Ten artykuł dotyczy ekonomisty. Zobacz te?: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku .

Adam Krzy?anowski

Data i miejsce urodzenia	19 stycznia 1873 Krakow , Austro-W?gry
Data i miejsce ?mierci	29 stycznia 1963 Krakow , Polska
Poseł na Sejm RP II i III kadencji ( II RP )
Okres	od 1928 do 1931
Przynale?no?? polityczna	Bezpartyjny Blok Wspołpracy z Rz?dem
Poseł do KRN i na Sejm Ustawodawczy
Okres	od 1945 do 1952
Przynale?no?? polityczna	Stronnictwo Demokratyczne
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Adam Alojzy Krzy?anowski , ps. ?Alojzy D?bno”, ?Michał Strebejko” (ur. 19 stycznia 1873 w Krakowie , zm. 29 stycznia 1963 tam?e) ? polski ekonomista , profesor Uniwersytetu Jagiello?skiego , jego prorektor w latach 1933?1938, dziekan Wydziału Prawa UJ w roku akademickim 1930/1931, prezes Polskiej Akademii Umiej?tno?ci w latach 1957?1958, poseł na Sejm II RP II i III kadencji, poseł do Krajowej Rady Narodowej oraz na powojenny Sejm Ustawodawczy .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Był synem Stanisława Andrzeja (ksi?garza) i Marii von Heugel, bratem Mariana (ksi?garza, wydawcy i antykwariusza krakowskiego). Ucz?szczał do Gimnazjum ?w. Anny w Krakowie, nast?pnie studiował prawo na Uniwersytecie Jagiello?skim (1889?1894), m.in. pod kierunkiem Bolesława Ulanowskiego , Włodzimierza Czerkawskiego i Fryderyka Zolla (starszego) . Po obronie na UJ doktoratu praw uzupełniał studia na uniwersytetach w Berlinie i Lipsku (1894?1895). Pracował pocz?tkowo w Prokuratorii Skarbu w Krakowie; od 1895 prowadził wykłady z ekonomii na Kursach im. A. Baranieckiego w Krakowie oraz w krakowskiej Akademii Handlowej. W 1902 o?enił si? z Zofi? z domu Beringer, z ktor? miał corki Izabel? i Zofi?. W 1908 habilitował si? (praca Teoria Malthusa ze szczegolnym uwzgl?dnieniem jej stosunku do prawa zmniejszaj?cego si? przychodu z ziemi ) i został docentem w Katedrze Ekonomii Politycznej i Skarbowo?ci UJ; prowadził wykłady z podstaw ekonomii i demografii . W 1912 uzyskał nominacj? na profesora nadzwyczajnego i obj?ł kierownictwo Katedry Ekonomii Politycznej i Skarbowo?ci; profesorem zwyczajnym został w 1916. W roku akademickim 1930/1931 pełnił funkcj? dziekana Wydziału Prawa, był te? przez 5 lat prorektorem (1933?1938).

Po agresji III Rzeszy na Polsk? w pocz?tkach okupacji niemieckiej znalazł si? w gronie 183 krakowskich uczonych, aresztowanych przez SS 6 listopada 1939 w ramach Sonderaktion Krakau i trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen . Po uwolnieniu 8 lutego 1940 wrocił do Krakowa i prowadził wykłady i seminaria w ramach tajnego nauczania uniwersyteckiego. Po wojnie kierował Katedr? Ekonomii Politycznej; w 1949 emerytowany, powrocił jeszcze do pracy na uczelni w 1957 jako pracownik naukowy Katedry Ekonomii Politycznej (od 1959 pod zmienion? nazw? Katedra Ekonomii Politycznej i Polityki Ekonomicznej), ko?cz?c ostatecznie prac? na uniwersytecie w 1960.

Od 1920 był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiej?tno?ci (od 1927 członkiem czynnym), nale?ał rownie? do Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1947 członek zwyczajny). W PAU pełnił szereg funkcji ? był wicedyrektorem Wydziału II (1947?1952), sekretarzem (1920?1938) i przewodnicz?cym Komisji Prawniczej (1948?1952), przewodnicz?cym Komitetu Wydawnictw Ekonomicznych (1929?1937), delegatem ds. Fundacji Kornickiej, członkiem Rady i komitetu wydawniczego Wydawnictw Instytutu Ekonomicznego PAU (1934?1945). W latach 1957?1958, kiedy krakowskie ?rodowisko naukowe probowało powoła? ponownie do ?ycia akademi? (co ostatecznie zako?czyło si? niepowodzeniem oraz utworzeniem przez władze Oddziału Krakowskiego PAN ), pełnił funkcj? prezesa PAU. Nie zgodził si? na wysuni?cie jego kandydatury na członka Polskiej Akademii Nauk.

