Adam Doktorowicz-Hrebnicki

Herb Ostoja
Data urodzenia	24 grudnia 1857 ? / 5 stycznia   1858
Data ?mierci	13 pa?dziernika 1941
Zawod, zaj?cie	botanik
Multimedia w Wikimedia Commons

Adam Doktorowicz-Hrebnicki herbu Ostoja (ur. 24 grudnia 1857 ^? / 5 stycznia   1858 , zm. 13 pa?dziernika 1941 ) ? polski botanik , profesor ogrodnictwa w Petersburgu .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Adam Hrebnicki, syn Stanisława i Konstancji z domu Samiszcze, urodził si? 24 grudnia 1857 roku w maj?tku Ciotcza , nale??cym do jego stryja, w owczesnym powiecie lepelskim , na ziemi witebskiej . Pierwsze lata młodo?ci sp?dził u swojego wuja Antoniego Samiszcze w maj?tku Turosa , gdzie znajdował si? jedyny na Rusi sad dochodowy. Nauczył si? w nim rozro?nia? uprawiane tam: Antonowk?, Titowk?, Aporta, Cukrowk? Litewsk?, ktora pod t? nazw? figuruje w Atlasie Owocow Hrebnickiego. W po?niejszym okresie przebywał w maj?tku ojca licz?cym 7000 ha w Obolu w dawnym powiecie połockim . Szczepienia drzew owocowych nauczył si? jeszcze przed poj?ciem do szkoły.

W 1886 o?enił si? ze Stanisław? Stankiewiczown?, cork? Jana i Konstancji z Bejnarow, wła?cicieli maj?tku Ber?eniki (d. powiat ?wi?cia?ski , gmina Dukszty , ziemia wile?ska), otrzymuj?c w posagu folwark Staniszki, nazwany przez niego ?Rajem”.

Kariera naukowa i hodowlana [ edytuj | edytuj kod ]

Po krotkim pobycie w klasycznym gimnazjum w Witebsku ucz?szczał w latach 1870-1877 do szkoły realnej w Dyneburgu . Nast?pnie wst?pił do Instytutu Le?nego w Petersburgu, ktory uko?czył w 1883 ze stopniem ? uczony le?nik pierwszego rz?du ”. Specjalizował si? wtedy u botanikow: Borodina i Montewerde. Jego praca dyplomowa Krochmal jako substancja zapasowa naszych drzew (za ktor? otrzymał złoty medal w 1884 roku) zwrociła uwag? profesorow, ktorzy zaproponowali mu asystentur? w Zakładzie Hodowli Lasow i In?ynierii Le?nej. B?d?c ju? wykładowc? sadownictwa w 1902 roku, obj?ł nowo utworzon? dla niego Katedr? Sadownictwa. Mimo przewrotu w Rosji utrzymał katedr? i uzyskał tytuł profesora.

W 1886 opisał on z własnor?cznymi rysunkami jabłko odmiany Edelbohmer. W tym czasie publikował w petersburskim miesi?czniku Wiestnik Sadowodstwa . Opis tej odmiany zamie?cił w swoim po?niejszym dziele: Atlas Płodow . Od tego czasu rozpocz?ł działalno?? publicystyczn? . Wspołpracuj?c z pomologiem , profesorem Aleksandrem Rudzkim przetłumaczył na j?zyk rosyjski prac? Nicolasa Gauchera , Handbuch der Obstkultur , wydan? w Berlinie w 1889 roku. Był tak?e autorem licznych ilustrowanych przez siebie artykułow w Encyklopedii Gospodarstwa Wiejskiego wydanej w latach 1900-1906 przez Dewrijena pod redakcj? Rudzkiego.

