?wi?ty
Albert Wielki
Albertus Magnus
biskup
doktor Ko?cioła
|
Albertus Magnus (fresk, 1352, Treviso, Włochy)
|
| Data i miejsce urodzenia
|
1193/1205
Lauingen (Donau)
(Szwabia)
|
| Data i miejsce ?mierci
|
15 listopada 1280
Kolonia
|
| Czczony przez
|
Ko?cioł katolicki
|
| Beatyfikacja
|
1622
przez
Grzegorza XV
|
| Kanonizacja
|
1931
przez
Piusa XI
|
| Wspomnienie
|
15 listopada
|
| Atrybuty
|
gał?zka palmowa lub oliwna, globus, infuła u stop, krzy?, ksi?ga lub zwoj, lilia, ptasie pioro, wizerunek Niepokalanej
|
|
|
|
|
Albert Wielki
, Albert z Kolonii, Albert z Lauingen, Albert von Bollstadt
[1]
,
łac.
Albertus Magnus
(ur.
1193
/
1205
? w
Lauingen (Donau)
, zm.
15 listopada
1280
w
Kolonii
) ?
niemiecki
duchowny
katolicki
oraz uczony;
dominikanin
,
teolog
i
filozof scholastyczny
, pierwszy wybitny przedstawiciel
scholastycznego
arystotelizmu
[2]
. Znany tak?e z obszernej wiedzy przyrodniczej, przypisuje mu si? tak?e zajmowanie si?
alchemi?
.
?wi?ty
Ko?cioła katolickiego
,
doktor Ko?cioła
(znany jako
doctor universalis
lub
doctor expertus
).
Albert jako jeden z pierwszych w systematyczny sposob ł?czył filozofi?
Arystotelesa
z teologi?
katolick?
? w Arystotelesie dostrzegł mo?liwo?? pogodzenia wiedzy przyrodniczej i wiary. Jako jeden z pierwszych głosił te? odr?bno?? metody teologii od metody nauk przyrodniczych oraz inny charakter prawd wiary i prawd naukowych. Te podstawy metodologiczne umo?liwiły mu znaczne poszerzenie wiedzy w dziedzinie
botaniki
. Wszystkie te zało?enia przej?ł jego najwi?kszy ucze?,
Tomasz z Akwinu
.
Albert pozostaje pod wpływem
Awicenny
, ktoremu zawdzi?cza zbli?on? do emanacyjnej koncepcj? stworzenia i poj?cie Boga jako
pierwszej przyczyny
stwarzaj?cej hierarchi? bytow, a tak?e ? przy całym swoim gł?bokim arystotelizmie ? pewne skłonno?ci neoplato?skie.
Obraz autorstwa
Justusa z Gandawy
, namalowany w 1475,
Urbino
we Włoszech.
Piecz?? Alberta Wielkiego jako biskupa Ratyzbony
Urodzony w bawarskiej miejscowo?ci
Lauingen (Donau)
w rodzinie rycerskiej. Prawdopodobnie był najstarszym synem hrabiego von
Bollstadt
. Wi?kszo?? historykow uznaje za rok jego urodzenia 1205 lub 1206, chocia? niektorzy przesuwaj? go a? na 1193. Przydomek
Wielki
nie ma charakteru nadanego przez potomnych wyrazu uznania, ale jest tłumaczeniem jego nazwiska (de Groot)
[3]
.
Nie wiadomo nic pewnego co do tego, gdzie pobierał pierwsze nauki ? prawdopodobnie w domu rodzinnym lub pobliskiej szkole. Wy?sze nauki pobierał najpierw w
Padwie
, gdzie zapoznał si? z
pismami Arystotelesa
. Miasto to zostało wybrane ze wzgl?du na to, ?e mieszkał tam wuj Alberta, by? mo?e tak?e dla tego, ?e ju? wtedy Albert ?ywił zainteresowanie bujnie rozwijaj?c? si? na włoskich uniwersytetach wiedz? przyrodnicz?. Nie znamy dokładnej daty jego udania si? do Padwy. Prawdopodobnie studiował te? tam prawo.
Gdy ? jak głosi podanie ? objawiła mu si?
