Ten artykuł dotyczy wielkiego mistrza krzy?ackiego, ksi?cia Prus. Zobacz te?: inne osoby o tym nazwisku .

Albrecht Hohenzollern

Herb Albrechta Hohenzollern jako wielkiego mistrza
Wielki mistrz Zakonu Szpitala Naj?wi?tszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie
Okres	od 6 lipca 1511 do 10 kwietnia 1525
Koronacja	6 lipca 1511
Poprzednik	Fryderyk Wettyn
Nast?pca	Walter von Cronberg
Ksi??? w Prusach
Okres	od 10 kwietnia 1525 do 20 marca 1568
Koronacja	10 kwietnia 1525
Nast?pca	Albrecht Fryderyk Hohenzollern
Dane biograficzne
Dynastia	Hohenzollernowie
Data i miejsce urodzenia	17 maja 1490 Ansbach
Data i miejsce ?mierci	20 marca 1568 Tapiewo
Miejsce spoczynku	Krolewiec
Ojciec	Fryderyk Starszy Hohenzollern
Matka	Zofia Jagiellonka
Rodze?stwo	El?bieta Kazimierz Hohenzollern Małgorzata Hohenzollern Jerzy Hohenzollern-Ansbach Zofia Hohenzollern Maria Anna Hohenzollern Barbara Fryderyk Jan Hohenzollern El?bieta Hohenzollern Barbara Hohenzollern Fryderyk Hohenzollern Wilhelm Hohenzollern Jan Albrecht Hohenzollern Fryderyk Albrecht Gumbert
?ona	Dorota Oldenburg Anna Maria Brunszwicka
Dzieci	Anna Zofia Katarzyna Fryderyk Albrecht Lucia Dorota Lucia Albrecht El?bieta Albrecht Fryderyk Hohenzollern
Multimedia w Wikimedia Commons

Albrecht Hohenzollern ( niem.   Albrecht von Brandenburg-Ansbach ; ur. 17 maja 1490 w Ansbachu , zm. 20 marca 1568 w Tapiewie ) ? 37., ostatni wielki mistrz zakonu krzy?ackiego przed sekularyzacj? pa?stwa zakonnego, w latach 1511?1525. Wyst?pił z niego razem ze znaczn? liczb? innych rycerzy , co praktycznie zako?czyło działalno?? zakonu w Prusach . 10 kwietnia 1525 zło?ył hołd lenny krolowi Polski Zygmuntowi Staremu w Krakowie (nazwany po?niej hołdem pruskim ) i od tego czasu, a? do ?mierci w 1568 r. sprawował władz? ksi???c? w dawnym pa?stwie zakonnym przemianowanym na Prusy Ksi???ce , kanonik gnie?nie?skiej kapituły katedralnej ^[1] .

W 1525 roku został głow? pierwszego protestanckiego pa?stwa (pozostaj?cego pod polskim zwierzchnictwem), ktorego oficjalnie panuj?cym wyznaniem był luteranizm .

Pochodzenie [ edytuj | edytuj kod ]

Albrecht urodził si? 17 maja 1490 w Ansbach na terenie Frankonii . Był synem Fryderyka Hohenzollerna i Zofii Jagiellonki ? corki Kazimierza Jagiello?czyka , czyli siostrze?cem Zygmunta Starego . Jako jeden z nast?pnych synow od pocz?tku przeznaczony był do słu?by duchownej ^[2] .

Kariera w zakonie krzy?ackim [ edytuj | edytuj kod ]

Albrecht jako rycerz zakonny wyst?pował pod imieniem Albrecht von Brandenburg-Ansbach . 13 lutego 1511 wybrany został na urz?d wielkiego mistrza przy poparciu cesarza Maksymiliana I . W czasie pełnienia funkcji wielkiego mistrza zlikwidował urz?dy wielkiego szpitalnika i wielkiego szafarza, ktore setki lat istniały w ramach zakonu ^[2] .

