?ruba nap?dowa

?ruba nap?dowa, ?ruba okr?towa, ?ruba statku ? rodzaj p?dnika o helikoidalnym kształcie, słu??cy do mechanicznego nap?dzania statku wodnego przez oddziaływanie helikoidalnych płaszczyzn ?ruby (łopat) na wod?, wprawiaj?cych j? przez to w ruch w kierunku rufy , jednostk? za? w ktorej jest umieszczona w kierunku przeciwnym.

Parametrem ?ruby jest skok ?ruby okre?laj?cy drog?, jak? pokonałaby w o?rodku ?ruba nap?dowa jednostki pływaj?cej podczas jednego obrotu, je?li nie ma po?lizgu wzdłu?nego. Ze wzgl?du na skok rozro?nia si? ?ruby stałe i nastawne . ?ruby okr?towe o stałym skoku stosowane s? w układach nap?dowych z silnikami nawrotnymi , gdzie pr?dko?? i kierunek poruszania si? jednostki (naprzod/wstecz) regulowane s? pr?dko?ci? obrotow? i kierunkiem obrotow ?ruby. ?ruba nastawna daje mo?liwo?? zmiany k?ta natarcia łopat, a wi?c zwrotu i warto?ci wytwarzanej siły ci?gu. Dzi?ki temu zachowuj?c kierunek obrotow i pr?dko?? obrotow? (?ruby) silnika głownego, poprzez zmian? k?ta ustawienia łopat mo?liwy jest zmiana ruchu do przodu lub wstecz oraz zmiana pr?dko?ci. Ustawienie łopat w poło?eniu neutralnym (skok zerowy) statek nie jest nap?dzany a opor stawiany przez ?rub? jest minimalny.

?ruba składana cz?sto stosowana jest na jachtach ?aglowych , gdzie istotn? rol? odgrywa opor hydrodynamiczny stawiany przez łopaty ?ruby. Ich konstrukcja pozwala na zło?enie łopat podczas poruszania si? pod ?aglami oraz ich samoczynne rozło?enie pod wpływem siły od?rodkowej przy obracaj?cym si? wale nap?dowym. Tego typu rozwi?zanie jest mało efektywne przy ruchu wstecz, natomiast pozbawiona tej wady jest znacznie bardziej zaawansowana konstrukcyjnie ?ruba z obrotowymi łopatkami, w ktorej w zale?no?ci od kierunku obrotow wału nap?dowego, ustawienie łopatek ?ruby samoczynnie zmienia si? do ruchu "naprzod" lub "wstecz", a przy nieruchomym wale łopatki ustawiaj? si? "w chor?giewk?" ^[1].

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Wynalezienie ?ruby nap?dowej przypisuje si? nast?puj?cym osobom ^[2]^[3]:

David Bushnell (1776) ? ameryka?ski wynalazca i matematyk,
Josef Ressel (1827) ? austriacki wynalazca, z zawodu in?ynier le?nictwa,
Louis Frederic Sauvage (1832) ? francuski wynalazca i konstruktor okr?tow,
John Ericsson (1836-1837) ? ameryka?ski in?ynier i wynalazca szwedzkiego pochodzenia.

Pierwsze znane pomysły u?ycia ?ruby do nap?du statku pochodz? z 1802, kiedy Edwart Shorter opatentował r?cznie nap?dzan? ?rub?, zaznaczaj?c, ?e odpowiednio zaprojektowany silnik parowy byłby znacznie u?yteczniejszy do tego celu. Niezale?nie od niego ?rub? nap?dow? zaprojektował Edward Lyon Berthon po przykrym dla niego do?wiadczeniu: 28 czerwca 1834, gdy podczas miesi?ca miodowego wybrał si? w rejs po Jeziorze Genewskim, jego szkicownik został zalany wod? z koła łopatkowego przepływaj?cego obok statku. Berthon wysłał swoj projekt do Admiralicji Royal Navy , ktora odrzuciła jego pomysł jako niepraktyczn? zabawk? ^[4].

?ruba została ponownie niezale?nie wynaleziona przez Francisa Pettita Smitha ? jednego z głownych projektantow ? Archimedesa ”, pierwszego statku nap?dzanego ?rub?. Pierwszym okr?tem o nap?dzie ?rubowym był angielski HMS ?Rattler” , wodowany w 1843 ^[5]^[6].

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ ?ruba Max Prop . Max Prop. [dost?p 2021-03-01]. ( ang. ) .
↑ Sławomir Ku?micki: Rozwoj nap?du okr?tow wodnych . ?Przegl?d Morski”, nr 2 (002), sierpie? 2007. [dost?p 2009-12-28]. ( pol. ) .
↑ Andrzej Podgorski: Silniki i p?dniki na rzekach . www.zegluga.wroclaw.pl, 2008-01-06. [dost?p 2009-12-27]. ( pol. ) .
↑ Isambard Kingdom Brunel and the engineers of the nineteenth century . Oxford Dictionary of National Biography. [dost?p 2010-09-21]. ( ang. ) .
↑ John Ellis: HMS Rattler . Naval Officers Club. [dost?p 2010-09-21]. ( ang. ) .
↑ Peter Davis: William Loney RN ? Victorian naval surgeon . [dost?p 2010-09-21]. ( ang. ) .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Jerzy W. Dziewulski: Wiadomo?ci o jachtach ?aglowych . Warszawa: Alma-Press, 2008, s. 271-272. ISBN 978-83-7020-358-0 .

[1] ?ruba Max Prop . Max Prop. [dost?p 2021-03-01]. ( ang. ) .

[2] Sławomir Ku?micki: Rozwoj nap?du okr?tow wodnych . ?Przegl?d Morski”, nr 2 (002), sierpie? 2007. [dost?p 2009-12-28]. ( pol. ) .

[3] Andrzej Podgorski: Silniki i p?dniki na rzekach . www.zegluga.wroclaw.pl, 2008-01-06. [dost?p 2009-12-27]. ( pol. ) .

[oxford-4] Isambard Kingdom Brunel and the engineers of the nineteenth century . Oxford Dictionary of National Biography. [dost?p 2010-09-21]. ( ang. ) .

[noc-5] John Ellis: HMS Rattler . Naval Officers Club. [dost?p 2010-09-21]. ( ang. ) .

[davis-6] Peter Davis: William Loney RN ? Victorian naval surgeon . [dost?p 2010-09-21]. ( ang. ) .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]