Architektura ( łac.   architectura , od architector ?buduj?” ^[1] z gr. archi ?naczelny” i tekton ?budowniczy”) ? ogoł obiektow materialnych, tworzonych przez człowieka , trwale zwi?zanych z okre?lonym punktem powierzchni Ziemi słu??cych zaspokojeniu jego potrzeb osobistych , jak i społecznych .

Składowe architektury to obiekty takie jak rze?ba stoj?ca w ogrodzie, ławka, ogrodzenie, chodnik, budynek mieszkalny, budynki u?yteczno?ci publicznej, drogi, mosty, wiadukty, przepusty, wały, elektrownie, warownie itp. ^{[1] [2]}

W innym uj?ciu mianem architektury okre?la si? dyscyplin? organizuj?c? i kształtuj?c? przestrze? w realnych formach niezb?dnych do zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb człowieka ^[3] . Osoby kształc?ce si? w tej dyscyplinie, a tak?e zawodowi architekci ? cz?sto przypisuj? tej dyscyplinie rol? przoduj?c? w stosunku do dyscyplin sztuki takich jak malarstwo i rze?ba ^[4] .

Dyscyplina zwana architektur? (inaczej dziedzina architektury) nie jest sklasyfikowana w zakresie klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych według OECD . W zakresie tej klasyfikacji znajduje si? za to In?ynieria architektury jako jeden z zakresow dyscypliny zwanej In?ynieri? l?dow? znajduj?cej si? w Dziedzinie Nauk In?ynieryjnych i Technicznych. W wielu krajach na uczelniach wy?szych nie ma kierunkow studiow o nazwie architektura, s? za to kierunki takie jak ?architectural design” (Wielka Brytania).

W j?zyku polskim funkcjonuje sformułowanie ?dziedzina architektury i budownictwa” ^[5] jako jedna nierozerwalna dziedzina wiedzy, jak te? rozdzielanie tych poj?? na dwie składowe.

Poj?cia architektury rozumianego jako dyscyplina kształtuj?ca okre?lon? przestrze? u?ywa si? w wielu innych dziedzinach.

  Osobny artykuł: Architektura wn?trz .

  Osobny artykuł: Architektura krajobrazu .

  Osobny artykuł: Architektura procesora .

  Osobny artykuł: Architektura komputera .

  Osobny artykuł: Architektura korporacyjna .

  Osobny artykuł: Architektura informacji .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Historia architektury .

Teoria architektury [ edytuj | edytuj kod ]

Najstarszym znanym utworem literackim na temat architektury jest De architectura ^[6] Witruwiusza . Według Witruwiusza na poj?cie architektury składały si? dyscypliny takie jak budownictwo (sztuka budowania budowli, budynkow i obiektow małej architektury ), gnomonika (sztuka budowania zegarow słonecznych) i mechanika (sztuka budowania machin wojennych i budowlanych). Okre?lił on tak?e podstawowe zasady projektowania i wznoszenia budowli. S? to ^[7] :

• trwało?? ( firmitas ) ? wtedy jest zachowana, gdy fundamenty opu?ci si? a? do twardego gruntu, a wybor materiałow b?dzie troskliwy i niezbyt oszcz?dny,
• u?yteczno?? ( utilitas ) ? rozkład budynkow b?dzie niezacie?niony i dostosowany do miejsca ich wykonania i funkcji.
• pi?kno ( venustas ) ? gdy powierzchowno?? (wyko?czenie materiałow) b?dzie przyjemna i kształtna oraz stosunek cz??ci trafnie rozporz?dzony.

Wprowadzenie do budownictwa ?eliwa (1779), po?niej stali, i wynalezienie ?elbetu ( J. Monier 1849 ), doprowadziły do podziału na ?sztuk? zdobienia” i ?sztuk? budowania”. W XIX w. J. Ruskin twierdził, ?e architektura to tylko ornament dodany do budynku, G. Scott za?, uwa?ał, ?e architektura, w odro?nieniu od zwykłego budownictwa, to dekorowanie konstrukcji. E. Lutyens twierdził, ?e architektura zaczyna si? tam, gdzie ko?czy si? funkcja. W XX wieku A. Perret uwa?ał architektur? za sztuk? konstruowania, a Le Corbusier za ?mistrzowsk?, poprawn?, wspaniał? gr? brył poł?czonych w ?wietle” ^[8] . Wspołcze?nie przyj?ło si? okre?lenie architektury jako sztuki kształtowania przestrzeni (B. Zevi); twierdzi si?, ?e umiej?tno?? ta wywołuje ro?nic? mi?dzy architektur? i jej siostrzanymi sztukami (E.J. Posener), ?e ?jest odbiciem rzeczywisto?ci, kształtuj?cej si? w warunkach czasu, przestrzeni i ?rodowiska społecznego” (S. Giedion) ^[3] .

Typy architektury [ edytuj | edytuj kod ]

Encyklopedia Britannica wyro?nia nast?puj?ce typy architektury ^[2] :

• Architektura mieszkalna,
• Architektura sakralna,
• Architektura rz?dowa,
• Architektura rekreacyjna,
• Architektura u?yteczno?ci publicznej i edukacji,
• Architektura komercyjna i industrialna.
• Architektura obronna

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Obiekt budowlany .

  Osobny artykuł: Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce .

  Osobny artykuł: Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych według OECD .

Zobacz hasło architektura w Wikisłowniku

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Marek Witruwiusz: O architekturze ksi?g dziesi?? . tłum. z łac. Kazimierz Kumaniecki, ilustr. Piotr Biega?ski et al.. Warszawa: PWN, 1956.
• Architecture. W: Encyclopaedia Britannica . T. 2. Chicago, Londyn, Toronto, Genewa: William Benton, 1961.
• Słownik terminologiczny sztuk pi?knych . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003. ISBN  83-01-12365-6 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Saul S.   Fisher   Saul S. , Philosophy of Architecture , [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy , CSLI, Stanford University , 9 wrze?nia 2015 , ISSN 1095-5054 [dost?p 2018-08-07]   ( ang. ) .
• William M. W.M.   Taylor   William M. W.M. , Michael P. M.P.   Levine   Michael P. M.P. , Philosophy of Architecture , Internet Encyclopedia of Philosophy , ISSN 2161-0002 [dost?p 2018-09-26]   ( ang. ) .