?ołnierz ? osoba pełni?ca słu?b? w siłach zbrojnych danego pa?stwa .

?ołnierz zobowi?zany jest do obrony swojego pa?stwa oraz wykonywania zada? bojowych poza jego granicami. Zarowno wowczas, gdy kraj ten jest agresorem , jak i w przypadku uczestniczenia sił zbrojnych danego kraju w misjach pokojowych lub siłach szybkiego reagowania w sytuacjach zmuszaj?cych społeczno?? mi?dzynarodow? do natychmiastowego zbrojnego wspołdziałania ( operacje reagowania kryzysowego ).

?ołnierz jest podstawow? jednostk? w wojsku , formacji zbrojnej powołanej przez organizm społeczno-polityczny dla obrony własnego terytorium przed najazdem, utrzymania (w szczegolnych sytuacjach ) w porz?dku w kraju lub dokonywania podbojow ^[1] .

Umowy mi?dzynarodowe okre?laj?ce prawo konfliktow zbrojnych uznaj? za ?ołnierzy tak?e osoby inne ni? słu??ce w siłach zbrojnych (patrz ni?ej) o ile osoby spełniaj? ustalone zasady (pozostawanie pod dowodztwem, noszenie z daleka widocznego znaku rozpoznawczego, jawne noszenie broni, przestrzeganie w swych działaniach praw i zwyczajow wojny) ^[2] .

W działaniach zbrojnych celem jest wyeliminowanie przeciwnika z walki, zabronione jest atakowanie wył?czonego z walki (jak jeniec czy ci??ko ranny ) czy odmowa brania je?ca (zwana niedawaniem pardonu ) ^[3] .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz w Wiki?rodłach tekst postanowienia Namiestnika Krolewskiego, z dnia 9. Stycznia 1816 r. wzgl?dem Woyskowych, i? nie mog? byd? wprost do s?du karz?cego Cywilnego, lecz do Władzy Woyskowey zaskar?ani, a popełniai?cy przest?pstwo niemai?ce ze słu?b? zwi?zku, pod S?d Cywilny Karz?cy oddanemi b?d? i ?e z ga?y woyskowego na satysfakcy? wierzyciela czwarta cz??? zatrzyman? byd? ma

Historia wojskowo?ci si?ga pocz?tkow historii rodzaju ludzkiego, ale zarania wojska musimy szuka? w krajach, gdzie powstawały pierwsze organizmy pa?stwowe, a wi?c w Mezopotamii i w Egipcie . Sumeryjska płaskorze?ba z połowy trzeciego tysi?clecia p.n.e. (tzw. S?pia stela) ukazuje władc? miasta Lagasz na czele zbrojnych w dzidy i okrytych wielkimi, prostok?tnymi tarczami ?ołnierzy.

W staro?ytnej Grecji ?ołnierzami byli wszyscy wolni obywatele, przy czym ? w zale?no?ci od tego jaki ustroj panował w danym mie?cie-pa?stwie ? ro?ne były powinno?ci przedstawicieli poszczegolnych warstw społecznych. Podobnie w staro?ytnym Rzymie, gdzie obowi?zek wojskowy spoczywał na wszystkich wolnych obywatelach Republiki, a zwolnienie z tego obowi?zku zapewniało jedynie (poza ułomno?ci? fizyczn?) wst?pienie do stanu kapła?skiego lub bycie biednym (?ołnierz sam kupował sobie ekwipunek). Warstwy ludno?ci podległej (nie-Rzymianie zwani Italikami) stanowiły materiał do budowy formacji pomocniczych armii lub wio?larzy we flocie.

We wczesno?redniowiecznej Europie, gdzie cała własno?? ziemska nale?ała do władcy ( suwerena ), ktory rozdzielał j? mi?dzy swych wasali ? rycerzy , po raz pierwszy zarysowała si? wyra?na linia podziału w wojsku na konne rycerstwo oraz pieszych łucznikow , kusznikow , paw??nikow ? ?ołnierzy wywodz?cych si? z warstwy wolnych lub pa?szczy?nianych chłopow . Niezale?ne od władcy siły zbrojne powstawały w celu obrony miast, a ich skład i finansowanie spoczywały na barkach cechow rzemie?lniczych i gildii kupieckich.

W dobie Odrodzenia do?? powszechnie korzystano z armii zaci??nych , od czego w wieku XVIII zacz?to odchodzi? na rzecz armii z poboru, przy czym najszersze jej u?ycie miało miejsce w XIX i XX wieku od wojen napoleo?skich do wojny wietnamskiej .

Obecnie coraz cz??ciej odst?puje si? od poboru na rzecz armii zawodowej, znacznie mniejszej liczebnie, natomiast o wysokim stopniu profesjonalizmu. W takim rozwi?zaniu, trzon armii składaj?cy si? z ?ołnierzy czynnej słu?by wojskowej, mo?e by? w mniejszej lub wi?kszej mierze wspierany przez ?ołnierzy rezerwy ^[4] .