Na terenie Prus Krzy?ackich post?pował proces laicyzacji w?rod braci zakonnych, jak i wy?szego duchowie?stwa diecezjalnego. Zachowane były jednak zewn?trzne pozory religijno?ci. W 1519 odbyła si? wielka procesja wielkopostna, w ktorej obok Albrechta uczestniczyli m.in.: jego brat Wilhelm, ksi??? brunszwicki Erich oraz biskupi sambijski i pomeza?ski . W roku tym Albrecht odbył te? pielgrzymk? do ?wi?tej Lipki do istniej?cej wowczas tam kaplicy (druga kaplica w ?wi?tej Lipce przed wybudowaniem obecnego ko?cioła powstała dzi?ki Stefanowi Sadorskiemu ). Albrecht z Krolewca dojechał do S?popola ( wojewodztwo warmi?sko-mazurskie ), a dalej szedł pieszo cztery mile pruskie , tj. 30 km.

W latach 1519?1521 Albrecht prowadził ostatni?, samodzieln?, zako?czon? niekorzystnym dla zakonu rozejmem, wojn? zakonu krzy?ackiego z Polsk? ^[2] .

Dwor Albrechta wraz z konwentem liczył 400 osob i od pocz?tku przypominał raczej dwor monarchy ni? rycerza zakonnego. Na zamku w Krolewcu odbywały si? turnieje rycerskie i inne zabawy, jak na dworach krolewskich. Albrecht nawi?zał kontakty z Marcinem Lutrem , rozmawiał z nim w latach 1523 i 1524. W roku 1524 dotychczasowy katolicki biskup sambijski Georg von Polentz przeszedł oficjalnie na luteranizm i obj?ł nowo utworzon? diecezj? lutera?sk? w Krolewcu , nota bene ? pierwsz? oficjalnie uznan? przez Lutra struktur? tego Ko?cioła w Europie. W wyniku sekularyzacji pa?stwa krzy?ackiego w 1525 powstały Prusy Ksi???ce . Sekularyzacji zakonu nie uznawali cesarze i ksi???ta niemieccy, a Albrecht musiał szuka? wsparcia w Krakowie ^[2] .

Hołd pruski [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Hołd pruski 1525 .

W 1525 r. sko?czył si? czteroletni rozejm po wojnie z Polsk? z lat 1519?1521. Albrecht wiedział, ?e w ewentualnej wojnie nie uzyska wsparcia z Rzeszy , co z gory przes?dzało jej wynik. Nie pozostawało mu wi?c nic innego jak zło?y? hołd lenny krolowi Zygmuntowi . Postanowił to jednak zrobi? ju? jako ksi??? ?wiecki.

Pertraktacje krola polskiego z udziałem senatorow Korony z ksi?ciem Albrechtem i przedstawicielami stanow pruskich prowadzono w marcu 1525 roku we Wrocławiu . Traktat pokojowy podpisany został 8 kwietnia 1525 w Krakowie przez krola, Albrechta, ksi?cia Fryderyka legnickiego oraz margrabiego Jerzego von Hohenzollerna. W nast?pnym dniu na oddzielnych dokumentach podpisanych tak?e przez krola i Albrechta postanowienia traktatu ratyfikowała delegacja stanow pruskich z przedstawicielami zakonu z Prus Krzy?ackich. W dniu 10 kwietnia 1525 r. na rynku krakowskim Albrecht zło?ył uroczysty hołd .

Rz?dy Albrechta (Alberta) jako ?wieckiego ksi?cia [ edytuj | edytuj kod ]

Ksi??? Albrecht (u?ywano teraz te? spolszczonej formy jego imienia Albert), ju? jako władca ?wiecki, w dniu 28 maja 1525 przyj?ł w Krolewcu hołd od swoich poddanych, tak?e od dotychczasowych braci zakonnych, ktorzy masowo zrzucali białe krzy?ackie płaszcze, staj?c si? tym samym zwykłymi ?wieckimi rycerzami, poddanymi ksi?cia Albrechta. Zakon utrzymał si? w Niemczech , co było jednym z czynnikow wrogiego nastawienia cesarstwa do ksi?cia Albrechta. W tym samym roku stłumił powstanie chłopskie w Sambii .

