Anaksymenes

?ναξιμ?νη?

Data i miejsce urodzenia	585 r. p.n.e. Milet
Data ?mierci	525 p.n.e.
Zawod, zaj?cie	filozof
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Anaksymenes z Miletu ( gr. ?ναξιμ?νη?, ur. ok. 585 p.n.e. , zm. ok. 525 p.n.e. ) ? presokratejski jo?ski filozof przyrody , ucze? Anaksymandra ^[1] , nale??cy do szkoły milezyjskiej .

?ycie [ edytuj | edytuj kod ]

Zachowało si? bardzo niewiele informacji nt. Anaksymenesa z Miletu , daty jego narodzin oraz zgonu s? tylko przypuszczeniami. Najpewniej był uczniem oraz nast?pc? Anaksymandra . Tak jak wielu innych filozofow greckich, napisał dzieło zatytułowane O naturze , ktore zawierało wykładni? jego my?li. Wedle słow Diogenesa Laertiosa , napisane było ?w dialekcie jo?skim, stylem prostym i niewyszukanym”. Do dzisiejszych czasow zachowały si? trzy fragmenty.

Zasada poj?ta jako powietrze [ edytuj | edytuj kod ]

Anaksymenes przej?ł od Anaksymandra zasadnicze jego pogl?dy: zasada (?ρχ?, arche ) jest nieograniczona pod wzgl?dem jako?ciowym i ilo?ciowym, a tak?e wiar? w wieczno?? ruchu. Wprowadził jednak znacz?ce zmiany do my?li swego mistrza ? zasada przestała by? nieokre?lonym bezkresem (?πειρον, apeiron ), Anaksymenes widział j? jako niesko?czone powietrze, ktore jest pierwotn? przyczyn? powstania wszystkich rzeczy. Relacja Teofrasta brzmi nast?puj?co:

?Ro?nice za? zachodz? wskutek zag?szczania si? i rozrzedzania w poszczegolnych rzeczach i z rozrzedzenia powstaje ogie?, ze zg?szczenia za? wiatr, potem chmury, a z jeszcze wi?kszego zg?szczenia woda, potem ziemia, potem kamienie, a z nich wszystko inne”. ^[2]

Staro?ytne ?wiadectwo zakłada, ?e Anaksymenes uznał wła?nie ten ?ywioł za arche poniewa? powietrze łatwiej ani?eli jakakolwiek inna rzecz podaje si? przemianom, a zatem jest idealne, kiedy staje si? przed problemem wyobra?enia sobie sposobu, w jaki powstała wszystka materia. Podane cytaty ka?? sugerowa?, ?e inspiracj? czerpał z obserwacji ?wiata w ktorym ?ył. Swoj wpływ miały tak?e wierzenia greckie, ktore zakładały, ?e natura duszy oraz powietrza jest jednakowa, tak wi?c je?li pierwsza utrzymuje ciało przy ?yciu, to tak samo, jakby utrzymywało je powietrze. W jednym z fragmentow czytamy:

?Podobnie jak dusza (...), ktora jest powietrzem, trzyma nas w skupieniu, tak i cały ?wiat rownie? otacza tchnienie i powietrze”. ^[3]

Niektorzy badacze zwrocili uwag?, ?e te? obserwacja nieba mo?e dostarczy? odpowiedzi na inspiracje Anaksymenesa. Z nieba (tzn. z powietrza) pada deszcz (tzn. woda), pioruny (tzn. ogie?) i do nieba wracaj? znow wszelkie opary, co mogło skłoni? go do wybrania wła?nie takiej zasady, zwłaszcza ?e brak mu okre?lonych dla oka granic. Do jego cech nale??:

?Kiedy jest całkiem rownomiernie rozło?one, wtedy nie jest widzialne dla oka, lecz ujawnia si? pod postaci? zimna, ciepła, wilgoci i ruchu”. ^[4]

?Powietrze bliskie jest temu, co niecielesne: poniewa? za? my powstajemy dzi?ki jego przepływowi, konieczne jest, aby ono było niesko?czone i było go du?o, aby go nigdy nie zabrakło”. ^[5]

?Niecielesno??” w tym fragmencie, to wła?nie okre?lenie owej ?niewidzialno?ci” powietrza oraz wyra?enie nieograniczenia i niesko?czono?ci, w przeciwie?stwie do ka?dej rzeczy z niego powstałej, ktorej cech? jest widzialno??, sko?czono?? i ograniczenie. Wedle staro?ytnych Anaksymenes nazywał powietrze bogiem, a tak?e rzeczom, ktore z niego powstały nadawał takie miano ^[6] .

Powstawanie rzeczy z powietrza [ edytuj | edytuj kod ]

Pogl?d Anaksymenesa, w przeciwie?stwie do teorii Anaksymandra o apeironie, bardziej skupia si? na poszukiwaniu wyja?nienia empirycznego ni? metafizycznego . Z racji ruchliwo?ci daje lepsz?, bardziej obrazow? metod? tłumaczenia zmian jakie zachodz? podczas stawania si?. Informuje o tym Plutarch :

?Anaksymenes mowi, ?e materia, ?ci?ni?ta i skondensowana, jest zimna, a rozrzedzona i lu?na (bo i takiego u?ywa słowa) jest ciepła. Dlatego nie jest pozbawione racji powiedzenie, ?e człowiek wypuszcza z ust zarowno ciepło, jak i zimno. Ozi?bia si? bowiem oddech ?ci?ni?ty i zag?szczony wargami, gdy jednak usta si? rozlu?ni?, wylatuje i staje si? ciepły wskutek rozrzedzenia”. ^[7]

Jest to kolejny dowod zaczerpni?ty z do?wiadczenia, jaki Anaksymenes przywołał dla potwierdzenia swej tezy.