W 1890 roku przyst?pił do zakładania w ?Raju” sadu pomologicznego na powierzchni 14 hektarow. W 1910 roku znajdowało si? tam 437 odmian jabłoni , 154 odmiany grusz , 116 odmian ?liw , 82 odmiany czere?ni i wi?ni , liczne odmiany agrestu , porzeczek i truskawek oraz trzy mateczniki dzikich jabłoni ? Malus silvestris i Malus prunifolia , ktore pochodziły z nasion sprowadzonych z Syberii . Kolekcja odmian szlachetnych drzew i krzewow owocowych zgromadzona w tym sadzie pochodziła z Łotwy , Litwy , Estonii , Białorusi , Rosji , Ukrainy (mi?dzy innymi okazy z sadow Simirenki), z Polski (z sadow Hosera , Jankowskiego, ?laskiego, z Warszawskiego Ogrodu Pomologicznego i z Instytutu w Puławach) oraz z Niemiec . Drzewa jabłoniowe niskopienne wyprowadzane na pniach, wysoko?ci od 1/2 do 3/4 arszyna (ok. 36-54 cm) uszlachetniane były zrazami z własnej kolekcji. Znajdowała si? tam du?a kolekcja drzew owocowych. Sad ten stał si? on terenem bada? naukowych, ktore były ?rodłem po?niejszych licznych publikacji, opracowa? monograficznych i podr?cznikow. Przykładem znacz?cej wowczas pracy w tej dziedzinie jest Uchod za płodowym sadom wydany po raz pierwszy w 1892 roku, a po raz osmy w 1931, bez zasadniczych zmian.

Poza prac? profesorsk? w Instytucie Le?nym, prac? szkołkarsk? i sadownicz? w Ber?enikach i w ? Raju ”, oraz rozległ? korespondencj? z pomologami z całego ?wiata i prac? publicystyczn? ? od roku 1884 do chwili wyjazdu z Rosji do Ameryki pełnił czynno?ci eksperta pomologicznego na wystawach pomologicznych pa?stwa. Jego pobyt w Ameryce Połnocnej w 1894 roku pozwoliła na porownanie sadownictwa w Rosji z sadownictwem Ameryki Połnocnej .

Carskie Wszechrosyjskie Towarzystwo Pomologiczne po ?wie?o odbytym Mi?dzynarodowym Zje?dzie Pomologow postanowiło uwieczni? sw? działalno?? jakim? pomnikowym wydawnictwem. Ksi??? Anatol Gagarin poddał my?l wydania Atlasu Owocow . Na redaktora z jego inicjatywy powołano Adama Hrebnickiego. W latach 1903-1906 w oparciu o najlepsze dost?pne ?rodła zredagował dzieło pt. Atlas Płodow , zawarte w czterech tomach o wymiarze 14 na 20 cm. Opisał w nim i własnor?cznie zilustrował rysunkami i barwnymi tablicami 46 odmian jabłoni, grusz, ?liw, czere?ni i wi?ni oraz uzupełnił na podstawie własnych bada? opisy innych autorow. W r?kopisie pozostały sporz?dzone w okresie mi?dzywojennym szczegołowe opisy i rysunki ok. 1000 odmian jabłoni, notatki dotycz?ce prowadzonych przez wiele lat obserwacji fenologicznych drzew owocowych w Raju. Przy ka?dej odmianie podał jej cechy biologiczne sprawdzone we własnym sadzie: mrozoodporno??, wytrzymało?? na choroby i szkodniki, wymagania glebowe i klimatyczne, jednocze?nie oceniaj?c jej warto?? handlow?. Wyniki swych bada? publikował w owczesnej prasie fachowej, gdzie zachowała si? ponad setka jego artykułow.

Atlas Owocow został sfinansowany przy udziale cara Mikołaja II , ktory przeznaczył na jego wydanie znaczn? sum?. Jednocze?nie Adam Hrebnicki nagradzany licznymi carskimi orderami zachował polsk? pisowni? tej cz??ci dzieła, ktore odnosiło si? do Polski i Polakow.