Podział [ edytuj | edytuj kod ]

?ołnierzy mo?na podzieli?:

• ze wzgl?du na stosunek do słu?by wojskowej i jej rodzaj :
  • ?ołnierzy czynnej słu?by wojskowej (w czasie pokoju i podczas wojny):
    • zawodowej;
    • terytorialnej;
    • zasadniczej :
      • dobrowolnej;
      • obowi?zkowej;
    • w aktywnej rezerwie w dniach tej słu?by;
    • odbywaj?cych ?wiczenia wojskowe w ramach pasywnej rezerwy;
    • w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny;
  • ?ołnierzy rezerwy:
    • aktywnej;
    • pasywnej;
• ze wzgl?du na stopie? wojskowy i jego przynale?no?? do korpusu osobowego :
  • szeregowych ;
  • podoficerow :
    • młodszych;
    • starszych;
  • oficerow :
    • młodszych;
    • starszych;
    • generałow i admirałow;
• ze wzgl?du na przynale?no?? do rodzaju albo specjalistycznego komponentu lub wyspecjalizowanej i wyodr?bnionej słu?by Sił Zbrojnych :
  • ?ołnierzy Wojsk L?dowych ;
  • ?ołnierzy Marynarki Wojennej ;
  • ?ołnierzy Sił Powietrznych ;
  • ?ołnierzy Wojsk Specjalnych ;
  • ?ołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej ;
  • ?ołnierzy Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni ;
  • ?ołnierzy ?andarmerii Wojskowej .

Zadania w czasie pokoju [ edytuj | edytuj kod ]

?ołnierze pełni? wa?ne role nie tylko w czasach konfliktow i wojen. W czasie pokoju trzymaj? warty przy obiektach o szczegolnym znaczeniu, pomagaj? cywilom dotkni?tym kl?skami ?ywiołowymi czy katastrofami (np. powodziami, wielkimi po?arami). Specjalistyczne formacje przydaj? si? tak?e do innych zada?, np. wojska in?ynieryjne buduj? mosty i drogi, saperzy rozbrajaj? niewybuchy i wysadzaj? domy przeznaczone do rozbiorki.

Szczegolne role [ edytuj | edytuj kod ]

W czasie prowadzenia działa? wojennych istnieje wiele ro?nych formacji militarnych, ale nie wszyscy ?ołnierze walcz? w regularnych armiach .

Partyzantami nazywamy bojownikow oddziałow ochotniczych, prowadz?cych wojn? podjazdow? i działania na tyłach wroga takie jak dywersja , sabota? i terror . Najwi?kszymi formacjami partyzanckimi były oddziały partyzantki jugosłowia?skiej i Armii Krajowej w okresie II wojny ?wiatowej oraz oddziały Vi?t Minhu i Vi?t C?ngu w czasie wojny wietnamskiej.

Maruderzy to ?ołnierze odł?czaj?cy si? od swoich oddziałow, pozostaj?cy na tyłach armii (cz?sto w celach rabunkowych lub zaboru mienia pozbawionego opieki ).

Dezerterami nazywa si? uciekinierow, opuszczaj?cych jednostk? wojskow?, w celu unikni?cia słu?by wojskowej.

Kolaboranci podejmuj? z wrogiem ?wiadom? i dobrowoln? wspołprac? polityczn?, wojskow?, policyjn?, gospodarcz? b?d? kulturaln? ^{[5] [6] [7] [8]} .

Puczy?ci podejmuj? niezgodne z porz?dkiem konstytucyjnym przy u?yciu siły, prob? przej?cia władzy politycznej w swoim pa?stwie na rzecz okre?lonej jednostki lub grupy osob ^[9] .

Junta to dzier??ca władz? pa?stwow? rada wysokich rang? ?ołnierzy, ustanawiana zwykle w wyniku przeprowadzonego wojskowego zamachu stanu , gdzie wojskowi ł?cz? funkcje dowodcze z głownymi funkcjami w aparacie pa?stwowym i rz?dz? opieraj?c si? na armii oraz wykorzystuj?c wojskowe metody działania ^[10]

Szczegoln? grup? wojskowych stanowi? najemnicy , ktorzy zaci?gaj? si? do walki nie z obowi?zku lub dla sławy, lecz w zamian za wynagrodzenie. S? to najcz??ciej do?wiadczeni ?ołnierze zawodowi, ktorzy po odej?ciu z regularnej armii szukaj? zatrudnienia gdzie indziej. Wbrew potocznemu mniemaniu nie s? nimi ?ołnierze mi?dzynarodowej jednostki armii francuskiej zwanej Legi? Cudzoziemsk? , ani agenci ochrony z ameryka?skiej firmy Blackwater ^{[ potrzebny przypis ]} .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Informacje w  projektach siostrzanych

Multimedia  w Wikimedia Commons

Cytaty  w Wikicytatach

Definicje słownikowe  w Wikisłowniku

Zobacz w Wiki?rodłach tekst Encyklopedia staropolska/?ołnierz

• słu?by mundurowe
• stosunek do słu?by wojskowej

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Leksykon wiedzy wojskowej , Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1979.