Albrecht był przez cały okres swojego panowania lojalnym lennikiem Polski. Był m.in. doradc? krola Polski w sprawach bałtyckich. Ksi??? Albrecht marzył o polskim tronie i jak si? wydaje w tym celu utrzymywał szerokie kontakty z osobisto?ciami politycznymi owczesnej Rzeczypospolitej oraz był mecenasem polskich uczonych i artystow. W roku 1543 zalecił staro?cie z Ełku ochron? dzikich koni.

Ksi??? Albrecht (Albert) w 1544 r. zało?ył w Krolewcu uniwersytet , nazwany od jego imienia (Albert) Uniwersytetem Albertyna , ktoremu przywilejem z 1560 r. krol Zygmunt August nadał takie prawa jakie miała Akademia Krakowska .

Ksi??? Albrecht był protektorem luteranizmu w I Rzeczypospolitej . Ufundował liczne stypendia dla młodzie?y protestanckiej na uniwersytecie krolewieckim, ale nie tylko: zapewnił te? hojne stypendium (50 srebrnych marek) Janowi Kochanowskiemu, ktory był katolikiem. W 1553, dzi?ki jego wsparciu Stanisław Murzynowski uko?czył pierwszy przekład Nowego Testamentu na j?zyk polski . Na ksi???cym dworze w Krolewcu bawił jako dworzanin syn Mikołaja Reja , a Jan Kochanowski bywał tam w latach 1551, 1552 i 1555 ? (przypuszczalnie wowczas Kochanowski napisał hymn ?Czego chcesz od nas Panie za Twe hojne dary”). Dbał te? o rozwoj literatury religijnej w j?zykach litewskim i ? w ju? ograniczonej formie ? pruskim (pastor Abel Will z Pobethen ). Rownie? sam tworzył pie?ni ko?cielne ^[3] .

Mał?e?stwa i dziedzictwo [ edytuj | edytuj kod ]

Albrecht był dwukrotnie ?onaty. Pierwsz? ?on? Albrechta (?lub 1 lipca 1526) była Dorota Oldenburg , corka krola Danii i Norwegii ? Fryderyka I i Anny Hohenzollern. Para miała szostk? dzieci:

• Anna Zofia (1527?1591) ?ona ksi?cia Meklemburgii Jana Albrechta I
• Katarzyna (1528)
• Fryderyk Albrecht (1529?1530)
• Lucia Dorota (1531?1532)
• Lucia (1537?1539)
• Albrecht (1539)

Drug? ?on? Albrechta była od 1550 Anna Maria , corka Eryka I Starszego ksi?cia brunszwickiego i El?biety Hohenzollern. Z drugiego zwi?zku narodzili si?:

• El?bieta (1551?1596)
• Albrecht Fryderyk (1553?1618) ? ksi??? w Prusach.

Albrecht zmarł 20 marca 1568 w Tapiawie ( niem.   Tapiau , ros.   Gwardiejsk w obecnym obwodzie krolewieckim ). Pochowany został w Krolewcu . W zniszczonej w czasie II wojny ?wiatowej katedrze sambijskiej (od 1525 lutera?ska) zachowała si? na ?cianie wschodniej prezbiterium cz??? pomnika grobowego ksi?cia Albrechta z 1572. Wcze?niej przy ?cianie południowej prezbiterium pochowana została pierwsza ?ona Albrechta ? Dorota Du?ska (epitafium z 1549). W prezbiterium znajduje si? rownie? cz??ciowo zniszczone (wykonane w alabastrze), po?niejsze epitafium Bogusława Radziwiłła i jego ?ony Anny Marii .

Genealogia [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Srebrna Biblioteka ksi?cia Albrechta Hohenzollerna i jego ?ony Anny Marii

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Sebastian Haffner: Prusy bez legendy: Zarys dziejow . Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1996. ISBN  83-905989-3-0 . brak strony w ksi??ce
• Stanisław Bodniak, w: Polski Słownik Biograficzny . T. 1. Polska Akademia Umiej?tno?ci ? Skład Głowny w Ksi?garniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 48?52.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Julian J.   Bartoszewicz   Julian J. , Albert Starszy , [w:] Encyklopedia Orgelbranda , t. 1, Warszawa: Samuel Orgelbrand , 1859, s. 332-336   .
• Albrecht Hohenzollern ? dokumenty w bibliotece Polona