Maryja
, wst?pił do zakonu dominika?skiego (1223), w ramach ktorego studiował teologi? (prawdopodobnie w
Bolonii
i w innych miastach): do zakonu przyci?gn?ły go kazania
bł. Jordana z Saksonii
, drugiego przeło?onego dominikanow. Nast?pnie od 1233 nauczał w Kolonii (gdzie wcze?niej odbywał nowicjat i przyj?ł ?wi?cenia kapła?skie),
Ratyzbonie
,
Fryburgu
(bryzgowijskim),
Strasburgu
i
Hildesheim
jako lektor przy miejscowych konwentach zakonnych. Gdy przebywał w Kolonii i
komentował
Piotra Lombarda
zakon polecił mu przenie?? si? do
Pary?a
(1245), gdzie otrzymał tytuł doktora teologii i przez pewien czas nauczał, z wielkim powodzeniem. Wła?nie w okresie nauczania w Kolonii i w Pary?u znalazł si? w?rod jego słuchaczy
Tomasz z Akwinu
, wtedy jeszcze cichy, zamy?lony młodzieniec ? ktorego geniusz ?w. Albert rozpoznał i ktoremu przepowiedział wielk? przyszło??. Ucze? towarzyszył nauczycielowi w Pary?u, a w 1248 powrocił razem z nim do Kolonii, gdzie wspolnie zakładali
studium generale
, po?niejszy
Uniwersytet Kolo?ski
: Albert obj?ł funkcj? regenta, a Tomasz drugiego profesora i
magistri studentium
. Wspolnie pracowali do 1252 roku. ?w. Albert cieszył si? ju? wowczas znacznym autorytetem, gdy? wybrano go na arbitra w sporze mi?dzy arcybiskupem
Konradem von Hochstaden
a mieszka?cami
Kolonii
[3]
.
W 1254 Albert został wybrany prowincjałem Zakonu Dominika?skiego na terenie Niemiec (prowincja Teutonia), spełniaj?c swoje obowi?zki skutecznie i z wielkim oddaniem. W 1256, wraz ze
?w. Bonawentur?
, odbył podro? do
Rzymu
, gdzie bronił sprawy zakonow ?ebraczych przed atakami
Wilhelma z Saint-Amour
, ktorego dzieło
De novissimis temporum periculis
zostało pot?pione przez papie?a
Aleksandra IV
5 pa?dziernika 1256. Podczas pobytu w Rzymie Albert pełnił funkcj? magistra pałacu ?wi?tego (ustanowion? w czasach ?w. Dominika) i głosił kazania w duchu
Ewangelii ?w. Jana
i
Listow Apostolskich
. W czasie pełnienia funkcji prowincjała pisał komentarz do ?w. Jana i polemiki z
arabskim
filozofem
Awerroesem
. W 1257 zrezygnował z funkcji prowincjała i powrocił do Kolonii, by moc w pełni po?wi?ci? si? studiom i nauczaniu. Na zgromadzeniu generalnym swojego zakonu w
Valenciennes
w 1250 razem ze ?w. Tomaszem z Akwinu i Piotrem z Tarentasii (po?niejszym papie?em
Innocentym V
) opracował nowy program studiow dominika?skich ? za jego staraniem wprowadzono do niego obowi?zkowe nauczanie filozofii. W 1258 ponownie wyst?pował jako po?rednik w sporze mi?dzy mieszka?cami a arcybiskupem Konradem.
W 1260 papie? Aleksander IV powierzył mu biskupstwo
Ratyzbony
.
Humbert z Romans
, przeło?ony zakonu dominika?skiego, w obawie przed utrat? pomocy wielkiego uczonego dla zakonu probował wstrzyma? t? nominacj?, lecz bezskutecznie. Albert zarz?dzał diecezj? do 1262 kiedy udało mu si? doprowadzi? do przyj?cia rezygnacji przez papie?a
Urbana IV
? w zamian za to musiał jednak jako legat papieski głosi? w Niemczech niemieckoj?zyczne kazania nawołuj?ce do krucjaty. W 1263 przebywał jeszcze na dworze papie?a
Urbana IV
w
Orvieto
i
Viterbo
, gdzie nawi?zał kontakt z
Wilhelmem z Moerbeke
, poprawiaj?cym wtedy swoje przekłady Arystotelesa. W latach 1264?1270 przebywał kolejno w
Wurzburgu
i Strasburgu. W
Strasburgu
go?cił u swego ucznia Ulrycha ze Strasburga. W czasie gdy głosił kazania zaznajomił si? z
joannitami
. Mediował dlatego w sporze mi?dzy nimi a
Barnimem I
ksi?ciem zachodniopomorskim. Podj?ł si? tego zadania otrzymuj?c mandat papie?a
Klemensa IV
. Po rozs?dzeniu sprawy wrocił do Strasburga. Nast?pnie dobrowolnie powrocił do obowi?zkow profesora kolo?skiego
Studium
. Wtedy dowiedział si?, i? wydany przez niego werdykt nie był przestrzegany przez ksi?cia. Nało?ył wi?c na Barnima kl?tw? i wysłał do niego posłow. Delegaci Alberta zostali jednak pojmani, obrabowani, zel?eni i wtr?ceni do wi?zienia. Dlatego w 1271 nało?ył na ksi?stwo Barnima interdykt. Pozostał? cz??? ?ycia sp?dził w Kolonii, z rzadka tylko wyje?d?aj?c. Odmowił te? pro?bie akademikow paryskich obj?cia katedry teologii.
