Operacja Varsity

II wojna ?wiatowa , front zachodni , cz??? operacji Plunder
Desant spadochronowy z samolotow C-47 , 24 marca 1945 r.
Czas	24 marca 1945
Miejsce	rejon Wesel
Terytorium	Niemcy
Przyczyna	operacja wspieraj?ca przepraw? przez Ren
Wynik	zwyci?stwo aliantow
Strony konfliktu
III Rzesza   Stany Zjednoczone   Wielka Brytania   Kanada
Dowodcy
Gunther Blumentritt Bernard Montgomery Eric Bols Matthew Ridgway William Miley
Siły
8000 ?ołnierzy 16 870 ?ołnierzy
Straty
straty w zabitych i rannych nieznane, 3500 pojmanych 2378?2700 zabitych, rannych i zaginionych, 72 samoloty zestrzelone
Poło?enie na mapie Rzeszy Niemieckiej miejsce bitwy
51°39′31,000″N   6°37′04,001″E / 51,658611   6,617778
Multimedia w Wikimedia Commons

Operacja Varsity ? operacja alianckich sił powietrznodesantowych , ktora miała miejsce pod koniec II wojny ?wiatowej na froncie zachodnim . Z udziałem ponad 16 tys. spadochroniarzy i kilku tysi?cy samolotow była to najwi?ksza operacja powietrznodesantowa w historii przeprowadzona jednego dnia i w jednym miejscu.

Varsity była cz??ci? operacji Plunder , anglo-ameryka?sko-kanadyjskiej operacji pod dowodztwem feldmarsz. Bernarda Montgomery’ego , maj?ca na celu przekroczenie rzeki Ren i wej?cie do połnocnych Niemiec . Varsity miała pomoc oddziałom szturmowym przeprawiaj?cym si? przez rzek? zabezpieczy? przyczołek na drugim brzegu w pobli?u wioski Hamminkeln i miasta Wesel .

Plany operacji zakładały zrzucenie dwoch dywizji wchodz?cych w skład XVIII Korpusu Powietrznodesantowego pod dowodztwem gen. Matthew B. Ridgwaya , w celu zaj?cia kluczowego obszaru i ogolnego zakłocenia obrony niemieckiej, aby pomoc w rozwoju natarcia sił l?dowych aliantow. Brytyjskiej 6 Dywizji Powietrznodesantowej nakazano zdoby? miejscowo?ci Schnappenberg i Hamminkeln, usun?? cz??? niemieckich sił z Lasu Diersfordt i zabezpieczy? trzy mosty nad rzek? Issel . Ameryka?ska 17 Dywizja Powietrznodesantowa miała przej?? miejscowo?? Diersfordt i oczy?ci? reszt? Lasu Diersfordter z pozostałych sił niemieckich. Obie dywizje musiały nast?pnie utrzyma? terytorium, ktore opanowały, do czasu ich zluzowania przez nadci?gaj?ce jednostki 21 Grupy Armii , a nast?pnie przył?czy? si? do dalszego uderzenia przez połnocne Niemcy.

Siły powietrznodesantowe popełniły kilka bł?dow, w szczegolno?ci gdy bł?d jednego z pilotow spowodował, ?e spadochroniarze z 513 Pułku Piechoty Spadochronowej ze składu 17 Dywizji Powietrznodesantowej opu?cili swoj? stref? zrzutu i zamiast tego wyl?dowali w strefie brytyjskiej. Operacja zako?czyła si? jednak sukcesem; obie dywizje zdobyły mosty nad Renem i zabezpieczyły miejscowo?ci, ktore mogłyby zosta? wykorzystane przez Niemcow do opo?nienia post?pu brytyjskich sił l?dowych. Spadochroniarze ponie?li ponad 2 tys. ofiar, ale wzi?li do niewoli ok. 3,5 tys. ?ołnierzy niemieckich. Varsity była ostatni? alianck? operacj? powietrznodesantow? na du?? skal? przeprowadzon? podczas II wojny ?wiatowej ^[1] .

Tło sytuacyjne [ edytuj | edytuj kod ]

Do połowy marca 1945 r. armie alianckie wkroczyły do Niemiec i dotarły do Renu. Rzeka ta stanowiła pot??n? naturaln? przeszkod? dla dalszego natarcia Sprzymierzonych ^[2] , ale jej przekroczenie dałoby aliantom dost?p do Niziny Połnocnoniemieckiej i mo?liwo?? rozwini?cia ostatecznego natarcia w kierunku Berlina i innych du?ych miast w połnocnych Niemczech. Zgodnie ze strategi? ?szerokiego frontu” przyj?t? przez gen. Dwighta D. Eisenhowera , najwy?szego dowodc? alianckich sił ekspedycyjnych , podj?to decyzj? o probie przekroczenia Renu w kilku obszarach ^[3] . Feldmarsz. Bernard L. Montgomery, dowodz?cy anglo-kanadyjsk? 21 Grup? Armii, opracował plan o kryptonimie operacja Plunder, ktory pozwoliłby siłom pod jego dowodztwem na sforsowanie Renu, na co nast?pnie przystał Eisenhower. Plan operacji Plunder zakładał przerzucenie brytyjskiej 2 Armii pod dowodztwem gen. Milesa C. Dempseya i ameryka?skiej 9 Armi? pod dowodztwem gen. Williama Simpsona przez Ren w rejonie miast Rees , Wesel i w obszarze na południe od kanału Lippe ^[4] .

