!Kung

!Kung
Obszar	Namibia , Angola , Botswana , Afryka południowa
Liczba mowi?cych	16 tys. ± 2 tys. (2001)
Kody j?zyka
ISO 639-3	knw vaj ktz
Glottolog	juku1256
W Wikipedii
	Zobacz te?: j?zyk , j?zyki ?wiata
	Zobacz te?: j?zyk , j?zyki ?wiata
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF . Bez wła?ciwego wsparcia renderowania wy?wietlane mog? by? puste prostok?ty lub inne symbole zamiast znakow Unikodu .

!Kung ( !Xuun ) ? kontinuum j?zykowe , znane rownie? jako Ju ^[2], u?ywane w Namibii , Botswanie i Angoli przez lud !Kung. Razem z j?zykiem ?’Amkoe tworzy ustanowion? w 2010 tzw. rodzin? j?zykow Kx’a.

J?zyk dysponuje du?ym zasobem mlaskow , sam znak ! w nazwie oznacza taki wła?nie mlask. Pod wzgl?dem ilo?ci głosek i społgłosek jest jednym z najbardziej skomplikowanych j?zykow na ?wiecie.

Jest j?zykiem tonalnym ? dla przykładu by wymowi? !Xuun (wymowa ??χu?ː? ), trzeba zrobi? d?wi?k klikni?cia przed d?wi?kiem x (ktory brzmi jak szkockie b?d? niemieckie ch ), a nast?pnie dług? samogłosk? nosow? z wysokim wznosz?cym si? tonem ^[3].

U?ycie [ edytuj | edytuj kod ]

Gdyby wszystkie dialekty !Kung traktowa? jako jeden j?zyk, byłby on trzecim pod wzgl?dem liczby u?ytkownikow j?zykiem khoisan , zaraz po Khoekhoe i Sandawe . Szacuje si?, ?e posługuje si? nim około 15 tys. osob. Dokładne oszacowanie jest trudne z powodu rozsiania ludno?ci po farmach, na ktorych wymieszani s? ludzie mowi?cy w wielu j?zykach. Brenzinger (2011) ^[1] podaje 9 tys. w Namibii , 2 tys. w Botswanie , 3,7 tys. w Południowej Afryce i 1 tys. w Angoli .

Do połowy ko?ca XX wieku dialekty ??O?Kung i Malogi były rozpowszechnione w południowej i centralnej cz??ci Angoli, po?niej jednak wi?kszo?? ludu !Kung uciekła przed wojn? domow? w Angoli do Namibii (głownie do Caprivi Strip) gdzie zostali zrekrutowani do jednostki specjalnej South African Defence Force przeciw angolskiej armii i SWAPO . Pod koniec południowoafryka?skiej wojny granicznej ponad tysi?c bojownikow i ich rodzin zostało przesiedlonych do Schmidtsdrift w Republice Południowej Afryki ^[4]. Po ponad dekadzie ?ycia w niepewnych warunkach, po-apartheidowy rz?d kupił i dotował ziemi? w Platfontein koło Schmidtsdriftu, aby osiedli? lud !Kung ^[5].

Dialekty [ edytuj | edytuj kod ]

Najlepiej znanymi dialektami s? Tsumkwe Jul’hoan , Ekoka !Kung , !'O!Kung i ?Kx?au??ein .

Bonny Sans i inni klasyfikuj? warianty !Kung w cztery grupy, z czego dwie pierwsze s? bardzo podobne ^[6]:

Połnocny !Kung : Południowa Angola, w okolicy Cunene, Cubango, Cuito, i rzek Cuando, z wieloma uchod?cami w Namibii:

??O?Kung

Maligo

Połnocno-centralny !Kung : Namibia, pomi?dzy rzek? Ovambo i granic? Angoli, w okolicy dopływow rzeki Okavango na wschod od Rundu a? do jeziora Etosza :

Tsintsabis

Okongo

Ovambo

Mpunguvlei

??Akhwe (Ekoka)

Centralny !Kung : Obszar wokoł Grootfontein , Namibii, na zachod od centrum rzeki Omataki i na południe od rzeki Ovambo
Południowo-wschodni !Kung : Botswana na wschod od Delta Okawango , i połnocno-wschodnia Namibia od Windhoek do Rundu , Gobabis , i Caprivi Strip :

Tsumkwe

Omatako

Kameeldoring

Epukiro.

?Kx?au??ein był zbyt słabo potwierdzony by został sklasyfikowany, jednak uznawany jest za południowo-wschodni.

Heine & Honken (2010) klasyfikuj? 11 wariantow w trzy gał?zie ^[7]:

Połnocno-zachodni !Xuun

Northern !Xuun

Maligo ( !xuun, kuando !xuun ?Kwando !Xuun”; SE Angola)

??O?Kung ( !?o !uŋ ?Forest !Xuun”; eastern C Angola)

Zachodni !Xuun

? ( !x?un, !??le !xo?n ?Valley !Xuun”; rejon Eenhana, N Namibia)

Akhwe ( !x?un, ???khoe !xo?n ?Kwanyama !Xuun”; Eenhana, N Namibia)

Tsintsabis ( !x?un ; Tsintsabis, dzielnica Tsumeb, N Namibia)

Kavango !Xuun ( !x?un , znany jako dom !x?un ?River !Xuun” w Ekoka; Zachodni rejon Rundu, N Namibia, & Angola i s?siaduj?ce)

Centralny !Xuun

Gaub (rejon Tsumeb, N Namibia)

Neitsas (rejon Grootfontein, N Namibia)

Południowo-wschodni !Xuun

Ju??hoan ( ju-|?hoan(-si) ; rejon Tsumkwe, N Namibia, & Bots i s?siaduj?ce)

Dikundu ( !xun, ju-|?hoa(si) ; Dikundu, W Caprivi)

?Kx?au??ein ( ju-|?hoan(-si), !xun, ?x?????aen ?Northern people”; Gobabis district, E Namibia)

Protoj?zyk [ edytuj | edytuj kod ]

Ojczysty j?zyk, Proto-Juu lub Proto-!Xuun, miał pi?? miejsc artykulacji mlaskow: z?bowy , zadzi?słowy , podniebienny , boczny dzi?słowy i retroflex (*?? lub *!!). Mlaski retroflex przestały istnie? w południowo-wschodnich dialektach takich jak Jul’hoan, ale ci?gle s? obecne w centralnym !Kung.