W 1270 pomagał ?w. Tomaszowi w zwalczaniu pogl?dow
Sigera z Brabancji
i
awerroistow
. Uczynił to wysyłaj?c do Pary?a swoj drugi traktat przeciw awerroizmowi (pierwszy powstał w 1256 i nosił tytuł
De Unitate Intellectus Contra Averroem
). W 1270 propagował w Austrii osm?
krucjat?
. Jego stan zdrowia si? pogarszał i prawdopodobnie tracił wzrok. Mimo to odpowiedział w 1274 na wezwanie papie?a
Grzegorza X
do uczestnictwa w
drugim soborze w Lyonie
, w ktorego obradach odgrywał aktywn? rol?.
Grobowiec mieszcz?cy relikwie Alberta Wielkiego w krypcie
St. Andreas Kirche w Kolonii
.
W czasie obrad soboru dowiedział si? o ?mierci ?w. Tomasza, ktora była dla niego wielkim ciosem ? Albert ogłosił, ?e ?zgasło ?wiatło Ko?cioła”. Legendy mowi?, ?e od tego czasu nie mogł wstrzyma? łez za ka?dym razem, kiedy mowiono o Tomaszu. Jednym z jego ostatnich działa? była obrona prawowierno?ci ucznia ? w 1277
Stephan Tempier
probował doprowadzi? do pot?pienia pism Tomasza argumentuj?c, ?e s? one zbyt bliskie poga?skim filozofom (uczeni kwestionuj? jednak osobisty pobyt Alberta w Pary?u). Po pogorszeniu stanu zdrowia w 1278, zmarł 15 listopada 1280 w Kolonii. Jego grob znajduje si? w krypcie kolo?skiego ko?cioła dominikanow pw. ?w. Andrzeja.
?w. Alberta cz?sto przywołuje
Dante
, ktory uczynił z jego uj?cia problemu
wolnej woli
podstaw? własnego systemu przekona? moralnych. W
Boskiej komedii
Dante umieszcza ?w. Alberta w Niebie Sło?ca, razem z jego uczniem ?w. Tomaszem ? po?rod wielkich miło?nikow m?dro?ci (
Spiriti Sapienti
).
Albert został
beatyfikowany
w 1622,
kanonizowany
i ogłoszony doktorem Ko?cioła w 1931 przez papie?a
Piusa XI
. Jego ?wi?to obchodzi si? 15 listopada.
Albert gorował nad swoimi wspołczesnymi wielk? erudycj?. Był on zaznajomiony z literatur? grecko-rzymsk?,
patrystyczn?
, arabsk?, ?ydowsk?. Jednak?e jego wiadomo?ciom daleko było do dokładno?ci. Na przykład
Sokratesa
i
Platona
nazywał on
stoikami
,
Empedoklesa
i
Anaksagorasa
zaliczał do
epikurejczykow
, mylil
Zenona z Elei
z
Zenonem-stoikiem
[2]
. Zasadnicza zasługa Alberta polega na tym, ?e operuje on obszernym materiałem filozoficznym i z nie spotykanym dot?d rozmachem wykorzystuje wszystkie działy nauki Arystotelesa
[4]
.