W 1896 nale?ał do grona zało?ycieli Towarzystwa Miło?nikow Historii i Zabytkow Krakowa ; działał w Krajowym Towarzystwie Rolniczym (w latach 1896?1904 sekretarz), Polskim Towarzystwie Ekonomicznym (w 1945 członek zało?yciel), Towarzystwie Ekonomicznym w Krakowie (w okresie 1921?1939 redaktor wydawnictw towarzystwa). Brał udział w Mi?dzynarodowym Kongresie Demograficznym w Rzymie w 1931. W 1958 Uniwersytet Jagiello?ski nadał mu doktorat honoris causa ^[1] .

Był aktywnym uczestnikiem ?ycia publicznego. W okresie zaborow wspierał tworzenie społdzielni rolniczych w Galicji . W niepodległej Polsce pełnił funkcj? prezesa Komisji Podatkow Ministerstwa Skarbu i z ramienia Bezpartyjnego Bloku Wspołpracy z Rz?dem został posłem na Sejm w 1928; z mandatu oraz członkostwa w BBWR zrezygnował w 1931, protestuj?c przeciwko uwi?zieniu posłow Centrolewu w twierdzy brzeskiej . W 1927 uczestniczył w negocjacjach finansowych w Nowym Jorku , dzi?ki ktorym rz?d polski uzyskał po?yczk? ameryka?sk?; w efekcie tych działa? udało si? ustabilizowa? sytuacj? polskiego złotego . Po wojnie Krzy?anowski brał udział w rozmowach w Moskwie w czerwcu 1945 i powołaniu Tymczasowego Rz?du Jedno?ci Narodowej . Był członkiem Krajowej Rady Narodowej (1945?1947), a w latach 1947?1949 posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia Stronnictwa Demokratycznego (był przewodnicz?cym Wojewodzkiego Komitetu tej partii w Krakowie).

Jego zainteresowania naukowe obejmowały metodologi? ekonomii, finanse , ekonomik? rolnictwa, histori? powszechn? gospodarcz?, etyk? i demografi?. Wykazywał wspołzale?no?? finansow prywatnych i publicznych. W latach 30. zgłosił program finansowy walki ze zubo?eniem ludno?ci. Przedstawił własn? klasyfikacj? pieni?dza , badał zagadnienia kredytu oraz omowił rozwoj kategorii wojen w historii, wskazuj?c na racjonalizacj? wojen (na tle stopniowej racjonalizacji innych działa? ludzkich). Wspołpracował z pismem ? Przegl?d Wspołczesny ”, w 1925 ogłosił przekład pracy Prawo ludno?ci Thomasa Roberta Malthusa . Do grona studentow Krzy?anowskiego nale?eli m.in. Oskar Lange , Edward Strasburger , Edward Taylor , Adam Vetulani i Kazimierz Studentowicz .

Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera S-płn-1 po lewej Łozi?skich) ^{[2] [3]} .

Publikacje [ edytuj | edytuj kod ]

• Die Grundbesitzenverteilung in Galizien (1895)
• Studya agrarne (1900)
• Rolnictwo wobec polityki handlowej (1901)
• Pieni?dz (1911)
• Socjalizm a prawo natury (1911)
• Towarzystwa i stowarzyszenia rolnicze (1911)
• Wojna Bałka?ska w roku 1912?1913 (1913)
• Socjologia wojny (1918)
• Dro?yzna (1919)
• Gospodarka wojenna (1919)
• Nauka o pieni?dzu i kredycie (1919)
• Zasady ekonomii (1919, 2 cz??ci)
• Socjalizm po wojnie (1920)
• Zało?enia ekonomiki (1920)
• Nauka skarbowo?ci (1923)
• Pauperyzacja Polski wspołczesnej (1926)
• Polityka i gospodarstwo (1931)
• Dolar i złoty (1935)
• Moralno?? wspołczesna (1935)
• Chrze?cija?ska moralno?? polityczna (1948)
• Raj doczesny komunistow (uko?czone w 1952, wydane w 2006)
• Dzieje Polski (1973)

Ordery i odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

• Krzy? Komandorski z Gwiazd? Orderu Odrodzenia Polski (1957) ^[4]
• Krzy? Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (dwukrotnie: 11 listopada 1936 ^[5] , 11 lipca 1946 ^[6] )

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Nota biograficzna w iPSB [dost?p 2023-08-31].
• Biogramy uczonych polskich , Cz??? I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O (pod redakcj? Andrzeja ?rodki i Pawła Szczawi?skiego), Ossolineum, Wrocław 1984.