Antiochia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Antiochia/Antakya
ilustracja
Pa?stwo

  Turcja

Prowincja

Hatay

Dystrykt

Antakya

Prezydent

Mehmet Yelo?lu (2004)

Populacja  (2010)
? liczba ludno?ci


212 732 [1]

Nr kierunkowy

326

Kod pocztowy

31000

Tablice rejestracyjne

31

Poło?enie na mapie Turcji
Mapa konturowa Turcji, na dole znajduje się punkt z opisem „Antiochia/Antakya”
Ziemia36°12′09″N   36°09′37″E / 36,202500   36,160278
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodro?ach
Strona internetowa

Antiochia ( tur.   Antakya lub Hatay ; hist. Antiochia Syryjska , Antiochia koło Dafne, Wielka Antiochia, Teopolis ; arab.   ‏???????‎ , trl. An??kiya , trb. Antakija , gr.   ?ντι?χεια , trl. Antiocheia ) ? miasto poło?one w Turcji nad rzek? Orontes ( Asi ), 22 km od brzegu Morza ?rodziemnego , u podno?a gory Silpius ( ar. Habib an-Nad?ar ). W staro?ytno?ci jedno z najwa?niejszych centrow kulturalnych, handlowych, politycznych i religijnych basenu ?rodziemnomorskiego .

Znajduje si? tu muzeum z unikalnym zbiorem mozaik rzymskich i bizantyjskich. Zabytki: rzymski most, pozostało?ci ogromnych rzymskich murow obronnych, bizantyjska cytadela, wykuty w skale ko?cioł ?wi?tego Piotra .

Ko?cioł ?w. Piotra , upami?tniaj?cy fakt, ?e Apostoł ten, zanim przeniosł si? do Rzymu, był biskupem chrze?cija?skiej wspolnoty w tym mie?cie
Mozaika z Dafne k. Antiochii, po?ny III w. po Chr. Feniks w sło?cu ? legendarny ptak, ktory powstał z popiołu, rownie? starochrze?cija?ski symbol Chrystusa zmartwychwstałego, Muzeum Luwru , Pary?

Czasy Seleucydow [ edytuj | edytuj kod ]

Antiochia została zało?ona około 300 roku p.n.e. [2] przez Seleukosa I Nikatora , jednego z wodzow Aleksandra Macedo?skiego , ktory nazwał j? na cze?? swego ojca Antiocha .

Architekt Ksenariusz wybrał miejsce dla zało?enia miasta na brzegu rzeki Orontes , zaraz za jej przełomem przez ł?cz?ce si? nieopodal pasma Libanu i Antylibanu , na ?yznej rowninie u stop gory Silpius , na skrzy?owaniu szlakow handlowych z połnocy na południe i ze wschodu na zachod.

Wcze?niej w pobli?u tego miejsca istniały inne miasta: huryckie Alalach , zniszczone około 1200 roku p.n.e. , i Antygonia , stolica konkurenta Seleukosa I ? Antygona , zburzona po jego kl?sce w 301 p.n.e.

Seleukos osiedlił w Antiochii swoich macedo?skich ?ołnierzy oraz grup? ?ydow z Palestyny , ktorym zagwarantował rownouprawnienie z Grekami .

Antiochia została stolic? pa?stwa Seleucydow i niemal od razu stała si? o?rodkiem handlu. Portem Antiochii było miasto Seleucja Pieria u uj?cia Orontesu . Pobliskie (8 km na południowy wschod) miasto Dafne (dzi? Harbiye ) ze słynn? ?wi?tyni? Apollina stało si? wkrotce podmiejskim osiedlem bogaczy.

Czasy rzymskie [ edytuj | edytuj kod ]

Rzymska mozaika z Dionizosem , Muzeum w Antiochii

Stolica rzymskiej prowincji Syrii [ edytuj | edytuj kod ]

W 64 p.n.e. Antiochia została zaj?ta przez wojska rzymskie pod wodz? Pompejusza i stała si? stolic? rzymskiej prowincji Syrii . Antiochi? obdarzono wowczas szerokim samorz?dem. Pod rz?dami Rzymu miasto rozkwitło i stało si? najwi?ksz? metropoli? Syrii, jej militarn?, gospodarcz? i kulturaln? stolic?.

