Ten artykuł dotyczy Andrzeja Wroblewskiego (ur. 1933), fizyka. Zobacz te?: inne osoby nazywaj?ce si? Andrzej Wroblewski .

Andrzej Kajetan Wroblewski

Prof. Andrzej Kajetan Wroblewski podczas wykładu
Data i miejsce urodzenia	7 sierpnia 1933 Warszawa
Zawod, zaj?cie	fizyk , historyk
Tytuł naukowy	profesor nauk fizycznych
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Wydział	Wydział Fizyki
Stanowisko	rektor Uniwersytetu Warszawskiego (1989?1993) wiceprezes Polskiej Akademii Umiej?tno?ci (od 2009)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Andrzej Kajetan Wroblewski (ur. 7 sierpnia 1933 w Warszawie ^{[1] [2]} ) ? polski fizyk do?wiadczalny i historyk nauki , zajmuj?cy si? głownie fizyk? cz?stek elementarnych i histori? fizyki , encyklopedysta i popularyzator . Profesor zwyczajny nauk fizycznych i członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk (od 1991); dawniej wiceprezes Polskiej Akademii Umiej?tno?ci (2009?2018), rektor Uniwersytetu Warszawskiego (1989?1993) oraz dziekan tamtejszego Wydziału Fizyki (1986?1989). Doktor honorowy kilku uczelni i laureat kilkunastu nagrod, w tym Medalu Smoluchowskiego ? najwy?szego odznaczenia przyznawanego przez Polskie Towarzystwo Fizyczne (1999).

Jako fizyk cz?stek badał m.in. materi? dziwn? , kontynuuj?c tym prace Mariana Danysza . Fizyk? i jej histori? ? praktycznie wszystkich dziedzin i epok ? popularyzował przez ksi??ki, artykuły i publiczne wykłady.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Jest absolwentem Liceum im. Władysława IV w Warszawie ^[3] . W 1955 uko?czył studia fizyczne na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu Warszawskiego, na ktorym pracował od 1954. W 1961 obronił prac? doktorsk? Badanie hiperonow Λ ⁰ metod? emulsji j?drowych ^[4] napisan? pod kierunkiem Mariana Danysza ^[3] . W 1964 otrzymał stopie? doktora habilitowanego na podstawie pracy Produkcja cz?stek dziwnych w oddziaływaniach π--p przy energii 10 GeV ^[3] , w 1971 został profesorem nadzwyczajnym, w 1979 profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1975?1981 był dyrektorem Instytutu Fizyki Do?wiadczalnej, w latach 1986?1989 dziekanem Wydziału Fizyki, w latach 1989?1993 rektorem Uniwersytetu Warszawskiego ^[1] .

Działalno?? naukowa [ edytuj | edytuj kod ]

Fizyka i popularyzacja [ edytuj | edytuj kod ]

Jego specjalno?ciami s? fizyka cz?stek elementarnych (fizyka wysokich energii) oraz historia fizyki . Badał mechanizm produkcji hadronow , m.in.:

• znalazł zwi?zek mi?dzy ?redni? krotno?ci? produkowanych cz?stek i dyspersj? ich rozkładu; zale?no?? ta została nazwana formuł? Wroblewskiego ^[4] (ang. Wroblewski formula , Wroblewski relation );
• w latach 80. wprowadził te? tzw. wspołczynnik Wroblewskiego (ang. Wroblewski factor ), opisuj?cy tłumienie kwarkow dziwnych ^[5] .

W miesi?czniku ? Wiedza i ?ycie ” opublikował setki felietonow o znanych uczonych, pod nazw? Uczeni w anegdocie . Na jej podstawie powstały ksi??ki o tym samym tytule ^[4] . W 1961 otrzymał Nagrod? ?Problemow” za osi?gni?cia w dziedzinie popularyzowania nauki ^[6] .

Organizacja bada? i uczelni [ edytuj | edytuj kod ]

Jest autorem poj?cia ?lista filadelfijska”, ktorym w Polsce okre?la si? czasopisma naukowe indeksowane przez Journal Citation Reports ^[7] . Opracował pierwsze zasady kategoryzacji polskich instytucji naukowych w oparciu o wska?niki parametryczne ^[4] . Krytykował polityk? naukow? minister Barbary Kudryckiej :

• w 2010, na Zgromadzeniu Ogolnym Polskiej Akademii Nauk ^[8] ;
• w 2011, odbieraj?c doktorat honorowy Politechniki Warszawskiej ^[9] .