Aby upewni? si?, ?e operacja zako?czy si? sukcesem, Montgomery nalegał, aby do planow doł?czy? komponent powietrznodesantowy, ktory wesprze ataki rzeczne; nadano mu kryptonim Varsity ^[5] . Do udziału w operacji wybrano pocz?tkowo trzy dywizje powietrznodesantowe, mianowicie: brytyjsk? 6 Dywizj? oraz ameryka?skie 13 i 17 Dywizje, z ktorych wszystkie zostały przydzielone do XVIII Korpusu Powietrznodesantowego, dowodzonego przez gen. Matthew B. Ridgwaya. Jedna z tych formacji powietrznych, brytyjska 6 Dywizja Powietrznodesantowa, dowodzona przez gen. Erica Bolsa , była dywizj? weteranow; uczestniczyła w operacji Overlord , inwazji na Normandi? w czerwcu poprzedniego roku. Jednak 17 Dywizja Powietrznodesantowa pod dowodztwem gen. Williama Mileya została sformowana dopiero w kwietniu 1943 r. i przybyła do Wielkiej Brytanii w sierpniu 1944 r., kiedy kampania normandzka była ju? na uko?czeniu. Dywizja nie uczestniczyła tak?e w operacji Market Garden . Brała co prawda udział w bitwie o Ardeny , ale jeszcze nie wykonała skoku bojowego ^[2] . 13 Dywizja Powietrznodesantowa pod dowodztwem gen. Eldridge’a Chapmana została sformowana tak?e w sierpniu 1943 r. i przeniesiona do Francji dopiero w 1945 r.; formacja ta nigdy nie widziałaby akcji, gdyby jeden z jej pułkow, 517 Pułk Piechoty Spadochronowej nie walczył przez krotki czas we Włoszech , a po?niej w południowej Francji i bitwie arde?skiej ^[6] .

Preludium [ edytuj | edytuj kod ]

Przygotowania aliantow [ edytuj | edytuj kod ]

W zwi?zku z powy?szym operacja Varsity została zaplanowana z my?l? o tych trzech dywizjach powietrznodesantowych, z ktorych wszystkie trzy zostan? zrzucone za niemieckimi liniami w celu wsparcia 21 Grupy Armii, ktora przeprowadzała swoje ataki desantowe, aby przedosta? si? na drugi brzeg Renu. Jednak na najwcze?niejszych etapach planowania stało si? jasne, ?e 13 Dywizja Powietrznodesantowa nie b?dzie mogła wzi?? udziału w operacji, poniewa? w okolicy były dost?pne samoloty transportowe wystarczaj?ce do przeniesienia tylko dwoch dywizji ^[7] . Dlatego plan operacji został zmieniony, aby uwzgl?dni? dwie pozostałe dywizje, 6. brytyjsk? i 17. ameryka?sk?. Te dwie dywizje miały zosta? zrzucone za niemieckimi liniami, a za ich cel postawiono wyl?dowanie wokoł Wesel i zakłocenie obrony wroga, aby wspomoc natarcie brytyjskiej 2 Armii w kierunku tego miasta ^[8] .

Aby to osi?gn??, obie dywizje miały by? zrzucone w pobli?u wioski Hamminkeln, a ich zadaniem by? szereg nast?puj?cych po sobie celow: zaj?cie lasu Diersfordter, w tym przebiegaj?cej prze? drogi ł?cz?cej kilka du?ych miast; kilka mostow nad mniejszym szlakiem wodnym, rzek? Issel tak?e miało zosta? przej?tych, aby ułatwi? przej?cie wojskom l?dowym; a sama wioska Hamminkeln musiała zosta? zdobyta ^[1] . Las Diersfordter wybrał gen. Dempsey, dowodca brytyjskiej 2 Armii, jako pocz?tkowy cel, poniewa? jego zaj?cie pozbawiłoby pozycji artyleri? niemieck?, ktora mogłaby zakłoci? operacje pomostowe 2 Armii ^[9] i wreszcie 30 transportowcow C-47 zestrzelonych i a? 339 uszkodzonych ^[10] . Gdy cele te zostan? osi?gni?te, wojska powietrznodesantowe skonsoliduj? swoje pozycje i b?d? czeka? na przybycie alianckich sił l?dowych, broni?c zdobytego terytorium przed siłami niemieckimi, o ktorych było wiadomo, ?e na pewno s? w okolicy.