Praktyczne konsekwencje zastosowania zasady [ edytuj | edytuj kod ]

Najbardziej znacz?c? konkluzj? wynikaj?c? z teorii Anaksymenesa jest odkrycie, ?e powietrze mo?e mie? zmienn? g?sto?? . Rownomiernie rozło?one jest niewidoczne, dopiero zag?szczenie lub rozrzedzenie powoduje zmian? stanu skupienia od ognia, przez chmury, wod? a? do kamienia ^[8] . Wpłyn?ło to na umocnienie przekonania o jedno?ci przyrody: skoro ka?da rzecz zbudowana jest w swej pierwotnej postaci z jednego, to wszystko jest jedno?ci?.

Pytanie o przyczyn? dynamizmu w metamorfozach rzeczy znalazło swoj? odpowied? w ustanowieniu ruchu jako naczelnej siły d???cej ku zmianie. Anaksymenes tak?e odnotował zwi?zek pomi?dzy temperatur? , a stanem skupienia, ogie? ustanowił ciałem najmniej g?stym i najgor?tszym, a kamie? najg?stszym i najzimniejszym. My?li jego stanowiły wi?c zacz?tek drogi, ktor? poszła nowo?ytna fizyka ^[8] .

Stosował swoj? tez? o zasadzie tak?e przy szukaniu odpowiedzi na zjawiska meteorologiczne, ktore ciekawiły Grekow bardziej ni? zjawiska ?ci?le fizykalne. Trz?sienia ziemi wytłumaczył zmianami w temperaturze podło?a, wiatr poruszeniem zag?szczonego powietrza, gdy padaj? na nie promienie sło?ca, to powstaje t?cza, a ?nieg był efektem zamarzni?cia chmur ^[8] .

Jako astronom Anaksymenes był autorem wielu twierdze?, ktore dzi? uwa?a si? za niesłuszne. Ziemia Anaksymenesa miała posta? płaskiego dysku otoczonego kryształow? kopuł?, w ktorej tkwiły gwiazdy stałe. Kopuła ta była kra?cem ?wiata jako takiego. Do ciał niestałych nale?ały Sło?ce, ksi??yc i planety. Poruszały si? one horyzontalnie pomi?dzy Ziemi? a kopuł?. Za?mienia Sło?ca i ksi??yca tłumaczył Anaksymenes istnieniem ciemnych ciał niebieskich, cyklicznie zasłaniaj?cych ciała jasne. Cykl dnia i nocy był efektem zachodzenia i ponownego wyłaniania si? Sło?ca spoza gor znajduj?cych si? na kra?cach Ziemi.

Stosunek Anaksymenesa do jego poprzednikow [ edytuj | edytuj kod ]

Naczeln? ro?nic?, jaka zachodzi w tezach Anaksymenesa w stosunku do poprzednikow jest proba racjonalnego wytłumaczenia korelacji pomi?dzy jako?ciow? ro?nic? rzeczy a ilo?ciow? ro?nic? w obr?bie pierwszej zasady. Zwraca si? tak?e uwag?, ?e pomimo cz?stej opinii, jakoby Anaksymenes był filozofem niedorownuj?cym talentem Anaksymandrowi, to przecz? temu liczne odniesienia, jakie kieruj? do niego staro?ytni podczas odwoła? do filozofii jo?skiej, widz?c w nim najbardziej wyko?czony i poprawny obraz my?li tej szkoły. Stało si? to za spraw? dostarczenia obrazu przyczyny, ktora doskonale wspołgra z zasad? ^[9] . Gdy jo?ska filozofia b?dzie usiłowała si? odrodzi? u Diogenesa z Apollonii , wtedy impuls ku temu zostanie zaczerpni?ty wła?nie od Anaksymenesa.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Anaksymander
• Jo?ska filozofia przyrody
• Wariabilizm

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Giovanni Reale , Historia filozofii staro?ytnej t.I, KUL, Lublin 2005, str 89-92, ISBN  83-7363-235-2
• Władysław Tatarkiewicz , Historia filozofii t.I, PWN, Warszawa 1981, str 26-30, ISBN  83-01-02581-6
• Adam A.   Krokiewicz   Adam A. i inni , Zarys filozofii greckiej , Warszawa: Aletheia, 2000, s. 86-91, ISBN  83-87045-47-0 , OCLC   830885395   .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Fryderyk Henryk F.H.   Lewestam   Fryderyk Henryk F.H. , Anaxymenes , [w:] Encyklopedia Orgelbranda , t. 1, Warszawa: Samuel Orgelbrand , 1859, s. 760   .
• Anaksymenes, wiw.pl
• Daniel W. D.W.   Graham   Daniel W. D.W. , Anaximenes , Internet Encyclopedia of Philosophy , ISSN 2161-0002 [dost?p 2018-06-27]   ( ang. ) .
• Anaximenes (6th century BC) ( ang. ) , Routledge Encyclopedia of Philosophy , rep.routledge.com [dost?p 2023-05-08].