Ambasadorowie i posłowie rosyjscy w Rzeczypospolitej 1763?1794 ? charakterystyka dyplomatow rosyjskich z tego okresu.

Kompetencje dyplomatow rosyjskich w Rzeczypospolitej w tych latach daleko wykraczały poza wła?ciwe ich funkcji zadania dyplomacji. Zakres ich władzy mo?na porowna? z pozycj? wicekrolow w koloniach imperium hiszpa?skiego , b?d? prokonsulow , sprawuj?cych władz? w podbitych prowincjach cesarstwa rzymskiego . Ambasadorowie i posłowie rosyjscy w tych latach (z przerw? 1790?1792) sprawowali rzeczywist? władz? w Polsce i na Litwie , działaj?c na podstawie przysyłanych z Petersburga instrukcji. Mieli przemo?ny wpływ na krola, ktory na ich ??danie i za ich aprobat? mianował na urz?dy i rozdawał starostwa wskazanym przez nich ludziom, jako wynagrodzenie dla stronnikow Rosji. W ambasadzie rosyjskiej istniał stały fundusz korupcyjny, z ktorego wypłacano stał? pensj? roczn? swoim agentom i poplecznikom. Program obrad Rady Nieustaj?cej był ustalany przez rosyjskiego ambasadora, ktory te? umieszczał w jej składzie zaufanych sobie ludzi. O ich faktycznej pozycji w Polsce mo?e ?wiadczy? drobne na pozor wydarzenie, gdy cała publiczno?? teatru krolewskiego (gdy Stanisław August zaj?ł ju? miejsce w swojej lo?y), długo czekała na rozpocz?cie przedstawienia, poniewa? jeszcze nieobecny był poseł rosyjski.

Spor o pierwsze?stwo mi?dzy nuncjuszem i ambasadorem rosyjskim toczył si? jeszcze za panowania Augusta III Sasa i do ko?ca Rzeczypospolitej nie został rozstrzygni?ty ^[1] .

Posłowie rosyjscy w Polsce przed 1763 rokiem [ edytuj | edytuj kod ]

• 1508 ? Iwan Czeladnin
• 1584 - 1598 ? Michaił Beznin
• 1598 - 1606 ? Iwan Bezobrazow
• 1674 - 1677 ? Wasilij Tjapkin
• 1703 ? Jan Reinhold Patkul
• 1701 - 1706 ? Grzegorz Dołgorukow
• 1706 - 1707 ? Wasilij Łukicz Dołgorukow
• 1709 - 1712 ? Grzegorz Dołgorukow
• 1712 ? Aleksandr Daszkow
• 1714 ? Naryszkin
• 1715 - 1717 ? Grzegorz Dołgorukow
• 1721 - 1724 ? Siergiej Dołgorukow
• 1724 - 1726 ? Wasilij Łukicz Dołgorukow
• 1726 - 1731 ? Michaił Pietrowicz Bestu?ew-Riumin (poseł nadzwyczajny)
• 1728 - 1729 ? Siergiej Dołgorukow
• 1733 - 1744 ? Herman Karl von Keyserling (poseł nadzwyczajny)
• 1744 - 1748 ? Michaił Pietrowicz Bestu?ew-Riumin (poseł nadzwyczajny)
• 1749 - 1752 ? Herman Karl von Keyserling (II raz)
• 1758 - 1762 ? Fiodor Wojejkow

Geneza [ edytuj | edytuj kod ]

Ju? na pocz?tku XVIII wieku , dzi?ki wielu intrygom popartym sił? swojego or??a, Rosja uzyskała dominuj?cy wpływ na sprawy wewn?trzne Rzeczypospolitej. W 1717 car Piotr I został gwarantem rozejmu pomi?dzy szlacht? a krolem Polski Augustem II , ktorego postanowienia zostały przyj?te na sejmie niemym .

Ambasadorowie i posłowie rosyjscy w Rzeczypospolitej 1763?1794 [ edytuj | edytuj kod ]

• Herman Karl von Keyserling ? poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny 1763 - 30 wrze?nia 1764
• Nikołaj Repnin ? poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny 1764 - 1769 ^[2]
• Michaił Wołko?ski ? poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny 22 maja 1769 - 1771
• Kasper von Saldern ? ambasador od kwietnia 1771 do sierpnia 1772
• Otto Magnus von Stackelberg ? poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny w latach 1772 -1775, ambasador w latach 1775- 1790
• Jakow Bułhakow ? poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny 1790?1792
• Jakob Sievers ? poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny od 16 lutego do 28 grudnia 1793
• Osip Igelstrom ? poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny od grudnia 1793 do wiosny 1794

Herman Karl von Keyserling [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Herman Karl von Keyserling .

Dopiero jednak zamach stanu Familii Czartoryskich , przeprowadzony z pomoc? wojsk rosyjskich po ?mierci Augusta III i przeprowadzona pod rosyjskimi bagnetami elekcja kandydata cesarzowej Katarzyny II Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 , spowodowały trwałe uzale?nienie władcy Rzeczypospolitej od stałej pomocy rosyjskiej. Poseł rosyjski Herman Karl von Keyserling , zezwalaj?c na niewielkie reformy sejmu konwokacyjnego , przeprowadził wybor wskazanego przez Imperatorow? kandydata do tronu polskiego.