?w. Albert bardziej ni? jakikolwiek inny wielki filozof scholastyczny poprzedzaj?cy ?w. Tomasza przyczynił si? do nadania chrze?cija?skiej filozofii i teologii tej formy i metody, jak? ma po dzi? dzie?. Przede wszystkim był nauczycielem i poprzednikiem Tomasza, ktory go przewy?szył ? we wspołczesnej historii filozofii panuje jednak tendencja do dostrzegania w rozległej i wielow?tkowej nauce ?w. Alberta samodzielnej i systematycznej cało?ci. Podstawow? tre?? filozofii Alberta stanowi nauka Arystotelesa, przystosowana do potrzeb chrze?cija?skiej religii, podobnie jak
Majmonides
przystosował j? do potrzeb
religii ?ydowskiej
[5]
. Jako ten, ktory wytyczył drog? nowej scholastycznej filozofii Albert dzieli sław? z
Aleksandrem z Hales
(zm. 1245), ktorego
Summa Theologiae
sprawiła, ?e filozofia Arystotelesa stała si? powszechnie znana na Uniwersytecie Paryskim. Ich zastosowanie arystotelesowskich metod i zasad do wykładu ?wi?tej doktryny dało ?wiatu system scholastyczny d???cy do pogodzenia rozumu i objawionej wiary. Obok Awerroesa Albert był najwa?niejszym komentatorem dzieł Arystotelesa, ktorego zasady przyj?ł aby usystematyzowa? teologi?, przez co rozumiał wykład zasad wiary chrze?cija?skiej dokonany według zasad rozumu.
Wybor wła?nie Arystotelesa jako przewodnika nowej filozofii wywołał siln? opozycj?. ?ydowscy i arabscy komentatorzy pism Stagiryty w ci?gu wielu setek lat zajmowania si? jego pismami wprowadzili do dyskursu o nim tak wiele elementow niezgodnych z nauk? Ko?cioła, ?e w ?wiecie chrze?cija?skim wytworzyła si? przeciwna Arystotelesowi atmosfera, co skutkowało zakazem czytania jego
Fizyki
i
Metafizyki
na Uniwersytecie Paryskim w latach 1210?1225. Albert s?dził jednak, ?e niech?? do Arystotelesa uzasadniona jest tylko przez niezgodne z nauczaniem Ko?cioła pogl?dy wcze?niejszych arystotelikow (Awerroesa,
Abelarda
,
Amalryka
), a ?czysta” nauka Arystotelesa jest od ich bł?dow wolna. Uznaj?c te?, ?e nie jest mo?liwe zatrzymanie panuj?cego w XIII w. entuzjazmu dla studiow filozoficznych, postanowił oczy?ci? arystotelizm z wszelkich niezgodno?ci z
nauczaniem Ko?cioła
. Chodziło przede wszystkim o interpretacje szkoły awerroistow,
panteizm
, skrajny
racjonalizm
rozumiany jako przekonanie o mo?liwo?ci racjonalnego wytłumaczenia wszelkich
prawd wiary
, a wi?c odrzucenie konieczno?ci
objawienia
. Albert d??ył do tego, by zaprz?gn?? dziedzictwo filozofii poga?skiej w słu?b? chrze?cija?skiej prawdzie objawionej. W postawie tej na?ladował kanon stworzony przez
?w. Augustyna
, ktory s?dził, ?e prawdy zawarte w dziełach poga?skich filozofow mog? by? po?yteczne o tyle, o ile nie stanowi? przeszkody w dochodzeniu do wy?szych rzeczywisto?ci, ?ktorych zdobyciu powinny słu?y?” (
ad quas adipiscendas servire debent
, zob.
O nauce chrze?cija?skiej
II,26.40; por. ?w. Tomasz z Akwinu,
Summa theologiae
I, q. 84, a. 5.). Według Alberta, wszystkie nauki b?d?ce owocem ludzkiego wysiłku poznawczego powinny by? ?słu?ebnicami” (
ancillae
) teologii, ktora jest wy?sza od nich i jest ich ?pani?”. Sprzeciwiaj?c si? radykalnemu racjonalizmowi
Abelarda
i jego uczniow, Albert podkre?lał ro?nic? pomi?dzy prawdami, ktore mog? by? poznane za pomoc? naturalnego rozumu, i
tajemnicami
wiary
(np.
Trojcy ?wi?tej
,
wcielenia
), ktorych nie mo?na pozna? bez pomocy objawienia.