Operacja Varsity miała by? najwi?ksz? operacj? powietrznodesantow? z jednym przelotem transportowym przeprowadzon? kiedykolwiek podczas wojny lub konfliktu zbrojnego; co wa?niejsze, byłoby to sprzeczne z poprzedni? strategi? powietrznodesantow?, polegaj?c? na przeprowadzaniu zrzutu spadochroniarzy po pocz?tkowym desancie wojsk l?dowych, aby zminimalizowa? ryzyko dla ?ołnierzy wojsk powietrznodesantowych na podstawie do?wiadcze? z operacji Market Garden, katastrofalnej w skutkach proby zdobycia mostow nad Renem w Holandii w 1944 r. ^[11] W przeciwie?stwie do Market Garden siły powietrznodesantowe miały zosta? zrzucone na stosunkowo niewielk? odległo?? za liniami niemieckimi, upewniaj?c si? w ten sposob, ?e posiłki w formie sojuszniczych wojsk l?dowych b?d? mogły si? z nimi poł?czy? w krotkim czasie: unikni?to w ten sposob ryzyka katastrofy podobnej do tej, ktora spotkała brytyjsk? 1 Dywizj? Powietrznodesantow? , kiedy została odci?ta i praktycznie unicestwiona przez niemieck? piechot? i wojska pancerne w Arnhem ^[12] . Dowodca 1 Alianckiej Armii Powietrznodesantowej, gen. Lewis Brereton , ktory dowodził teraz wszystkimi alianckimi siłami powietrznodesantowymi, w tym XVIII Korpusem Powietrznodesantowym, postanowił, ?e dwie dywizje uczestnicz?ce w operacji Varsity zostan? desantowane jednocze?nie w jednym rzucie zamiast rozkładania l?dowa? na kilka godzin ^[13] , jak to uczyniono podczas operacji Market Garden. Zrzuty zaopatrzenia dla sił powietrznodesantowych zostałyby rownie? wykonane tak szybko, jak to mo?liwe, aby zapewni? wystarczaj?ce zapasy dla spadochroniarzy podczas ich walki ^[14] .

Przygotowania niemieckie [ edytuj | edytuj kod ]

W tej fazie wojny liczba niemieckich dywizji pozostaj?cych na froncie zachodnim gwałtownie spadała, zarowno pod wzgl?dem liczby, jak i jako?ci, co jest faktem ?wiadcz?cym wysoce na korzy?? aliantow ^[15] . Do nocy 23 marca Montgomery miał pod swoim dowodztwem rownowarto?? ponad 30 dywizji, podczas gdy Niemcy utrzymywali na Zachodzie tylko ok. 10 dywizji, wszystkie osłabione ci?głymi walkami ^[16] . Najlepsz? formacj? niemieck?, jak? mogły napotka? siły powietrznodesantowe aliantow, była 1 Armia Spadochronowa , chocia? nawet ta formacja została osłabiona w wyniku strat, jakie poniosła we wcze?niejszych walkach, szczegolnie gdy w lutym zwi?zała siły alianckie w lesie Reichswaldzkim ^[17] . 1 Armia Spadochronowa miała trzy korpusy stacjonuj?ce wzdłu? Renu; II Korpus Spadochronowy na połnocy, LXXXVI Korpus w centrum i LXIII Korpus na południu ^[18] . Z tych formacji II i LXXXVI Korpus miały wspoln? granic?, ktora przebiegała przez planowany strefy zrzutu dla alianckich dywizji powietrznodesantowych, co oznacza, ?e formacja prowadz?ca ka?dego z tych korpusow ? czyli 7 Dywizja Strzelcow Spadochronowych i 84 Dywizja Piechoty ? stan?ły twarz? w twarz z alianckim desantem ^[19] . Po wycofaniu si? na lini? Renu obie dywizje były słabe i nie liczyły wi?cej ni? po 4 tys. ?ołnierzy, a 84 Dywizja Piechoty była wspierana tylko przez około 50 dział ^[19] .