Miasto rozbudowało si? odpowiednio do swej rangi ? powstały wielkie ?wi?tynie, forum , teatr, amfiteatr , biblioteka, ła?nie, akwedukty i inne budowle u?ytku publicznego. Dwie głowne ulice miasta, krzy?uj?ce si? pod k?tem prostym, zostały ozdobione pos?gami i kolumnadami . Zbudowano pi?? mostow przez Orontes , z ktorych do dzi? ostał si? jeden. Dobrobytowi miasta nie zaszkodziły dwa katastrofalne trz?sienia ziemi w połowie I wieku ani nast?pne w 115 , podczas ktorego o mało nie zgin?ł cesarz Trajan . Podczas wojen partyjskich pod koniec swego panowania uczynił on Antiochi? głown? baz? wypadow? rzymskich wojsk. W czasach bizantyjskich powstał pałac cesarski i hipodrom .

Antiochia jako stolica rzymskiej prowincji Syrii

Ogromne miasto stało si? kosmopolityczne, cho? zawsze dominowali w nim Grecy. W Antiochii krzy?owały si? wpływy naje?d?czych kultur rzymskiej i greckiej (hellenistycznej), miejscowej kultury syryjskiej ( aramejskiej ) i infiltruj?cej ze wschodu kultury perskiej . W wyniku o?ywionych kontaktow handlowych w mie?cie pojawiali si? go?cie nawet z Indii i Chin . W ?lad za pieni?dzmi do miasta ?ci?gali rownie? uczeni.

W Antiochii wspołistniały ro?ne religie poga?skie. Była tak?e znacz?ca wspolnota ?ydowska , cho? nie tak stara i liczna jak w Aleksandrii [3] .

Mieszka?cy miasta słyn?li ze sprytu i bezczelno?ci. W odwecie za nieprzychylne przyj?cie kolejni rzymscy cesarze cz?sto pozbawiali Antiochi? jej przywilejow ? np. stolic? Syrii przeniesiono na jaki? czas do Laodycei . Natomiast luksusy i zepsucie Antiochii stały si? w ?wiecie ?rodziemnomorskim przysłowiowe.

Wczesne chrze?cija?stwo [ edytuj | edytuj kod ]

Antiochia Syryjska stała si? drugim chronologicznie po Jerozolimie o?rodkiem chrze?cija?stwa , jeszcze w czasach biblijnych ? po ukamienowaniu ?wi?tego Szczepana diakona i rozproszeniu si? uczniow Chrystusa Ko?cioła jerozolimskiego. Przekazuj? to Dzieje Apostolskie :

Ci, ktorych rozproszyło prze?ladowanie, jakie wybuchło z powodu Szczepana, dotarli a? do Fenicji, na Cypr i do Antiochii, głosz?c słowo samym tylko ?ydom . Niektorzy z nich pochodzili z Cypru i z Cyreny . Oni to po przybyciu do Antiochii przemawiali te? do Grekow i opowiadali Dobr? Nowin? o Panu Jezusie. A r?ka Pa?ska była z nimi, bo wielka liczba uwierzyła i nawrociła si? do Pana. Wie?? o tym doszła do uszu Ko?cioła w Jerozolimie. Wysłano do Antiochii Barnab?. Gdy on przybył i zobaczył działanie łaski Bo?ej, ucieszył si? i zach?cał wszystkich, aby całym sercem wytrwali przy Panu; był bowiem człowiekiem dobrym i pełnym Ducha ?wi?tego i wiary. Pozyskano wtedy wielk? liczb? [wiernych] dla Pana. Udał si? te? do Tarsu , aby odszuka? Szawła. A kiedy [go] znalazł, przyprowadził do Antiochii i przez cały rok pracowali razem w Ko?ciele, nauczaj?c wielk? rzesz? ludzi. W Antiochii te? po raz pierwszy nazwano uczniow chrze?cijanami. W tym czasie wła?nie przybyli z Jerozolimy do Antiochii prorocy. Jeden z nich, imieniem Agabos, przepowiedział z natchnienia Ducha, ?e na całej ziemi nastanie wielki głod. Nastał on za Klaudiusza. (Dz 11, 19-28)