Jak powiedziano wy?ej, napisał dwa traktaty przeciw awerroizmowi, ktory wyst?pował przeciw nie?miertelno?ci
duszy
indywidualnej i przeciw indywidualnej odpowiedzialno?ci przez tez?, ?e dla wszystkich ludzi istnieje tylko jedna dusza rozumna. Panteizm odpierał przez głoszenie arystotelesowskiej umiarkowanej doktryny co do
istnienia
uniwersaliow
, zwanej
umiarkowanym realizmem poj?ciowym
, przyj?tej nast?pnie przez filozofow scholastycznych ze ?w. Tomaszem na czele. Nauk? t? Albert oparł na rozro?nieniu pomi?dzy uniwersaliami
ante rem
(
idea
lub
archetyp
w
umy?le
Boga),
in re
(istniej?cymi lub mog?cymi istnie? w wielu
indywiduach
) i
post rem
(jako
abstrakcyjne
poj?cie
istniej?ce w umy?le i zestawione z indywiduami z ktorych mo?e by? wyprowadzone):
Universale duobus constituitur, natura, scilicet cui accidit universalitas, et respectu ad multa. qui complet illam in natura universalis
(
Met.
, lib. V, tr. vi, cc. v, vi).
Inspiracje pozaarystotelesowskie
[
edytuj
|
edytuj kod
]
To ?e Albert chciał by? wiernym uczniem Arystotelesa, nie znaczy jeszcze, ?e lekcewa?ył Platona:
Scias quod non perficitur homo in philosophia, nisi scientia duarum philosophiarum, Aristotelis et Platonis
(
Met.
, lib. I, tr. v, c. xv). Nazywanie Alberta ?małp? (simius) Arystotelesa” jest wi?c tylko o tyle słuszne, o ile nie zarzuca si? Albertowi radykalnego odrzucenia całej nie-arystotelesowskiej tradycji filozoficznej czy jakiego? rodzaju fanatyzmu w byciu arystotelikiem. Co do
wiedzy
o sprawach bo?ych,
wiara
poprzedza rozumienie prawdy, a
autorytet
poprzedza rozum ? ale co do wiedzy o ?wiecie przyrodzonym jest inaczej ? filozof nie mo?e ?ywi? przekona?, ktorych nie mo?na doj?? za pomoc? rozumu. Logika jest według Alberta przygotowaniem do filozoficznej wiedzy o tym, jak u?ywamy rozumu przechodz?c od nieznanego do znanego:
Docens qualiter et per quae devenitur per notum ad ignoti notitiam
(
De praedicabilibus
I,4).
Filozofia mo?e mie? charakter teoretyczny lub praktyczny. Filozofia teoretyczna obejmuje
fizyk?
,
matematyk?
i
metafizyk?
, filozofia praktyczna (moralna) obejmuje sprawy jednostki, rodziny i pa?stwa lub społecze?stwa. Z wył?czeniem fizyki, ktora stała si? osobn? nauk? filozoficzn?, wielu wspołczesnych filozofow w jakiej? formie podtrzymuje stary scholastyczny podział nauk filozoficznych.
W historii teologii Albert, zwany ?doktorem powszechnym” (łac.
doctor universalis
)
[6]
[2]
odegrał rol? po?redni? mi?dzy
Piotrem Lombardem
, okre?lanym jako ?mistrz
sentencji
”, a
?w. Tomaszem z Akwinu
. W systematyczno?ci i porz?dku, w dokładno?ci i jasno?ci wyprzedził Piotra Lombarda. A jego ucze?, Tomasz, zwany doktorem anielskim, z kolei prze?cign?ł swego mistrza.
Summa Theologiae
Alberta była post?pem w porownaniu z dziełami owczesnej
teologii
: co do naukowego porz?dku, eliminacji niepotrzebnych problemow, ograniczenia ilo?ci argumentow i kontr-argumentow. Pozostało w niej jednak wiele trudno?ci i niejasno?ci, ktore ?w. Tomasz uznał za wystarczaj?co powa?ne, aby głosi? konieczno?? powstania nowego elementarnego podr?cznika teologii
ad eruditionem incipientium
(dla pocz?tkuj?cych). Umysł Doktora Uniwersalnego był do tego stopnia przepełniony wieloma ro?norodnymi zagadnieniami, ?e nie mogł si? przystosowa? do potrzeby obja?niania prawdy z uwzgl?dnieniem zdolno?ci nowicjuszy. Mimo tej słabo?ci, to wła?nie Albert pokierował uczniem, ktory dał ?wiatu najdoskonalsz? wykładni?
nauczania Ko?cioła
? mo?na powiedzie? wi?c, ?e w takim rozumieniu
Sum? teologiczn?