W okresie mi?dzywojennym z najbli?szej stacji kolejowej Dukszty wysyłano co roku najwi?ksze w Polsce ładunki owocow dla kraju i na eksport. Przez 50 lat sad pomologiczny w Raju był o?rodkiem intensywnych naukowych bada? i do?wiadcze? sadowniczych prowadzonych przez Adama Hrebnickiego. Obserwuj?c przez wiele lat biologiczne wła?ciwo?ci drzew owocowych, wyselekcjonował on odmiany najbardziej odpowiednie do uprawy w warunkach miejscowych: odporne na mroz, obficie plonuj?ce, o smacznych owocach. Poszukiwał te? w okolicznych sadach odmian mało znanych, lecz cenionych pod wzgl?dem sadowniczym, ktorych warto?? sprawdzał przez wiele lat w swym sadzie, zanim zacz?ł je mno?y? w szkołce, rozpowszechnia? i propagowa?. Do odmian tych nale??:

• Ananas Ber?enicki (zwany te? lokalnie Renet? Hrebnickiego), odmiana dzi? rozpowszechniona na Litwie, Łotwie, Białorusi i Estonii, znana w Polsce, Niemczech i Szwecji,
• Odmiany wykryte i nazwane przez niego w sadach Ber?enik i Gierkan koło ?Raju”:
  • Pepina Jana,
  • A la Napoleon,
  • Długotrwałe.
• Nowe odmiany, otrzymane w okresie mi?dzywojennym w Raju, z siewek drzew szlachetnych ? m.in.:
  • Zwyci?zca ?wirko
  • Szlachcic.

W 1939 roku, po wł?czeniu Wile?szczyzny do pa?stwa litewskiego, Adam Hrebnicki został powołany na konsultanta w Litewskim Instytucie Agronomicznym. Zmarł 13 pa?dziernika 1941 roku po miesi?cu ci??kiej choroby.

Dalsze losy o?rodka hodowlanego [ edytuj | edytuj kod ]

Władze Litwy, sadownicy litewscy i białoruscy oraz miejscowa ludno?? postanowili kontynuowa? dzieło Adama Hrebnickiego. W 1957 roku utworzono w ?Raju” punkt badawczy Wile?skiej Do?wiadczalnej Stacji Rolniczej. Zabezpieczono 300 ocalałych drzew matecznych reprezentuj?cych 26 odmian jabłoni i gruszy. Były mi?dzy innymi odmiany mało znane jak Popowka , Słodkie Terespolskie , Granatowe , Wargul . Wyremontowano w tym czasie dom, w ktorym mieszkał Adam Hrebnicki, uporz?dkowano otaczaj?cy ogrod. Do dalszych do?wiadcze? przeznaczono 82 najbardziej dorodne egzemplarze dzikich jabłoni Malus sylvestris i Malus prunifolia .

W 1958 roku oceniono pozytywnie 11 siewek odznaczaj?cych si? cechami odmian szlachetnych. Nale?y te? wspomnie? o Gruszowce Hrebnickiego, odmianie jabłoni uzyskanej z odrostow drzewa Papierowki. Ma ona bardzo smaczne owoce przypominaj?ce smakiem gruszk?. W 1958 roku zało?ono w Raju nowy sad wysadzaj?c na 3 ha 58 odmian jabłoni oraz liczne odmiany agrestu, porzeczek i truskawek. W 1961 roku w dwudziestolecie ?mierci Adama Hrebnickiego odbyła si? w Duksztach konferencja sadownicza zorganizowana przez Ministerstwo Gospodarstwa Wiejskiego Litwy. Odbywała si? ona pod hasłem: ?Spełni? marzenie Adama Hrebnickiego i zamieni? cał? Litw? w kwitn?cy sad”. W czasie konferencji otwarto Muzeum pami?ci profesora Adama Hrebnickiego, ktore odwiedzane jest przez liczne wycieczki sadownikow, młodzie?y, studentow. Jeden z najstarszych praktykantow, J. Szarka wspołpracuj?cych z Adamem Hrebnickim wspominał:

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Polski Słownik Biograficzny , t. X
• Julia Rejman ? ? Muzeum po?wi?cone pami?ci Adama Hrebnickiego ? O?rodek kultury sadowniczej na Litwie” (?Ogrodnictwo” nr 7/1965)
• Jozef Pawłowicz ?Profesor Adam Hrebnicki ? wspomnienie ze wspolnej pracy”(maszynopis)
• Dr Władysław Rogowski ? ?Profesor Adam Hrebnicki i dzieło jego ?ycia”(maszynopis)