Siedmiu dywizjom, ktore utworzyły 1 Armi? Spadochronow?, brakowało siły ludzkiej i amunicji i chocia? okoliczne farmy i wioski były dobrze przygotowane do celow obronnych, brakowało mobilnych rezerw, sprawiaj?c, ?e obro?cy nie mogli skoncentrowa? swoich sił przeciwko przyczołkowi aliantow, kiedy rozpocz?ł si? atak ^[20] . Mobilne rezerwy, ktore Niemcy jeszcze posiadali, składały si? z około 150 opancerzonych pojazdow bojowych pod dowodztwem 1 Armii Spadochronowej, z ktorych wi?kszo?? nale?ała do XLVII Korpusu Pancernego ^[21] . Aliancki wywiad uwa?ał, ?e z dwoch dywizji, ktore utworzyły XLVII Korpus Pancerny, 116 Dywizja Pancerna miała do 70 czołgow , a 15 Dywizja Pancerna 15 czołgow i od 20 do 30 dział szturmowych . Wywiad wskazał rownie? na mo?liwo?? stacjonowania w okolicy ci??kiego batalionu przeciwpancernego ^[19] . Ponadto Niemcy posiadali du?? liczb? broni przeciwlotniczej; 17 marca wywiad aliancki oszacował, ?e Niemcy mieli 103 ci??kie i 153 lekkie działa przeciwlotnicze . Liczba ta została drastycznie zmieniona tydzie? po?niej do 114 ci??kich i a? 712 lekkich dział przeciwlotniczych ^[21] . Sytuacja niemieckich obro?cow i ich zdolno?? do skutecznego przeciwdziałania ka?demu atakowi uległy jednak pogorszeniu, gdy alianci przeprowadził atak powietrzny tydzie? na du?? skal? przed operacj? Varsity. Obejmował on ponad 10 tys. samolotow alianckich i skoncentrował si? głownie na lotniskach Luftwaffe oraz niemieckim systemie transportowym ^[19] . Obro?com przeszkadzał rownie? fakt, ?e nie mieli wiarygodnych danych wywiadowczych co do miejsca, w ktorym miałby nast?pi? faktyczny atak; chocia? siły niemieckie wzdłu? Renu zostały powiadomione o ogolnej mo?liwo?ci ataku alianckiego desantu z powietrza, dopiero wtedy, gdy brytyjscy in?ynierowie zacz?li instalowa? generatory dymu naprzeciw Emmerich i rozstawia? zasłon? dymn? o długo?ci 97 km, Niemcy wiedzieli na pewno, gdzie nast?pi atak ^[22] .

Bitwa [ edytuj | edytuj kod ]

Operacja Plunder rozpocz?ła si? o godz. 21:00 23 marca i wczesnym rankiem dnia nast?pnego alianckie jednostki naziemne zabezpieczyły wiele przyczołkow na wschodnim brzegu Renu ^[23] . W ci?gu pierwszych kilku godzin ?wiatła dziennego samoloty transportowe przewo??ce dwie dywizje powietrznodesantowe, ktore utworzyły operacj? Varsity, zacz?ły startowa? z baz lotniczych w Wielkiej Brytanii i Francji , by spotka? si? nad Bruksel? , a nast?pnie skr?ci? na połnocny wschod w kierunku stref zrzutu nad Renem. Siły powietrzne składały si? z 541 samolotow transportowych przenosz?cych spadochroniarzy oraz kolejnych 1050 samolotow holuj?cych 1350 szybowcow ^[23] . 17 Dywizja Powietrznodesantowa wysłała do walki 9387 ?ołnierzy, ktorzy zostali przetransportowani w 836 transportowcach C-47 Skytrain , 72 samolotach C-46 Commando i ponad 900 szybowcach Waco CG-4A . Brytyjska 6 Dywizja Powietrznodesantowa składała si? z 7220 ?ołnierzy transportowanych 42 samolotami transportowymi Douglas C-54 i 752 C-47 Dakota, a tak?e 420 szybowcami Airspeed Horsa i General Aircraft Hamilcar ^{[24] [25]} . Ta ogromna armada powietrzna rozci?gn?ła si? na niebie na odległo?? 322 km, a mini?cie przez ni? dowolnego punktu zajmowało 2 godziny i 37 minut. Kolumna była osłaniana przez około 2153 alianckich my?liwcow z ameryka?skiej 9 Armii Powietrznej oraz brytyjskiego RAF-u ^[26] . Poł?czenie dwoch dywizji w jednym rzucie sprawiło, ?e był to najwi?kszy jednodniowy desant spadochroniarzy w historii ^[27] . O 10:00 rano brytyjskie i ameryka?skie oddziały nale??ce do 6 i 17 Dywizji Powietrznodesantowej rozpocz?ły l?dowanie na niemieckiej ziemi, około 13 godzin po rozpocz?ciu alianckiego ataku naziemnego ^[23] .