?w. Tomasza zawdzi?czamy Albertowi Wielkiemu.
?w. Albert ?ywo interesował si? ka?d? dost?pn? w jego czasach dziedzin? wiedzy przyrodniczej, dzi?ki czemu stał si? (obok
Rogera Bacona
) najbardziej uczonym człowiekiem swoich czasow ? ze wzgl?du na t? rozległo?? zainteresowa? potomni nadali mu tytuł
Doctor Universalis
. Mimo tego cz??? tej wiedzy jest w typowy dla jego czasow sposob zepsuta ? wydaje si? nawet, ?e uwa?ał Platona i
Speuzypa
za
stoikow
.
Wi?kszo?? swojej wiedzy w zakresie sztuk wyzwolonych zaczerpn?ł z naukowych pism Arystotelesa, stanowi?cych fundament wiedzy przyrodniczej jego czasow. Nie oznacza to jednak ? wbrew potocznym s?dom ?ywionym nieraz o ?redniowieczu ? ?e jest bezkrytyczny. Mowi np., ?e ?Celem nauk przyrodniczych nie jest proste przyjmowanie wynikow [
narrata
] uzyskanych przez innych, ale poszukiwanie przyczyn ktore działaj? w naturze” (
De Miner.
, lib. II, tr. ii, i). W swoim traktacie o ro?linach głosi zasad?, ?e
experimentum solum certificat in talibus
[w badaniach jedynym bezpiecznym przewodnikiem jest do?wiadczenie]
Szczegolnie interesował si? botanik? i chemi?. W 1250 otrzymał
arszenik
. Wspołcze?ni oskar?ali go o uprawianie magii, cz??ciowo na skutek zazdro?ci, cz??ciowo na skutek niezrozumienia jego nieraz bardzo nowatorskich idei (miał np. stworzy?
androida
- maszyn? o postaci człowieka). W swym dziele
Compositium de compositis
opisał m.in. ?e zwi?zek otrzymany z rozpuszczenia srebra w kwasie azotowym ?... barwi r?ce ludzkie na czarno, ci??k? do pozbycia si? farb?...” zauwa?aj?c tym samym zjawisko ?wiatłoczuło?ci zwi?zku srebra, co zbadane zostało dokładniej dopiero kilkaset lat po?niej...
?w. Albert jest znany w historii muzyki jako autor jednego z niewielu komentarzy o praktyce muzycznej swoich czasow. Wi?kszo?? jego uwag o muzyce zawarta jest w komentarzu do
Poetyki
Arystotelesa. Odrzucił ide?
muzyki sfer
uznaj?c j? za ?mieszn?: s?dził, ?e ruch ciał niebieskich nie mo?e wytworzy? d?wi?kow. Pisał tak?e o proporcjach w muzyce i o trzech ro?nych subiektywnych poziomach, na ktorych ?piew oddziałuje na ludzk? dusz?: oczyszczaniu tego, co nieczyste, o?wieceniu prowadz?cym do kontemplacji i doskonało?ci osi?ganej przez kontemplacj?. Szczegolne zainteresowanie dwudziestowiecznych teoretykow muzyki budzi jego podej?cie do ciszy, ktor? uznawał za integraln? cz??? muzyki.
?w. Albert był jednym z najbardziej wpływowych filozofow XIII w. Swoj? sław? zawdzi?cza w znacznej cz??ci temu, ?e był poprzednikiem, opiekunem i nauczycielem ?w. Tomasza, co jednak nie znaczy, ?e jego samego mo?na lekcewa?y? jako teologa i uczonego. Trzeba zauwa?y?, ?e pomimo swoich licznych i pracochłonnych zaj?? ? jako kapłana, prowincjała swojego zakonu, biskupa i legata papieskiego, kaznodziei krucjatowego, mimo wypełnionych prac? podro?y do Pary?a, Kolonii, Rzymu i wielu miejsc w Niemczech ? był zdolny uło?y? ogromn? encyklopedi? obejmuj?c? naukowe traktaty dotycz?ce prawie ka?dej dziedziny wiedzy oraz uzyska? wgl?d w natur? i wiedz? teologiczn? ktora zdumiewała jego wspołczesnych i wzbudza podziw uczonych naszych czasow.
