Arpad
(ur. ok.
845
?
850
, zm.
907
?) ? wodz w?gierski, protoplasta dynastii
Arpadow
. Przeszedł na czele Madziarow przez
Przeł?cz Wereck?
na tereny zwane obecnie
Nizin? W?giersk?
rozpoczynaj?c w ten sposob proces osiedlania si? na terenie
Panonii
.
Rod Arpada był pochodzenia tureckiego. Sam Arpad był synem
Almosa
.
Dawniej w historiografii popularna była teoria, ?e Arpad stał na czele szczepu Megyer, od ktorego nazw? miał wzi?? cały narod (Magyar). Obecnie za prawdopodobn? uchodzi hipoteza, ?e stał na czele plemienia Tarjan
[1]
.
Od konfliktu z Bułgari? do zaj?cia Panonii
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W
894
roku Bizancjum zawarło porozumienie z w?gierskimi wodzami ?
Kurszanem
i Arpadem ? skierowane przeciwko
Bułgarii
. W efekcie syn Arpada,
Levente
, dowodz?cy Chabarami (Kabarami; według tradycji były to trzy zbuntowane plemiona
chazarskie
, ktore przył?czyły si? do W?grow opuszczaj?cych
Chazari?
), zaatakował Bułgari?. Sam Arpad, w przymierzu z Morawianami, zaatakował Panoni?, nale??c? do Frankow Wschodnich.
Odwet
Bułgarow
, działaj?cych w porozumieniu z
Pieczyngami
, był straszny. W?gierskie rody, pozostaj?ce po drugiej stronie Karpat, zostały zdziesi?tkowane. Konne wojsko Arpada pozostało jednak nietkni?te.
W
895
roku Almos, ojciec Arpada, został zabity w
Siedmiogrodzie
. Sam Arpad w Lebedii-Atelkuzu został wybrany ksi?ciem-wodzem (
gyul?
). W ten sposob stał si? drugim w hierarchii w?gierskich dostojnikow; pierwszym był ksi??? sakralny (
kende
,
kundu
).
Po zaj?ciu
Panonii
w 900 roku W?grzy osiedlili si? na tym terenie. Arpad i jego synowie zaj?li oba brzegi Dunaju mi?dzy wyspami Csepek i Mohacsi, na co wskazuj? pochodz?ce od ich imion nazwy własne
[2]
. Na swoj? siedzib? wybrał okolice ruin rzymskiego miasta Sopianae (Pecs), gdzie pami?tk? jego pobytu jest zachowana w nazwie wsi Arpad
[2]
. Jego letni oboz znajdował si? na wyspie
Csepel
.
W 904 roku, po ?mierci Kurszana, Arpad przybrał tytuł
kende
(ksi??? sakralny). Przej?ł te? tereny zajmowanego przez zmarłego m.in. letni oboz w pobli?u ruin rzymskiego Aquincum.
Po ?mierci Kurszana ??dni zemsty W?grzy pod wodz? Arpada wznowili działania wojenne przeciwko Frankom Wschodnim.
Według
Anonima P.
zmarł w 907 roku; data ta jest obecnie kwestionowana przez badaczy
[3]
. Według tradycji został pochowany w mie?cie
Attyli
(identyfikuje si? je z
Aquincum
, obecnie cz??ci? Budapesztu).
Synow Arpada wylicza
De administrando imperio
Konstantyna Porfirogenty
. Byli nimi:
Zgodnie z zasad?
senioratu
po ?mierci Arpada rz?dy obj?ł jego krewniak
Szabolcs
, najstarszy z rodu. Po?ne ?rodła twierdziły, ?e nast?pc? Arpada był jego najmłodszy syn Zoltan
[4]
.
Synowie Arpada koczowali na terenach oddzielonych od siebie dopływami
Dunaju
: Tarhos w Tolnie,
Ull?
wzdłu? csepelskiej odnogi Dunaju, Jutas wzdłu? rzeki
Sarviz
, a Zoltan od strony Bodrog, z biegiem Vajasu.
Według
legendy
nabył od
?wi?topełka
, władcy
Pa?stwa Wielkomorawskiego
, cał? ziemi?, na ktorej po?niej osiedlili si?
W?grzy
.
- ↑
G. Gyorffy,
?wi?ty Stefan I
, s. 37-38.
- ↑
a
b
G. Gyorffy,
?wi?ty Stefan I
, s. 38.
- ↑
Sroka,
Historia W?gier do 1526 roku
, s. 15.
- ↑
G. Gyoffy,
?wi?ty Stefan I
, s. 41-42.
- Anonimowego notariusza krola Beli Gesta Hungarorum
, tłumaczenie Aleksandra Kulbicka, Krzysztof Pawłowski, Gra?yna Wodzinowska-Takli?ska, wst?p i przypisy Ryszard Grzesik, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego ?Societas Vistulana” Krakow 2006.,
ISBN
83-88385-84-4
,
ISBN
978-83-88385-84-1
- Gyorffy G.
,
?wi?ty Stefan I. Krol W?gier i jego dzieło
, Warszawa 2003.
- Panic I.
,
Ostatnie lata Wielkich Moraw
, Katowice 2000, s. 167.
- Sroka S. A.
,
Historia W?gier do 1526 roku w zarysie
, Bydgoszcz 2000, s. 15.
- Swoboda W.
,
Arpad
, (w:)
Słownik staro?ytno?ci słowia?skich
, t. 1, 1961, s. 49-50.
| Ksi???ta W?gier
| |
|---|
| Krolowie W?gier
| |
|---|