Nikołaj Repnin [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Nikołaj Repnin .

Wkrotce jednak zast?pił go poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny Nikołaj Repnin , ktory wypełniaj?c instrukcje petersburskie, doprowadził do zawi?zania si? w 1767 antykrolewskiej i katolickiej konfederacji radomskiej oraz konfederacji innowierczych: prawosławnej słuckiej i protestanckiej toru?skiej . Na Sejmie Repninowskim 1767 - 1768 , wysuni?ty przez niego postulat rownouprawnienia ro?nowiercow spotkał si? z silnym oporem. Zdławiło go dopiero sterroryzowanie sejmuj?cych, w wyniku bezprecedensowego w historii stosunkow mi?dzynarodowych porwania senatorow: biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka , biskupa kijowskiego Jozefa Andrzeja Załuskiego , hetmana polnego koronnego Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna Rzewuskiego do Kaługi . Repnin nie znosił ?adnego sprzeciwu, tote? nie zawahał si? nawet przed czynnym publicznym zniewa?eniem Jozefa Pułaskiego , jednego z przywodcow konfederacji barskiej (Repnin po prostu go kopn?ł). Poseł rosyjski przeforsował uchwalenie przez sejm delegacyjny praw kardynalnych ( 26 lutego 1768 ), ktore potwierdził 8 marca traktat gwarancyjny Rzeczypospolitej z Rosj?. Od tej chwili Polska stawała si? protektoratem rosyjskim, a cesarzowa Katarzyna II gwarantowała nienaruszalno?? jej ustroju. Misja Repnina zako?czyła si? jednak niepowodzeniem, gdy? nie potrafił zapobiec wybuchowi antyrosyjskiego powstania w Rzeczypospolitej w 1768 .

Michaił Wołko?ski [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Michaił Wołko?ski .

22 maja 1769 na jego miejsce przybył poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny Michaił Wołko?ski . Jego instrukcje wyznaczały coraz bardziej ostry kurs wobec Rzeczypospolitej. W 1770 , gdy w rozmowie z krolem za??dał wygnania z kraju Czartoryskich , monarcha naiwnie zapytał: Jak mo?na kara? obcych poddanych? . Poseł rosyjski szybko u?wiadomił Stanisławowi Augustowi iluzoryczno?? jego władzy: Nigdy nie my?lałem, ?eby? Wasza Krolewska Mo?? mogł wymowi? takie słowo. Donios? o wszystkim memu dworowi .

Zagro?ony przez konfederatow barskich, ktorzy 22 pa?dziernika 1770 ogłosili jego detronizacj?, opuszczony przez stronnikow, ton?cy w długach krol Stanisław August Poniatowski jedyne oparcie widział w popieraj?cej go Rosji, w osobie jej posła.

Kasper von Saldern [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Kasper von Saldern .

Katarzyna II probowała jeszcze zachowa? Rzeczpospolit? w cało?ci jako rosyjski protektorat. Dlatego od kwietnia 1771 mianowała nowym ambasadorem w Warszawie Kaspera von Salderna , protegowanego ministra Nikity Iwanowicza Panina . Jednak?e przeprowadzona przez konfederatow 3 listopada 1771 w Warszawie proba porwania krola ostatecznie u?wiadomiła jej, ?e Stanisław August przestał by? mocnym i wiarygodnym gwarantem rosyjskiego protektoratu nad Rzecz?pospolit? .

Otto Magnus von Stackelberg [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Otto Magnus von Stackelberg .

Po podpisaniu traktatu I rozbioru 5 sierpnia 1772 do Polski przybył nowy rosyjski poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny Otto Magnus von Stackelberg , ktory miał zaj?? si? ratyfikowaniem jego postanowie? przez sejm. Co te? nast?piło dzi?ki przekupieniu wielu posłow na Sejmie Rozbiorowym ( 1773 - 1775 ) dnia 30 wrze?nia 1773 . Stackelbergowi obni?ono rang? dyplomatyczn?, tak by na czas przeprowadzenia rozbioru wyrowna? j? z rang? przedstawicieli Prus i Austrii ^[3] .