Obok ?w. Tomasza Albert wychował wielu innych uczniow (
Hugo Ripelin
,
Ulrich ze Strasburga
,
Dietrich z Freibergu
), ktorzy cz?sto (głownie w Kolonii) odchodzili od tomizmu chc?c głosi? ?czyste” nauki ?w. Alberta ? rozwijali jednak głownie jego w?tki neoplato?skie. Filozofi? t? nazywamy
albertyzmem
.
De animalibus
Opublikowano dwa wydania zbiorowe pism ?w. Alberta (Opera Omnia): pierwsze w Lyonie w 1651, w 21 tomach in folio, przez o. Petera Jammy'ego, O.P. Drugie w Pary?u (Louis Vives), 1890-99, w 38 tomach in quarto, pod redakcj? Auguste'a Borgneta.
Pisma Alberta zgromadzone w wydaniu zbiorowym z 1899 składaj?ce si? z 38 tomow ukazuj? jego wielk? pracowito?? i dosłownie encyklopedyczn? wiedz?, obejmuj?c? m.in. logik?, teologi?, botanik?, geografi?, astronomi?, mineralogi?, chemi?, zoologi?, fizjologi?, fizjologi? i frenologi?. Był najszerzej znanym autorem swoich czasow. W zgodzie z nauczaniem Ko?cioła zebrał i usystematyzował cało?? pism Arystotelesa w łaci?skich przekładach i komentarzach arabskich. Był tak przywi?zany do Arystotelesa, ?e nazywano go nawet ?małp? Arystotelesa”.
Działalno?? ?w. Alberta ma jednak charakter bardziej filozoficzny ni? teologiczny. Po?wi?cone s? przede wszystkim arystotelejskiemu schematowi podziału nauk i zawieraj? interpretacje i rozwa?ania nad dziełami Arystotelesa, z dodatkowymi rozwa?aniami wobec zagadnie? filozoficznych szczegolnie aktualnych w czasach ?w. Alberta i pewnymi zmianami wobec opinii Filozofa.
Wydanie zbiorowe obejmuje nast?puj?ce pisma:
- Logiczne: siedem traktatow (1, 2).
- Fizyczne:
Liber Physicorum
(3);
De Coelo et Mundo
,
De Generatione et Corruptione
,
Liber Meteororum
(4);
Liber Mineralium
(5);
De Natura locorum
,
De passionibus aeris
(9).
- Biologiczne:
De vegetabilibus et plantis
(10);
De animalibus
(11-12);
De motibus animalium
,
De nutrimento et nutribili
,
De aetate
,
De morte et vita
,
De spiritu et respiratione
(9).
- Psychologiczne:
De Anima
(5);
De sensu et sensato
,
De Memoria, et reminiscentia
,
De somno et vigilia
,
De natura et origine animae
,
De intellectu et intelligibili
,
De unitate intellectus
(9). Powy?sze tematy, z wyj?tkiem logiki, s? omowione ł?cznie w
Philosophia pauperum
(5).
- Moralne i polityczne:
Liber Ethicorum
(7);
Liber Politocorum
(8).
- Metafizyczne:
Liber Metaphysicorum
(6);
Liber de causis et processu universitatis a causa prima
(10).
- Teologiczne:
Komentarz do pism Dionizego Areopagity
(14);
Komentarz do Sentencji Piotra Lombarda
(25-30);
Summa Theologiae
(31-33);
Summa de creaturis
(34-35);
De sacramento Eucharistiae
(38);
Super evangelium missus est
(37).
- Egzegetyczne:
Komentarze do Psalmow i Prorokow
(15-19);
Komentarze do Ewangelii
(20-24);
O Apokalipsie
(38).
- Mowy: (13).
- Pisma w?tpliwej autentyczno?ci:
De apprehensione
(5);
Speculum astronomicum
(5);
De alchimia
(38);
Scriptum super arborem Aristotelis
(38);
Paradisus animae
(37);
Liber de Adhaerendo Deo
(37);
De Laudibus B. Virginis
(36);
Biblia Mariana
(37).
- Quindecim problemata contra Averroistas
wydał Mandonnet w dziele ?Siger de Brabant” (Freiburg, 1899).