Około roku 50 miasto było punktem wyj?cia dla podro?y misyjnych ?wi?tego Pawła Apostoła. Jednym z pierwszych biskupow był Ignacy Antioche?ski (I/II w.).

Chrystianizacja Antiochii nabrała tempa szczegolnie w III w. ? tak ?e pod koniec tego stulecia chrze?cijanie stanowili w mie?cie grup? rownie du?? co wyznawcy innych religii. Miasto stało si? jednym z wa?niejszych o?rodkow greckiego chrze?cija?stwa. By? mo?e u?ywano tak?e j?zyka syryjskiego . Jednak zasadniczo syryjskie chrze?cija?stwo rozwin?ło si? w s?siedniej Edessie , dok?d wiara została zaniesiona prawdopodobnie wła?nie z Antiochii ? według tradycji sukcesja apostolska biskupow Edessy si?ga do Serapiona , biskupa Antiochii (190?203) [4] .

Słynne były ko?cioły Antiochii ? szczegolnie bazylika powstała, jeszcze w czasach apostolskich, z poga?skiej ?wi?tyni Fortuny ( Tychaeion ) oraz zdobiona niesłychanie bogato bazylika cesarza Konstantyna .

W 260 Antiochia wpadła w r?ce Persow, lecz Rzymianie pod wodz? Aureliana wkrotce j? odzyskali i odbudowali z wojennych zniszcze?.

Szkoła antioche?ska [ edytuj | edytuj kod ]

W III w. Antiochia ofiarowała rozwijaj?cej si? teologii chrze?cija?skiej zaplecze intelektualne i kulturowe porownywalne do tego, jakim była stolica Egiptu Aleksandria . Antiochia kultywowała bardziej tradycj? filozoficzn? Arystotelesa , dominuj?cy wpływ miał rownie? judaizm rabiniczny. Aleksandria za? była bardziej zwrocona ku platonizmowi oraz judaizmowi hellenistycznemu . Ta ro?nica mocno zaznaczyła si? w sposobie uprawiania teologii w obydwu o?rodkach. Antioche?ska tradycja teologiczna, nazwana w historii teologii szkoł? antioche?sk? , nie była zwi?zana z jedn? instytucj?, ukształtowały j? pogl?dy poszczegolnych teologow i grup ich uczniow. Pocz?tki s? wi?zane z Lucjanem (zm. 312). Nie jest pewne czy był on pod wpływem nieco starszego od niego Pawła z Samosaty . Ten ostatni poprzez zbytnie kładzenie nacisku na ludzk? natur? Chrystusa naraził si? na oskar?enie o odmawianie Mu godno?ci Synostwa Bo?ego i propagowanie tzw. dynamicznego Monarchianizmu [5] , czyli doktryny, ktora twierdziła, ?e Jezus otrzymał moc Bo?? (gr. dynamis ) w czasie chrztu w Jordanie. Zupełnie odmienn? postaw? miał Eustacjusz , ktory bardzo ostro krytykował Arianizm . Kolejn?, odmienn? ?wiatopogl?dowo postaci?, był Diodor z Tarsu . Jego uczniami byli Jan Chryzostom i Teodor z Mopsuestii . Tego ostatniego za? uczniem był Nestoriusz , po?niejszy patriarcha Konstantynopola w latach 428 - 431 , autor pot?pionej przez Sobor efeski (431) doktryny o rozdzieleniu dwoch natur w Chrystusie. Pod wpływem tradycji antioche?skiej był tak?e obro?ca Nestoriusza, Teodoret z Cyru .

  Osobny artykuł: Szkoła antioche?ska .