6 Dywizja Powietrznodesantowa [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwszym elementem brytyjskiej 6 Dywizji Powietrznodesantowej wyznaczonym do l?dowania był 8. batalion spadochronowy, wchodz?cy w skład 3 Brygady Spadochronowej pod dowodztwem bryg. Jamesa Hilla ^[9] . Brygada faktycznie została zrzucona dziewi?? minut wcze?niej ni? planowano, ale z powodzeniem wyl?dowała w strefie zrzutu A, staj?c w obliczu znacz?cego ostrzału z broni indywidualnej i działek 20 mm . Brygada poniosła wiele ofiar, wi???c walk? siły niemieckie w Lesie Diersfordter, ale do godziny 11:00 strefa zrzutu była prawie całkowicie wolna od sił wroga i zrzucono na ni? wszystkie bataliony brygady ^[25] . Kluczowa miejscowo?? Schnappenberg została zaj?ta przez 9. batalion spadochronowy w poł?czeniu z kanadyjskim 1. batalionem spadochronowym, przy czym ta ostatnia jednostka straciła swojego dowodc?, płk. Jeffa Nicklina, w wyniku niemieckiego ostrzału z broni indywidualnej zaledwie kilka chwil po wyl?dowaniu ^[9] . Pomimo poniesionych strat brygada Hilla oczy?ciła obszar z wojsk niemieckich i do godziny 13:45 mogła poinformowa?, ?e zabezpieczyła wszystkie swoje cele ^[25] . Kanadyjski sanitariusz kpr. Frederick George Topham został odznaczony Krzy?em Wiktorii za wysiłki maj?ce na celu odnalezienie rannych i zabranie ich do punktu opatrunkowego, pomimo własnych ran i wielkiego niebezpiecze?stwa ^[28] .

Nast?pn? zrzucon? brytyjsk? jednostk? powietrznodesantow? była 5 Brygada Spadochronowa dowodzona przez bryg. Nigela Poetta ^[29] . Brygada została wyznaczona do l?dowania w strefie zrzutu B i osi?gn?ła to, cho? nie tak dokładnie jak 3 Brygada ze wzgl?du na słab? widoczno?? wokoł strefy zrzutu, co utrudniało zrzut spadochroniarzy brygady. Strefa zrzutu znalazła si? pod ci??kim ostrzałem stacjonuj?cych w pobli?u ?ołnierzy niemieckich i została wkrotce poddana ostrzałowi z mo?dzierzy , ktore spowodowały straty na obszarach spotkania batalionow ^[30] . Jednak 7. batalion spadochronowy wkrotce oczy?cił stref? l?dowania z wojsk niemieckich, z ktorych wiele znajdowało si? w okolicznych farmach i domach, a 12. i 13. batalion spadochronowy szybko wypełniły pozostałe cele brygady ^[30] . Brygadzie nakazano nast?pnie przenie?? si? na wschod i oczy?ci? obszar w pobli?u Schnappenberga, a tak?e zwi?za? walk? siły niemieckie skupione na zachod od du?ego domu wiejskiego, w ktorym wkrotce utworzono kwater? głown? 6 Dywizji Powietrznodesantowej. Do 15:30 brygada Poetta poinformowała, ?e zabezpieczyła wszystkie swoje cele i zwi?zała si? z innymi brytyjskimi jednostkami powietrznodesantowymi ^[30] .

Trzeci? jednostk? powietrzn?, ktora stanowiła cz??? 6 Dywizji Powietrznodesantowej, była 6 Brygada Powietrznodesantowa dowodzona przez bryg. Hugh Bellamy’ego ^[31] . Brygada miała za zadanie wyl?dowa? w grupach wielko?ci kompanii i uchwyci? kilka celow, w tym miejscowo?? Hamminkeln ^[32] . Szybowce przenosz?ce jednostki powietrznodesantowe brygady wyl?dowały w strefach l?dowania P, O, U i R pod znacz?cym ostrzałem przeciwlotniczym; l?dowanie było jeszcze trudniejsze z powodu du?ej ilo?ci mgły i dymu. Spowodowało to, ?e wielu pilotow szybowcow nie było w stanie zidentyfikowa? swoich miejsc l?dowania i straciło orientacj?; wiele szybowcow wyl?dowało na niewła?ciwych obszarach lub uległo awarii ^[30] . Jednak wi?kszo?? z nich przetrwała, pozwalaj?c batalionom brygady zabezpieczy? nietkni?te trzy mosty nad rzek? Issel, a tak?e wiosk? Hamminkeln z pomoc? ameryka?skich spadochroniarzy z 513 Pułku Piechoty Spadochronowej, ktory został zrzucony przez pomyłk? w tym obszarze. Brygada zabezpieczyła wszystkie swoje pozostałe cele wkrotce po zdobyciu Hamminkeln ^[30] .

