?lepota barw ? zwana te? zaburzeniem rozpoznawania barw (cz?sto ogolnie nazywana daltonizmem ^[2] ), u ludzi jest niezdolno?ci? do spostrzegania ro?nic pomi?dzy niektorymi lub wszystkimi barwami, ktore normalnie s? dostrzegane przez inne osoby. ?lepota barw jest zazwyczaj wad? wrodzon?, uwarunkowan? genetycznie, dziedziczon? recesywnie w sprz??eniu z chromosomem X . Z tego te? powodu znacznie cz??ciej dotyczy m??czyzn (ok. 8%) ni? kobiet (ok. 0,5%) ^[3] . Poniewa? m??czy?ni nie przekazuj? swojego chromosomu X m?skim potomkom, zatem m??czyzna ze ?lepot? barw nie przeka?e jej swojemu synowi. Kobieta, maj?c dwa chromosomy X mo?e by? nosicielk? genu ?lepoty barw, nawet o tym nie wiedz?c. Je?eli po stronie rodziny matki jest m??czyzna, ktory ma ?lepot? barw, to jest du?a szansa, ?e jej dziecko odziedziczy jego gen. Przyczyni si? to do ?lepoty barw zazwyczaj w przypadku, gdy dziecko b?dzie płci m?skiej. W bardzo rzadkich przypadkach matka sama b?dzie miała t? wad?. Oznacza? to b?dzie, ?e posiada dwa ??lepe na barwy” chromosomy X. Fakt, ?e gen ?lepoty barw jest w chromosomie X, jest przyczyn?, ?e prawdopodobie?stwo wyst?pienia tej choroby u m??czyzn jest od 10 do 20 razy wi?ksze ni? u kobiet.

Zaburzenie rozpoznawania barw mo?e by? tak?e wynikiem uszkodzenia drog wzrokowych pocz?wszy od siatkowki po kor? mozgu . Mo?e by? rownie? efektem ubocznego działania lekow lub zwi?zkow chemicznych. ?lepota barw zwana jest te? potocznie daltonizmem (ktory tak naprawd? jest wad? polegaj?ca na nierozpoznawaniu barwy czerwonej i zielonej) ? nazwa ta pochodzi od angielskiego chemika Johna Daltona , ktory w 1794 roku na własnym przypadku opublikował jej opis.

Ro?ne rodzaje zaburze? rozpoznawania barw wynikaj? z wadliwego lub całkowitego braku funkcjonowania czopkow . Wynikiem wadliwego działania jednego rodzaju czopkow jest dichromatyzm . Najcz?stsza forma ludzkiej ?lepoty barw wynika z problemow z czuło?ci? czopkow na barwy o ?redniej lub długiej długo?ci fali (np. zielona, pomara?czowa, ?ołta) i poci?ga za sob? problemy w odro?nianiu barw czerwonych, ?ołtych i zielonych od innych barw. Ł?cznie problemy te okre?la si? jako ??lepot? czerwono-zielon?” (tzw. daltonizm), chocia? jest to nazwa uproszczona i nieco mylna. Wyst?puj? te? rzadsze formy zaburze? zwi?zanych z rozpoznawaniem barw takie jak nierozro?nianie niebieskiego od ?ołtego, a tak?e najrzadsze z zaburze? polegaj?ce na całkowitej ?lepocie barw lub monochromacji, ktore polega na nierozro?nianiu jakichkolwiek barw (osoba taka widzi jak w czarno-białym filmie).

Praktycznie wszystkie substancje psychoaktywne maj? wpływ na percepcj? barw, a w szczegolno?ci ?rodki psychodeliczne z grupy fenyloetyloamin . Na przykład pod wpływem MDMA nast?puje drastyczne przesuni?cie spektrum w stron? zieleni, za? po 2C-B , dimetylotryptaminie i psylocybinie ?wiat postrzegany jest w ciepłych odcieniach ?ołci i pomara?czowego. Podobnie działa tujon ? alkaloid zawarty w absyncie ? jego du?e dawki wywołuj? przesuni?cie widma w kierunku koloru ?ołtego.

Rodzaje zaburze? [ edytuj | edytuj kod ]

Zaburzenia rozpoznawania barw dziel? si? na zaburzenia nabyte i wrodzone.

Zaburzenia wrodzone sklasyfikowane s? zgodnie z rodzajem uszkodzonych czopkow oka i stopnia ich uszkodzenia:

• dichromatyzm ? całkowity brak jednego z rodzajow czopkow:
  • protanopia ? nierozpoznawanie barwy czerwonej (mylenie jej z zieleni?);
  • deuteranopia (tzw. daltonizm) ? nierozpoznawanie barwy zielonej (mylenie jej z czerwon?);
  • tritanopia ? nierozpoznawanie barwy niebieskiej (mylenie jej z czerni?);

• trichromatyzm ? ro?nica wra?liwo?ci na barwy jednego z rodzajow czopkow:
  • protanomalia ( ang. protanomaly) ? obni?ona percepcja nasycenia i jaskrawo?ci czerwieni;
  • deuteranomalia (ang. deuteronamaly) ? obni?ona percepcja nasycenia (ale nie jaskrawo?ci) zieleni;
  • tritanomalia (ang. tritanomaly) ? obni?ona percepcja barwy niebieskiej;

• monochromatyzm ? całkowita niezdolno?? do rozpoznawania barw:
  • monochromacja czopkow, gdzie działa jedynie pojedynczy system czopkow ? nie ma mo?liwo?ci rozro?niania barw, ale wizja jest w miar? normalna;
  • achromatopsja lub monochromacja sto?kow ? siatkowka oka nie zawiera ?adnych czopkow (lub zawiera ich bardzo mało), w wyniku czego poza niezdolno?ci? do rozpoznawania barw wyst?puje rownie? trudno?ci w widzeniu przy normalnym ?wietle ^[a] ;
  • agnozja barw, gdzie osoba nie dostrzega kolorow, nawet je?li oczy s? zdolne do ich rozpoznawania. Niektorzy nie zaliczaj? tej wady do prawdziwych zaburze? widzenia barw, gdy? dotyczy ona zaburze? percepcji, a nie zaburze? wizji. Jest form? agnozji wizualnej.

Widzenie barw [ edytuj | edytuj kod ]

• ?lepota barw
• 
  Achromatomalia
• 
  Achromatopsja
• 
  Deuteranomalia
• 
  Deuteranopia

• 
  Protanomalia
• 
  Protanopia
• 
  Tritanomalia
• 
  Tritanopia

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• achloropsja
• tablice Ishihary

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]