Po soborze nicejskim [ edytuj | edytuj kod ]

W miar? rozwoju hierarchii ko?cielnej biskupi Antiochii szybko stali si? metropolitami , a nast?pnie patriarchami , rz?dz?cymi ko?ciołem całej Azji Mniejszej . W Soborze nicejskim I (325 r.) uczestniczyło dwudziestu dwoch biskupow z patriarchatu antioche?skiego.

Mimo tego i? miasto stało si? jednym z centrow chrze?cija?stwa staro?ytnego, jeszcze w połowie IV w., jak wskazuj? pisma Libaniusza , Antiochia była tak?e jednym z centrum poga?skiej opozycji wobec chrze?cija?stwa [6] [7] . S? ?wiadectwa, ?e poga?stwo, wraz z kultem trwało jeszcze w VI wieku [4] . Niemniej, w czasie restauracji poga?stwa za Juliana Apostaty , ucznia Libaniusza , chrze?cija?ska Antiochia odnosiła si? do cesarza w obel?ywy sposob, co skłoniło go do napisania dzieła pod tytułem Misopogon , za? u schyłku staro?ytno?ci miasto znane było jako Teopolis (Theopolis), czyli ?Miasto Boga”,

Z Antiochii pochodził i w niej przez szereg lat działał Jan Chryzostom (ur. 347). Zachowały si? jego mowy do ludu antioche?skiego [8] . W jego kazaniach cz?sto przejawia si? motyw niekorzystnego wpływu moralno?ci poga?skiej na wiernych Antiochii. Zwracał uwag? na wy?cigi konne, widowiska cyrkowe i teatralne. Tym ostatnim za jego czasow bardzo daleko było do teatru Sofoklesa . Aktorzy cz?sto odgrywali prowokuj?ce sceny miłosne, dlatego Jan okre?lał je jako prawdziw? szkoł? nierz?du [9] .

Do IV wieku w mie?cie dochodziło do sporow chrze?cija?sko-?ydowskich, przeradzaj?cych si? nawet w zamieszki.

Statystyki [ edytuj | edytuj kod ]

Według Jozefa Flawiusza Antiochia stała si? trzecim co do wielko?ci miastem imperium rzymskiego. Strabon pisał, ?e była niewiele mniejsza od Aleksandrii. W I wieku Diodor Sycylijski szacował ludno?? Antiochii na 300 tysi?cy wolnych ludzi. W IV wieku ?wi?ty Jan Chryzostom szacował ludno?? miasta na 200 tysi?cy ludzi, nie licz?c dzieci i niewolnikow. Wspołczesne szacunki liczby ludno?ci Antiochii w okresie jej rozkwitu wahaj? si? od 500 do 800 tysi?cy ludzi.

Okres bizantyjski [ edytuj | edytuj kod ]

Po podziale cesarstwa rzymskiego w 395 roku Antiochia znalazła si? we wschodniej cz??ci imperium.

W 525 miasto ucierpiało od wielkiego po?aru, a w 526 zostało zrujnowane przez wielkie trz?sienie ziemi (ponownie w 528), jednak od razu odbudowano zniszczone dzielnice. W 540 na krotko zdobyli je i całkowicie zburzyli Persowie . Miasto odbudował cesarz Justynian I Wielki , ale ju? jako znacznie mniejsze. Persowie ponownie zdobyli Antiochi? w 611.

Armia Bizancjum miasto ponownie odzyskała, by w 637 utraci? je na rzecz Arabow . Od tego czasu zacz?ł si? upadek miasta, ktore na trwale zostało odci?te granicami od dotychczasowych szlakow handlowych i spadło do roli o?rodka regionalnego. Jej rol? jako głownego o?rodka Syrii przej?ł Damaszek, a w połnocnej Syrii coraz wi?ksz? rol? odgrywało Aleppo . Niemniej, Antiochia pozostawała jednym z głownych miast drugiego, wewn?trznego pasa fortec granicznych, zwanego Al-?Aw??im. Za panowania Hamdanidy Sajf ad-Dauli Antiochia podniosła bunt i, przez pewien czas, utrzymywała niezale?no??. W 969 bizantyjski cesarz Nicefor Fokas odbił Antiochi?, lecz miasto nie odzyskało ju? dawnego znaczenia. W 971 roku Antiochi? probowali zdoby? Fatymidzi. Niemniej, Antiochia stała si? stolic? katepanatu i podlegały jej wszystkie okoliczne temy .