Najwi?ksze znaczenie maj? komentarze do
Sentencji
Piotra Lombarda i do ?Sumy Teologicznej”, stanowi?ce ich powtorzenie w bardziej dydaktycznej formie.
Od 1951 wychodzi przygotowywane przez Instytut Alberta Wielkiego w Kolonii edycja krytyczna dzieł ?w. Alberta (
Editio Coloniensis
), planowana na 40 tomow (
Sancti Doctoris Ecclesiae Alberti Magni, Ordinis Fratrum Praedicatorum, Opera omnia, ad fidem codicum manuscriptorum edenda, apparatu critico, notis prolegomenis, indicibus instruenda curavit Institutum Alberti Magni Coloniense Bernhardo Geyer praeside (ab 1978 Wilhelmo Kubel praeside)
) ? Dotychczas ukazało si? 13 tomow, w tym 9 dwucz??ciowych.
- O pi?tnastu problemach teologiczno-filozoficznych (De quindecim problematibus)
. Adam Rosłan (przekł. i oprac.). Krakow: Wydawnictwo WAM, 2009, seria: ?rodła My?li Filozoficznej.
ISBN
978-83-7505-127-8
.
Brak numerow stron w ksi??ce
W Ko?ciele katolickim
wspominany
jest w
dzienn? rocznic? ?mierci
[7]
.
W ikonografii przedstawiany jest w habicie dominika?skim lub stroju biskupim. Jego atrybuty to gał?zki palmowa lub oliwna maj?ce przypomina?, ?e był przeciwnikiem wojen i pojedynkow a or?downikiem zgody i pokoju, ktory godził zwa?nionych. Globus nawi?zuj?cy do zainteresowania nauk?. Infuła le??ca u stop symbolizuje fakt porzucenia funkcji i godno?ci przynale??cych biskupowi na rzecz nauki i działano?ci dydaktycznej. Krzy? symbol jego gł?bokiej wiary, lilia symbolizuje czysto?? i niewinno??, a tak?e wizerunek Niepokalanej, ktora ukazała mu si? obiecuj?c zdolno?? do uprawiania filozofii, oraz ksi?ga lub zwoj i ptasie pioro nawi?zuj?ce do działano?ci na polu naukowym
[8]
.
- po polsku
- Henryk Anzulewicz: Die aristotelisch-platonische Synthese Alberts des Großen. W:
J?zyk, rozumienie, komunikacja
. Mikołaj Domaradzki, Emanuel Kulczycki, Michał Wendland (red. nauk.). Pozna?: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, 2011, s. 291-302, seria: Pisma Filozoficzne 121.
- Marcin Trepczy?ski:
?cie?ki my?lenia Alberta Wielkiego i Tomasza z Akwinu
. Warszawa: Campidoglio - Marcin Trepczy?ski, 2013, s. 232.
ISBN
978-83-927476-5-9
.
- Scholastyczny arystotelizm. ALBERT WIELKI. W:
Historia filozofii
. Pod redakcj?
G. F. Aleksandrowa
,
B. E. Bychowskiego
,
M.B. Mitina
,
Pawła Judina
. Tłum. z
rosyjskiego
Aleksander Neyman,
Roman Korab-?ebryk
, Bogdan Kupis. T. I: Filozofia staro?ytna i ?redniowieczna.
Warszawa
:
Ksi??ka i Wiedza
, 1961, s. 531?532.
(
pol.
)
.
- Jozef Marecki
,
Lucyna Rotter
:
Jak czyta? wizerunki ?wi?tych leksykon atrybutow i symboli hagiograficznych
. Krakow:
Towarzystwo Autorow i Wydawcow Prac Naukowych ?Universitas”
, 2009.
ISBN
978-83242-0910-1
.
(
pol.
)
.
- w innych j?zykach
- James A. Weisheipl: The Life and Works of St. Albert the Great. W: Ten?e:
Albertus Magnus and the Sciences: Commemorative Essays,
. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1980, seria: Studies and texts 49.
ISBN
0-88844-049-9
.
(
ang.
)
.
- Polskoj?zyczne
- Angloj?zyczne
- Inne
| XIII wiek
|
|
|---|
| XVI wiek
|
|
|---|
| XVIII wiek
|
|
|---|
| XIX wiek
|
|
|---|
| XX wiek
|
|
|---|
| XXI wiek
|
|
|---|
Identyfikatory zewn?trzne: