemi? ze ?rodka Wszech?wiata, głosił Filolaos z Tarentu .
↑ Plutarch w dialogu O obliczu widniej?cym na tarczy ksi??yca 6,3 : Kleanthes uwa?ał, ?e Hellenowie powinni o bezbo?no?? oskar?y? Arystarcha z Samos, jako ?e poruszył z miejsca ognisko domowe ?wiata, poniewa? usiłował ≪ocali? zjawiska≫, przyjmuj?c, ?e niebo jest nieruchome, a ziemia wiruje po ekliptyce , a jednocze?nie obraca si? dokoła własnej osi (tłumaczenie: Zofia Abramowiczowna ), tekst gr. , przekład ang.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Arystarch z Samos w MacTutor History of Mathematics archive ( ang. )
Thomas Little Heath, Aristarchus of Samos, the ancient Copernicus; a history of Greek astronomy to Aristarchus Oxford, 1913

[1] Jan Legowicz : Zarys historii filozofii. Elementy doksografii. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1964, s. 49.

[2] S.T. Joshi: The agnostic reade . Amherst, N.Y.: Prometheus Books, 2007, s. 172 -173. ISBN 978-1-59102-533-7 .

[3] Arystarch uwa?a gwiazdy i Sło?ce za nieruchome, Ziemi? za? za obracaj?c? si? dokoła Sło?ca jako ?rodka , w: O liczeniu piasku 1,4 tekst gr. , przekład łac. , przekład ang.

[epwn-4] Arystarch z Samos , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2021-12-14] .

[autonazwa1-5] Władysław Tatarkiewicz : Historia filozofii. Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-08651-3 , t.1: Filozofia staro?ytna i ?redniowieczna, s. 60.

[6] Władysław Tatarkiewicz : Historia filozofii. Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-08651-3 , t.1: Filozofia staro?ytna i ?redniowieczna, s. 155.

[7] Plutarch w Zagadnieniach plato?skich 8,1 : Arystarch tylko to przypuszcza, Seleukus za? potwierdza , tekst gr. , przekład ang.

[8] Pogl?d odmienny od heliocentrycznego, cho? usuwaj?cy Ziemi? ze ?rodka Wszech?wiata, głosił Filolaos z Tarentu .

[9] Plutarch w dialogu O obliczu widniej?cym na tarczy ksi??yca 6,3 : Kleanthes uwa?ał, ?e Hellenowie powinni o bezbo?no?? oskar?y? Arystarcha z Samos, jako ?e poruszył z miejsca ognisko domowe ?wiata, poniewa? usiłował ≪ocali? zjawiska≫, przyjmuj?c, ?e niebo jest nieruchome, a ziemia wiruje po ekliptyce , a jednocze?nie obraca si? dokoła własnej osi (tłumaczenie: Zofia Abramowiczowna ), tekst gr. , przekład ang.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]