Proto-Juu	* ? ‘belly’	*? ‘water’	* ?
SE (Tsumkwe)	? ? ?	? ? ?	?
N (Okongo/??Akhwe)	? ? ?	? ? ?	??s
NW (Mangetti Dune)	? ? ?	? ? ?	?
C (Neitsas/Nurugas)	? ? u	??u	?

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ ^a ^b Brenzinger, Matthias (2011) ?The twelve modern Khoisan languages.” In Witzlack-Makarevich & Ernszt (eds.), Khoisan languages and linguistics: proceedings of the 3rd International Symposium, Riezlern / Kleinwalsertal (Research in Khoisan Studies 29). Cologne: Rudiger Koppe Verlag.
↑ Okre?lenie !Kung jest zazwyczaj u?ywane, kiedy rozwa?amy zbior dialektow ktore stanowi? jeden j?zyk; Ju u?ywamy, kiedy rozwa?amy je jako rodzin? j?zykow?. Termin !Kung bywa u?ywany dla okre?lenia połnocnych i zachodnich dialektow, w opozycji do dobrze udokumentowanego Ju??hoansi z południowego wschodu; aczkolwiek ludy u?ywaj?cego ktoregokolwiek dialektu nazywaj? siebie !Xuun (!Kung).
Inna pisownia !Kung / !Xuun to ?Hu, ?Khung, ?Ku, Kung, Qxu, ?ung, ?Xo, Xu, ?Xu, Xun, ?Xung, ?X??, !Xun, ?h?: (Doke 1926), i inna pisownia Ju to Dzu, Juu, Zhu .
↑ Na temat fonologii i tonacji j?zyka, zobacz Heine B. & Honken H. 2010. ?The Kx’a Family: A New Khoisan Genealogy” Journal of Asian and African Studies (Tokyo), 79, p. 5?36.
↑ Robins, Steven; Madzudzo Elias; Brenzinger, Matthias: Regional Assessment of the Status of the San in Southern Africa ? An Assessment of the Status of the San in Namibia . LEGAL ASSISTANCE CENTRE (LAC), 2001. ( ang. ) .
↑ Robins, Steven; Madzudzo Elias; Brenzinger, Matthias: Regional Assessment of the Status of the San in Southern Africa ? An Assessment of the Status of the San in South Africa, Angola, Zambia and Zimbabwe . LEGAL ASSISTANCE CENTRE (LAC), 2001. ( ang. ) .
↑ Bonny Sands, 2003. ?Juu Subgroups Based on Phonological Patterns”.
↑ Heine, B. and Honken, H. 2010. ?The Kx’a Family: A New Khoisan Genealogy” . Journal of Asian and African Studies (Tokyo), 79, p. 5?36.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Glottolog

[Brenzinger-1] Brenzinger, Matthias (2011) ?The twelve modern Khoisan languages.” In Witzlack-Makarevich & Ernszt (eds.), Khoisan languages and linguistics: proceedings of the 3rd International Symposium, Riezlern / Kleinwalsertal (Research in Khoisan Studies 29). Cologne: Rudiger Koppe Verlag.

[2] Okre?lenie !Kung jest zazwyczaj u?ywane, kiedy rozwa?amy zbior dialektow ktore stanowi? jeden j?zyk; Ju u?ywamy, kiedy rozwa?amy je jako rodzin? j?zykow?. Termin !Kung bywa u?ywany dla okre?lenia połnocnych i zachodnich dialektow, w opozycji do dobrze udokumentowanego Ju??hoansi z południowego wschodu; aczkolwiek ludy u?ywaj?cego ktoregokolwiek dialektu nazywaj? siebie !Xuun (!Kung).
Inna pisownia !Kung / !Xuun to ?Hu, ?Khung, ?Ku, Kung, Qxu, ?ung, ?Xo, Xu, ?Xu, Xun, ?Xung, ?X??, !Xun, ?h?: (Doke 1926), i inna pisownia Ju to Dzu, Juu, Zhu .

[3] Na temat fonologii i tonacji j?zyka, zobacz Heine B. & Honken H. 2010. ?The Kx’a Family: A New Khoisan Genealogy” Journal of Asian and African Studies (Tokyo), 79, p. 5?36.

[4] Robins, Steven; Madzudzo Elias; Brenzinger, Matthias: Regional Assessment of the Status of the San in Southern Africa ? An Assessment of the Status of the San in Namibia . LEGAL ASSISTANCE CENTRE (LAC), 2001. ( ang. ) .

[5] Robins, Steven; Madzudzo Elias; Brenzinger, Matthias: Regional Assessment of the Status of the San in Southern Africa ? An Assessment of the Status of the San in South Africa, Angola, Zambia and Zimbabwe . LEGAL ASSISTANCE CENTRE (LAC), 2001. ( ang. ) .

[6] Bonny Sands, 2003. ?Juu Subgroups Based on Phonological Patterns”.

[7] Heine, B. and Honken, H. 2010. ?The Kx’a Family: A New Khoisan Genealogy” . Journal of Asian and African Studies (Tokyo), 79, p. 5?36.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]