17 Dywizja Powietrznodesantowa [ edytuj | edytuj kod ]

507 Pułk Piechoty Spadochronowej pod dowodztwem płk. Edsona Raffa był głown? formacj? szturmow? 17 Dywizji Powietrznodesantowej, a zatem był pierwsz? ameryka?sk? jednostk?, ktora wyl?dowała w ramach operacji Varsity. Cały pułk miał zosta? zrzucony w strefie zrzutu W, polanie poło?onej 3 km na połnoc od Wesel; jednak nadmierne zamglenie pomieszało szyki pilotom samolotow transportowych przenosz?cych pułk, przez co 507-my podzielił si? na dwie niemal rowne cz??ci ^[33] . Płk Raff i około 690 spadochroniarzy wyl?dowali na połnocny zachod od strefy zrzutu w pobli?u miasta Diersfordt, za? druga połowa pułku z powodzeniem wyl?dowała w strefie zrzutu W ^[33] . Pułkownik zebrał oddzielonych od reszty sił spadochroniarzy i poprowadził ich do strefy zrzutu W, anga?uj?c si? po drodze w walk? z napotkan? bateri? niemieckiej artylerii, zabijaj?c lub bior?c do niewoli załogi dział przed zjednoczeniem si? z reszt? pułku ^[33] . Do 14:50 507 Pułk Piechoty Spadochronowej zabezpieczył wszystkie swoje cele i oczy?cił obszar wokoł Diersfordt, wi???c walk? liczne oddziały niemieckie, a tak?e niszcz?c nieprzyjacielski czołg ^[34] . Działania 507 Pułku tego dnia zdobyły dla dywizji jej drugi Medal Honoru ; otrzymał go po?miertnie szer. George Peters za zniszczenie niemieckiego gniazda karabinu maszynowego ogniem z broni osobistej i granatami , czym umo?liwił innym spadochroniarzom zebranie z drogi zasobnikow z zaopatrzeniem oraz zdobycie pierwszego celu pułku ^[35] .

513 Pułk Piechoty Spadochronowej był drug? ameryka?sk? jednostk? powietrznodesantow?, ktora wyl?dowała zaraz po 507 Pułku, pod dowodztwem płk. Jamesa Couttsa ^[34] . W drodze do strefy zrzutu samoloty transportowe przenosz?ce 513 Pułk miały nieszcz??cie przelecie? nad pasem niemieckiej obrony przeciwlotniczej, trac?c 22 zestrzelone samoloty transportowe C-46 i kolejnych 38 uszkodzonych ^[36] . Podobnie jak 507, 513 Pułk rownie? ucierpiał z powodu bł?du pilota spowodowanego mgł? i dlatego jednostka faktycznie nie trafiła w wyznaczon? stref? zrzutu o numerze X i została zrzucona na jedn? ze stref l?dowania wyznaczon? dla brytyjskiej 6 Brygady Powietrznodesantowej ^[37] . Pomimo tej niedokładno?ci, spadochroniarze szybko zebrali si? i pomogli brytyjskim ?ołnierzom szybowcowym, ktorzy l?dowali w tym samym czasie, eliminuj?c kilka niemieckich baterii artyleryjskich, ktore pokrywały ogniem ten obszar ^[37] . Po wyeliminowaniu wojsk niemieckich w okolicy poł?czone siły ameryka?skich i brytyjskich wojsk powietrznodesantowych wzi?li szturmem Hamminkeln i zabezpieczyły miasto ^[38] . Do godz. 14:00 płk Coutts zgłosił w Kwaterze Głownej, ?e 513 Pułk Piechoty Spadochronowej zabezpieczył wszystkie swoje cele, niszcz?c podczas ataku dwa czołgi i dwa kompletne pułki artylerii ^[38] . Podczas prob zabezpieczenia swoich celow pułk zdobył tak?e trzeci Medal Honoru dla 17 Dywizji Powietrznodesantowej, kiedy szer. Stuart Stryker poprowadził atak na niemieckie gniazdo karabinu maszynowego, powoduj?c rozproszenie uwagi wroga, aby umo?liwi? reszcie jego plutonu zaj?cie ufortyfikowanej pozycji, za co sam zapłacił ?yciem ^[39] .

Trzecim elementem 17 Dywizji Powietrznodesantowej bior?cym udział w operacji był 194 Pułk Piechoty Szybowcowej pod dowodztwem płk. Jamesa Pierce’a ^[9] . ?ołnierze 194 Pułku wyl?dowali dokładnie w strefie l?dowania S, ale ich szybowce i samoloty holownicze poniosły ci??kie straty; 12 transportowcow C-47 zostało utraconych z powodu ognia przeciwlotniczego, a kolejne 140 uszkodzonych ^[9] . Pułk wyl?dował po?rod szeregu niemieckich baterii artyleryjskich, ktore zwi?zały alianckie siły l?dowe przeprawiaj?ce si? przez Ren, dlatego wiele nisko lec?cych szybowcow zostało ostrzelanych przez niemieckie działa, ktore miały opuszczone lufy do prowadzenia bezpo?redniego ognia naziemnego ^[9] . Jednak wszystkie te baterie artyleryjskie i ich załogi zostały pokonane przez piechot? szybowcow?, a 194 Pułk wkrotce mogł poinformowa?, ?e jego cele zostały zabezpieczone, przy czym zniszczono 42 działa, 10 czołgow, 5 samobie?nych dział przeciwpancernych i 2 samobie?ne działa przeciwlotnicze Wirbelwind ^[9] .