Umocnienia Antiochii w czasach wypraw krzy?owych

Ksi?stwo Antiochii [ edytuj | edytuj kod ]

Po krotkotrwałym panowaniu Ormianina Filareta, w 1085 Antiochi? zdobyli podst?pem Turcy Seld?uccy .

3 czerwca 1098, po obl??eniu trwaj?cym od 20 pa?dziernika 1097, miasto (z wyj?tkiem cytadeli) zdobyli krzy?owcy pierwszej krucjaty (przyczyniła si? do tego zdrada jednego z dowodcow obrony, Firuza ). Ju? tydzie? po?niej sami zostali w nim obl??eni przez tureck? armi? atabega Mosulu Kurbughi . Bitwa pod murami miasta 28 czerwca 1098 przyniosła druzgoc?ce zwyci?stwo krzy?owcom, ktorzy przy okazji opanowali rownie? cytadel?. W ten sposob Antiochia dostała si? pod władz? norma?sko - sycylijskiego wodza krucjaty Boemunda z Tarentu .

Po kampanii 1098/1099 roku Boemund wrocił do miasta i z jego okolic stworzył Ksi?stwo Antiochii . Ksi?stwo to, rozci?gaj?ce si? od Aleksandretty po Lataki? , stało si? najpot??niejszym z pa?stw łaci?skich w Ziemi ?wi?tej.

  Osobny artykuł: Ksi?stwo Antiochii .

Pod władz? Egiptu i Osmanow [ edytuj | edytuj kod ]

W 1268 miasto zostało zdobyte i złupione przez wojska mameluckiego sułtana Egiptu Bajbarsa , ktore zburzyły wszystkie wi?ksze budynki i zmasakrowały mieszka?cow. Był to morderczy cios dla miasta, ktore utraciło jakiekolwiek znaczenie i na kilka stuleci spadło do rangi osiedla, zwłaszcza ?e w 1401 kolejnych zniszcze? dokonały mongolskie wojska Tamerlana . Funkcje miejskie Antiochii przej?ła pobliska Aleksandretta .

Ju? jako niewielkie miasto Antiochia została wł?czona w skład Imperium osma?skiego w 1516 . W latach 1832 ? 1840 miastem władał wicekrol Egiptu Muhammad Ali . W 1872 Antiochia została mocno zniszczona przez trz?sienie ziemi. W latach 1920 ? 1938 miasto nale?ało do francuskiej mandatowej Syrii wraz z sand?akiem Aleksandretty, ktory w latach 1938 ? 1939 tworzył efemeryczn? republik? Hatay , a w 1939 został wł?czony do Turcji .

Panorama wspołczesnej Antakyi ? widok sprzed ko?cioła ?w. Piotra

Antiochia dzi? [ edytuj | edytuj kod ]

Stare domy mieszkalne w Antiochii
Grota ?w. Piotra w Antiochii

Obecn? nazw? Antiochii jest Antakya. Miasto jest o?rodkiem administracyjnym i przemysłowym prowincji Hatay w Turcji . Znajduj? si? tu zakłady przemysłu metalowego (zło?a rud ?elaza ), chemicznego, spo?ywczego i włokienniczego, o?rodek rzemiosła garbarskiego i handlu cytrusami, w?zeł drogowy. Antakya zajmuje niewielki fragment staro?ytnego miasta, ktorego wi?ksza cz??? spoczywa pod osadami rzecznymi. Mimo przynale?no?ci do Turcji, pretensje do Antiochii podnosi Syria , a w mie?cie i jego okolicach znaczna cz??? mieszka?cow nadal posługuje si? j?zykiem arabskim. Znajduje si? tu niewielka społeczno?? chrze?cijan. W obr?b administracyjny miasta wchodzi te? kilka okolicznych wsi.