Członkostwa i funkcje [ edytuj | edytuj kod ]

Towarzystwa naukowe i akademie nauk:

• 1954: Polskie Towarzystwo Astronomiczne ,
• 1955: Polskie Towarzystwo Fizyczne ,
• 1976: Polska Akademia Nauk ? członek korespondent,
• 1983: Towarzystwo Naukowe Warszawskie ? członek zwyczajny,
• 1991: PAN ? członek rzeczywisty,
• 1998: Polska Akademia Umiej?tno?ci ? członek korespondent,
• 2004: PAU ? członek czynny,
• 2009: PAU ? wiceprezes.

Komisje, komitety i rady:

• 1979?1989: Centralna Komisja Kwalifikacyjna ds. Kadr Naukowych przy Prezesie Rady Ministrow,
  • 1981?1987: wiceprzewodnicz?cy,
• 1985?2002: Rada Naukowa Centrum Bada? Kosmicznych PAN ? przewodnicz?cy ^[10] ,
• 1992?1995: Rada ds. Nauki przy Prezydencie Lechu Wał?sie ? przewodnicz?cy,
• 1993?1999: Komitet Polityki Naukowej CERN ,
• 1994?2000: Komitet Bada? Naukowych ,
  • 1997?2000: wiceprzewodnicz?cy ^[1] ,
• przez wiele lat był te? przewodnicz?cym Rady Naukowej Instytutu Historii Nauki PAN (od 1996 r.) ^{[10] [11]} .

Nagrody [ edytuj | edytuj kod ]

W latach 1973?2021 otrzymał kilkana?cie wyro?nie?, zarowno z Polski, jak i z zagranicy:

Doktoraty honorowe

• 1980: Uniwersytet w Siegen (Niemcy),
• 1990: Uniwersytet Chapmana w Orange (USA) ,
• 1992: Uniwersytet w Glasgow ^[1] ,
• 2011: Politechnika Warszawska ^[12] ,
• 2017: Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach ^[4] .

Odznaczenia

• 1975: Medal Komisji Edukacji Narodowej ,
• 1976: Krzy? Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski ,
• 1984: Krzy? Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• 1998: Krzy? Komandorski z Gwiazd? Orderu Odrodzenia Polski ? M.P. z 1998, nr 16, poz. 235,
• 1994: Krzy? Oficerski Orderu Narodowego Zasługi Republiki Francuskiej ^[1] .

Inne wyro?nienia

• 1961: Nagroda ?Problemow”
• 1973: Nagroda Marii Skłodowskiej-Curie ? zespołowa,
• 1986: Nagroda ?Problemow” (po raz drugi) ^[13] ,
• 1999: Medal Mariana Smoluchowskiego ,
• 2005: Nagroda Prezesa Rady Ministrow za wybitny dorobek naukowy ^[4] ,
• 2010: Nagroda Naukowa im. Mikołaja Kopernika w dziedzinie filozofii przyrody,
• 2020: Nagroda specjalna na stulecie Polskiego Towarzystwa Fizycznego ^[14] ,
• 2021: Nagroda im. Jana J?drzejewicza , przyznawana przez Instytut Historii Nauki PAN i miasto Pło?sk ? za ksi??k? Historia fizyki w Polsce ^[15] .
• 2021: Złota Ro?a przyznawana przez Festiwal Nauki w Warszawie ? za ksi??k? Historia fizyki w Polsce ^[16] .

Wybrane publikacje [ edytuj | edytuj kod ]

Autor ponad dwustu artykułow z fizyki wysokich energii ^[4] oraz innych dzieł ? kilku własnych ksi??ek, kilku tłumacze? z angielskiego i rosyjskiego oraz fragmentow innych prac. Napisał te? hasło Fizyka w XX wieku w Encyklopedii PWN ^[17] .

Własne ksi??ki [ edytuj | edytuj kod ]

• 1958: Z tajemnic Marsa , w serii ?Biblioteka Problemow”, PWN
• 1976: Wst?p do fizyki , wraz z Januszem Zakrzewskim , t. 1, PWN
  • 1984: II wydanie
  • 1989: t. 2, cz. 1, ISBN  83-0107012-9
  • 1991: t. 2, cz. 2, ISBN  83-0109498-2
• 1982: Prawda i mity w fizyce , Zakład Narodowy im. Ossoli?skich , ISBN  83-0401031-3
  • 1987: II wydanie, Wydawnictwo Iskry , ISBN  83-2070880-X
  • 1998: S? th?t va huy?n tho?i trong v?t ly h?c ? wydanie wietnamskie , tłum. Nguy?n V?n H??ng
• 1999: Uczeni w anegdocie , Proszy?ski i S-ka , ISBN  83-7255016-6
  • 2004: Uczeni w anegdocie. Poczet 2 , ISBN  83-7337643-7
  • 2010: 200 uczonych w anegdocie. Ks. 1 i 2 , ?wiat Ksi??ki , ISBN  978-83-2471853-5 , ISBN  978-83-2472001-9
  • 2018: 300 uczonych prywatnie i na wesoło. T. 1 i 2 , Proszy?ski i S-ka, ISBN  978-83-8123-259-3 , ISBN  978-83-8123-282-1
• 2006: Historia fizyki ? od czasow najdawniejszych do wspołczesno?ci , Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN  978-83-0114635-1
  • 2007-2019: dodruki (ł?cznie 8)
• 2020: Historia fizyki w Polsce , PWN, ISBN  978-83-01-21138-7 .

Tłumaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

• 1957: G. W. K. Ford., E. Parkins., H. S. Isbin, O reaktorach j?drowych , PWN, wraz ze Stanisławem Zasad? ? z angielskiego,
• 1960: A.P. French, Zasady fizyki wspołczesnej , PWN ? z angielskiego,
• 1961: N. P. Barabaszow, A. A. Michajłow, J. N. Lipski, Atlas odwrotnej strony Ksi??yca , PWN ? z rosyjskiego,
• 1967: Otto Struve, Velta Zebergs, Astronomia XX wieku , PWN ? z angielskiego,
• 1968: Bruno Rossi, Promieniowanie kosmiczne , seria ?Biblioteka Problemow”, PWN ? z angielskiego.

Redakcje prac zbiorowych i innych [ edytuj | edytuj kod ]

• 1959?1964: redaktor naczelny czasopisma Urania ^[18]
• 1980: Z powrotem na Ziemi?. Spor o pochodzenie cywilizacji ludzkich , seria ?Rodowody Cywilizacji”, Pa?stwowy Instytut Wydawniczy , ISBN  83-0600167-2 ,
  • 2000: II wydanie, Proszy?ski i S-ka, ISBN  83-7180868-2 ,
• 1983: Encyklopedia fizyki wspołczesnej ^[19]   ,
• 1996: ?wiat nauki wspołczesnej. Tom 1 , przekł. z fr. Agata Bernat et al., PWN, ISBN  83-0111805-9 ,
• 1996: 75 lat fizyki na Ho?ej. Praca zbiorowa , wraz z Mart? Kici?sk?-Habior, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego , ISBN  83-9053340-5 ,
• 1997: 75 lat fizyki na Ho?ej. Spis publikacji z lat 1971-1995 , wraz z Mart? Kici?sk?-Habior, WUW, ISBN  83-9053341-3 ,
• 2016: Nauki ?cisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim , WUW, ISBN  978-83-2352122-8 , ISBN  978-83-2351791-7 ,
• 2016: Portrety uczonych : profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego , 6 tomow: 1816?1915 ; 1915?1945 A-Ł, M-? ; po 1945 A-K, L-R, S-? ; WUW,
• 2021: 100 lat fizyki od Ho?ej do Pasteura. Ksi?ga wspomnie? , WUW, ISBN  978-83-235-5144-7 .

Przedmowy, posłowia i wkład w prace zbiorowe [ edytuj | edytuj kod ]

• 1979: Werner Heisenberg , Ponad granicami , seria ? Biblioteka My?li Wspołczesnej ”, tłum. z niem. Krzysztof Wolicki , PIW, ISBN  83-0600062-5 ,
• 1990: John Taylor, Nauka i zjawiska nadnaturalne , PIW,
• 1997: Albert Einstein , Teoria wzgl?dno?ci i inne eseje , tłum. z ang. Piotr Amsterdamski , Proszy?ski i S-ka, ISBN  83-7180019-3 ,
• 2004: Lekcje Marii Skłodowskiej-Curie , WSiP,
• 2007: Feynman radzi , PWN, tytuł posłowia: Feynman ? uczony i wykładowca ,
• 2011: Isaac Newton , Matematyczne zasady filozofii przyrody , tłum. z łac. Jarosław Wawrzycki, Copernicus Center Press , ISBN  978-83-62259-24-3 .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Praca zbiorowa: Encyklopedia fizyki wspołczesnej . T. I. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1983. ISBN  978-83-01-00391-3 .
• Kto jest kim w Polsce. Edycja IV , wyd. Warszawa 2001, s. 1056
• Biogram na stronie członkowie.pan.pl
• Prof. zw. dr hab. czł. rzecz. PAN Andrzej Kajetan Wroblewski , [w:] baza ?Ludzie nauki” portalu Nauka Polska ( OPI PIB ) [dost?p 2023-08-18]   .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Wywiady z absolwentami ? prof. Andrzej Kajetan Wroblewski , kanał Klubu Absolwentow UW na YouTube , 15 stycznia 2018 [dost?p 2021-09-09] ? wspomnienia A.K. Wroblewskiego o czasach jego studiow.