Nast?pstwa [ edytuj | edytuj kod ]

Operacja Varsity była w pełni udan? operacj? powietrznodesantow? na du?? skal?. Wszystkie cele, ktore przydzielono ?ołnierzom wojsk powietrznodesantowych, zostały zdobyte i utrzymane, wi?kszo?? w ci?gu zaledwie kilku godzin od rozpocz?cia operacji. Mosty nad rzek? Issel zostały pomy?lnie zdobyte, chocia? jeden po?niej musiał zosta? zniszczony, aby zapobiec jego zdobyciu przez kontratakuj?ce siły niemieckie ^[40] . Las Diersfordter został oczyszczony z oddziałow wroga, a drogi, ktorymi Niemcy mogli kierowa? posiłki przed natarciem, zostały przeci?te przez spadochroniarzy i piechot? szybowcow?. Wreszcie Hamminkeln, miejscowo??, ktora dominowała nad tym obszarem i przez ktor? nieprzyjaciel mogł rozwin?? kontrnatarcie, została zabezpieczona przez jednostki powietrznodesantowe. Do zapadni?cia zmroku 24 marca 15 Szkocka Dywizja Piechoty poł?czyła si? z elementami 6 Dywizji Powietrznodesantowej, a do połnocy pierwszy lekki most Baileya został przerzucony przez Ren. Do 27 marca nad Renem zainstalowano dwana?cie mostow nadaj?cych si? do ud?wigni?cia ci??kiego sprz?tu, a alianci mieli 14 dywizji na wschodnim brzegu rzeki, si?gaj?cych do 16 km w gł?b ^[41] . Według gen. Fiebiga, dowodcy jednej z broni?cych si? formacji niemieckich, 84 Dywizji Piechoty, siły niemieckie broni?ce tego obszaru były bardzo zaskoczone szybko?ci?, z jak? dwie dywizje powietrznodesantowe wyl?dowały na swoich strefach zrzutu, tłumacz?c, ?e ich nagłe pojawienie si? wywarło ?efekt rozbicia” na znacznie przewy?szaj?cych ich liczebnie obro?cow ^[42] . Podczas przesłuchania niemiecki oficer wyjawił te?, ?e jego dywizja została powa?nie wyczerpana i mogła wystawi? zaledwie 4 tys. ?ołnierzy zdolnych do walki ^[42] .

17 Dywizja Powietrznodesantowa zdobyła czwarty Medal Honoru w dniach nast?puj?cych bezpo?rednio po operacji, kiedy sier?. Clinton M. Hedrick ze 194 Pułku Piechoty Szybowcowej pomogł w zdobyciu zamku Lembeck , ktory został zamieniony przez Niemcow w ufortyfikowan? pozycj?. On rownie? otrzymał to odznaczenie po?miertnie ^[43] .

Straty [ edytuj | edytuj kod ]

Straty poniesione przez obie formacje powietrznodesantowe były do?? ci??kie, cho? mniejsze, ni? zakładano ^[44] . Do zmroku 24 marca 6 Dywizja Powietrznodesantowa poniosła straty wielko?ci ok. 1400 zabitych, rannych lub zaginionych w akcji z 7220 ?ołnierzy zrzuconych podczas operacji. Dywizja twierdziła przy tym, ?e wzi?ła do niewoli ok. 1500 je?cow wojennych ^[44] . 17 Dywizja Powietrznodesantowa poniosła podobn? liczb? strat, zgłaszaj?c około 1300 ofiar spo?rod 9650 ?ołnierzy, ktorzy wzi?li udział w operacji, utrzymuj?c, ?e wzi?ła 2 tys. je?cow, liczba podobna do tej zgłoszonej przez 6 Dywizj? ^[44] . W sumie w trakcie operacji wzi?to ok. 3,5 tys. je?cow. W dniach 24?29 marca 17 Dywizja poniosła w sumie 1346 ofiar ^[45] . Siły lotnicze zaanga?owane w operacj? rownie? poniosły straty; w sumie 24 marca zostało utraconych 56 samolotow transportowych oraz ^[46] . 16 bombowcow z 8 Armii Powietrznej , zajmuj?cych si? zrzutem zasobnikow z zaopatrzeniem ^[44] .

Tytuły honorowe [ edytuj | edytuj kod ]

W systemie tytułow honorowych Wielkiej Brytanii i Brytyjskiej Wspolnoty Narodow nie było nigdy wyra?nej nagrody za słu?b? w czasie operacji Varsity. Zamiast tego jednostki bior?ce udział w operacji zostały uwzgl?dnione w tytułach przyznawanych w latach 1956?1959 dla wszystkich jednostek, ktore uczestniczyły w przeprawie przez Ren pomi?dzy 23 marca a 1 kwietnia 1945 r.: Rhine lub The Rhine dla jednostek kanadyjskich, po?niej przetłumaczonych na Le Rhin dla jednostek francuskoj?zycznych ^[47] >.