Wykopaliska [ edytuj | edytuj kod ]

45 km na wschod od miasta znajduje si? stanowisko archeologiczne Tell Tayinat , gdzie znaleziono pałace typu bit hilani (co oznacza ?dom filarow”) (odkryto w latach trzydziestych), pozostało?ci ?wi?tyni z X-IX wieku p.n.e. (2008 rok), tabliczki z pismem klinowym z lat 1000-600 roku p.n.e. (2009), kamienny pos?g lwa (lipiec 2011), kamienny pos?g m??czyzny mi?dzy dwoma lwami ( władca zwierz?t ) (lipiec 2011) [10] .

Wspołpraca [ edytuj | edytuj kod ]

Z Antiochii pochodzili [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Antakya. . [w:] World Gazetteer [on-line]. [dost?p 2010-08-29]. ( fr.  ?  ang.  ?  niem.  ?  hiszp. ) .
  2. ↑ Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka , 2005 , Wielka Historia ?wiata Tom 3 ?wiat okresu cywilizacji klasycznych , s. 265, Oficyna Wydawnicza Fogra, ISBN  83-85719-84-9 .
  3. ↑ Por. Kraeling Carl H.: The Jewish Community at Antioch . New Haven: Antioch Index Publications, 1932, s. 31.
  4. ↑ a b Por. K.S. Latourette: A History of the Expantion of Christianity . Wyd. 4. T. 1: The First Five Centuries. Grand Rapids, Michigan: The Paternoster press, 1971, s. 41,63,72,80,87,101,105, 193. ISBN  0-85-364-114-5 .
  5. ↑ Por. F. Normann, Antiochene School of Theology , w: Sacramentum Mundi. An Encyclopedia of Theology . K. Rahner SJ , C. Ernst OP , K. Smyth (red.). Wyd. 5. T. 1. Londyn: Burns & Oats, 1973, s. 43-45. ISBN  0-85532-142-3 .
  6. ↑ J. Lebreton SJ, J. Zeiller: The History of the Primitive Church . E.C. Messenger Ph.D. (przekład z fr.). Wyd. 2. T. 3. Londyn: Burns Oats & Washbourne, 1949, s. 627-628.
  7. ↑ Por. Andre Jean Festugiere: Antioche paienne et chretienne: Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie . Pary?: 1959, s. 307.
  8. ↑ Zob. Homiliae XXI de Statuis ad populum Antiochiae ; PG 49, 15-222.
  9. ↑ Por. Jerzy Krykowski, Nauka Jana Chryzostoma o mał?e?stwie, rodzinie i wychowaniu , w: Jan Chryzostom: O mał?e?stwie, wychowaniu dzieci i ascezie . Wojciech Kania (przekład), Jozef Naumowicz, Jerzy Krykowski (oprac. i wst?p). Krakow: Wydawnictwo ?M”, 2002, s. 22, seria: Biblioteka Ojcow Ko?cioła 19. ISBN  83-7221-433-6 .
  10. ↑ Bartosz Nowacki. Stra?nik bramy . ? ?wiat Nauki ”. nr 10 (242), s. 15, pa?dziernik 2011. Proszy?ski Media. ISSN   0867-6380 .  

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Glanville Downey, A History of Antioch in Syria , 1974.
  • Sheila Campbell, The Mosaics of Antioch , 1988.
  • Prace M. van Esbroeck 'a:
    • Saint Philotheos d’Antioche , ?Analecta Bollandiana ”, 94 (1976), s. 107?135.
    • La legende des apotres Pierre, Jean et Paul a Antioche , ?Oriens Christianus”, 78 (1994), s. 64?85.
    • The Memra on the Parrot by Isaac of Antioch , ?The Journal of Theological Studies” 47 (1996), s. 464?476.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antiochia&oldid=71140277 ”