Z inicjatywy Stackelberga powołano w 1775 Rad? Nieustaj?c? , ktora w zało?eniu miała by? narz?dziem władzy rosyjskiej w Polsce. W 1780 , działaj?c w porozumieniu z nuncjuszem apostolskim Janem Andrzejem Archettim , doprowadził do przekupienia posłow i odrzucenia projektu kodyfikacji prawa, zawartego w Kodeksie Zamoyskiego . Wspołdziałanie rosyjsko-watyka?skie musiało pozosta? ?cisł? tajemnic?, skoro sekretarz stanu Lazzaro Opizio Pallavicini ostrzegał nuncjusza: aby porozumienie i ł?czenie si? nasze z pa?stwem heretyckim nie wyszło tam niepotrzebnie na jaw z nasz? szkod?, jakkolwiek takimi ?rodkami posługuje si? nieraz Opatrzno??, aby pomiesza? szyki ludzkiej polityki dla dobra Ko?cioła i jego głowy ^[4] . 29 maja 1787 Rada Nieustaj?ca przyj?ła bezprecedensow? w historii stosunkow mi?dzynarodowych uchwał? o zakupie z funduszy pa?stwa Pałacu Bruhla jako siedziby dla ambasady Rosji za sum? 1 miliona złotych. Pieni?dze te, pochodz?ce z nadwy?ek bud?etu, miały by? przeznaczone na wyposa?enie polskiej armii. Była to jeszcze jedna proba upokorzenia Polakow i uniemo?liwienia odbudowy zrujnowanego polskiego bud?etu.

W 1788 , licz?c na pomoc Polski w wojnie z Turcj? , Katarzyna II zezwoliła na przeprowadzenie ograniczonych reform w Rzeczypospolitej i zwołanie Sejmu Czteroletniego . Ten szybko zaj?ł si? zrzuceniem rosyjskiego protektoratu w Rzeczypospolitej, co formalnie nast?piło 29 marca 1790 , gdy podpisano antyrosyjskie przymierze z Prusami.

Jakow Bułhakow [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Jakow Bułhakow .

Wywołało to w?ciekło?? Katarzyny II, ktora odwołała Stackelberga i nowym posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym w Warszawie mianowała Jakowa Bułhakowa . W latach 1790?1792 przedstawiciel Rosji stracił praktycznie wpływ na bieg spraw w Polsce, zadowalaj?c si? rol? bacznego obserwatora wypadkow. Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 , ktora faktycznie zmieniła ustroj Rzeczypospolitej, spowodowało wybuch wojny polsko-rosyjskiej w 1792 . 18 maja 1792 Bułhakow zawiadomił Stanisława Augusta o wkroczeniu wojsk rosyjskich w granice Polski. Nie było to wi?c formalne wypowiedzenie wojny , gdy? Rosja de facto nie uznawała ju? wtedy Rzeczypospolitej jako pełnoprawnego podmiotu stosunkow mi?dzynarodowych. Po kapitulacji i wprowadzeniu w kraju rz?dow konfederacji targowickiej 23 stycznia 1793 Rosja i Prusy podpisały II rozbior Polski . Austria formalnie nie bior?ca udziału w II rozbiorze dopiero 3 stycznia 1795 zawarła za plecami Prus tajn? konwencj? z Rosj? o III rozbiorze Polski , na mocy ktorej cesarz Franciszek II Habsburg przyst?pował do traktatu drugiego rozbioru ^[5] .

Jakob Sievers [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Jakob Sievers .

16 lutego 1793 Jakob Sievers został mianowany został nowym rosyjskim posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym w Polsce. Jego zadaniem było przeprowadzenie ratyfikacji nowego traktatu podziałowego przez sejm grodzie?ski . Sejm w istocie uległ presji, otoczony na rozkaz Sieversa rosyjskimi armatami. Dodatkowo posłami mogli zosta? tylko ci, ktorych zatwierdził on osobi?cie. Katarzyna II przysłała napisany przez siebie projekt wieczystego sojuszu Polski i Rosji, ktory został przedstawiony Sieversowi przez upokorzonych posłow jako pro?ba narodu polskiego. 14 pa?dziernika 1793 projekt przeszedł ?jednogło?nie” (nikt nie odwa?ył si? odezwa?). W jego efekcie jak powiedział jeden z posłow Polska stała si? prowincj? rosyjsk? . Wi?kszo?? posłow była przekupiona i zastraszona. Rozpocz?ła si? rosyjska okupacja wojskowa, polskie garnizony zostały otoczone przez Rosjan.

Osip Igelstrom [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Osip Igelstrom .

W grudniu 1793 nowym rosyjskim posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym został Osip Igelstrom , ł?cz?cy w swoim r?ku ju? od ko?ca 1792 naczelne dowodztwo wojsk Katarzyny II w Rzeczypospolitej. Jego zadaniem miało by? przeprowadzenie redukcji armii koronnej i litewskiej .

Zupełnym dla niego zaskoczeniem był wybuch insurekcji ko?ciuszkowskiej w marcu 1794. Nie mniejszym atak na garnizon rosyjski w Warszawie 17 kwietnia w czasie insurekcji warszawskiej . W jego wyniku Igelstrom w po?piechu opu?cił Warszaw?, a budynek poselstwa rosyjskiego ( Pałac Młodziejowskich ) został zdobyty przez powsta?cow po krwawej walce. Znaleziono tam papiery, dokumentuj?ce pobieranie stałej rocznej pensji przez wybitne postacie ?ycia politycznego, co stało si? po?niej powodem skazania na ?mier? przez S?d Kryminalny przywodcow konfederacji targowickiej.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Posłowie i ambasadorowie ZSRR w Polsce

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]