Powojenne oceny [ edytuj | edytuj kod ]

Oceny pozytywne [ edytuj | edytuj kod ]

Owcze?ni obserwatorzy i oficjalni historycy zgodzili si? co do tego, ?e operacja Varsity zako?czyła si? powodzeniem. Gen. Eisenhower nazwał j? ?najbardziej udan? operacj? powietrznodesantow? przeprowadzon? do tej pory”, a naoczny obserwator napisał po?niej, ?e operacja wykazała ?najwy?szy stan rozwoju osi?gni?ty przez jednostki powietrznodesantowe i transportowe” ^[48] . W oficjalnym podsumowaniu operacji gen. Ridgway napisał, ?e operacja przebiegła bezbł?dnie oraz ?e dwie zaanga?owane w ni? dywizje zniszczyły obron? wroga, ktorej pokonanie mogłoby zaj?? kilka dni, gdyby operacja si? powiodła ^[49] .

Kilku wspołczesnych historykow rownie? pochwaliło operacj? i ulepszenia wprowadzone dla Varsity. G.G. Norton argumentował, ?e operacja skorzystała z wnioskow wyci?gni?tych z poprzednich operacji ^[50] , z czym Brian Jewell zgadza si?, argumentuj?c dodatkowo, ?e lekcje z Market Garden zostały wyci?gni?te, poniewa? siły powietrznodesantowe skoncentrowały si? i szybko zrzuciły spadochroniarzy, daj?c obro?com niewiele czasu na odzyskanie sił ^[11] . Norton twierdzi rownie?, ?e wprowadzono usprawnienia w zakresie wspierania ?ołnierzy w powietrzu; zauwa?a, ?e dost?pna była du?a liczba artylerii do pokrycia stref zrzutu i ?e obserwatorzy artyleryjscy zostali zrzuceni wraz z siłami powietrznodesantowymi, zwi?kszaj?c w ten sposob ich sił? ognia. Podkre?la si? tak?e rozwoj techniki, ktora pozwoliła na l?dowanie całych brygad w grupach taktycznych, co dało im wi?ksz? elastyczno?? ^[51] . Zrzucenie sił powietrznodesantowych po tym, jak siły l?dowe przekroczyły ju? Ren, sprawiło rownie?, ?e spadochroniarze nie musieli długo walczy?, zanim zostali zluzowani, co stanowiło znaczn? popraw? wzgl?dem tego, w jaki poprzednia wielka operacja powietrznodesantowa, Market Garden, została przeprowadzona ^[52] .

Historyk Peter Allen stwierdził, ?e podczas gdy siły powietrznodesantowe poniosły ci??kie straty, operacja Varsity odwrociła uwag? Niemcow od głownej przeprawy przez Ren. Dlatego ?ołnierze wojsk l?dowych walcz?cy o utworzenie przyczołka nad Renem ponie?li stosunkowo niewiele ofiar i byli w stanie ?wydosta? si? znad Renu w ci?gu godzin, a nie dni” ^[53] .

Oceny krytyczne [ edytuj | edytuj kod ]

Pomimo wielu oficjalnych pochwał za sukces operacji, zgłoszono tak?e szereg uwag krytycznych dotycz?cych jej przeprowadzenia i popełnionych bł?dow. Kilku historykow wojskowych zakwestionowało sam? potrzeb? przeprowadzenia operacji, a jeden z nich, Barry Gregory, argumentował, ?e ?Operacja Varsity nie była całkowicie konieczna...” ^[54] . Inny historyk, James A. Huston, twierdzi, ?e ?...gdyby te same zasoby zostały wykorzystane na ziemi, mo?liwe jest, ?e post?p natarcia na wschod byłby nawet szybszy ni? w rzeczywisto?ci” ^[48] .

Niedobory samolotow [ edytuj | edytuj kod ]

Jednym szczegolnym niepowodzeniem w organizacji operacji był krytyczny brak samolotow transportowych potrzebnych do jej przeprowadzenia, nierozwi?zany problem, towarzysz?cy ka?dej operacji powietrznodesantowej na du?? skal?, jak? przeprowadzili alianci podczas II wojny ?wiatowej. W pierwotnym planie operacji Varsity uwzgl?dniono 13 Dywizj? Powietrznodesantow?; jednak brak samolotow transportowych do przeniesienia tej dywizji doprowadził do wykluczenia jej z ostatecznego planu ^[6] . Tak wi?c nierozwi?zany problem braku samolotow transportowych oznaczał, ?e jedna trzecia planowanych dla operacji ?ołnierzy została odrzucona, osłabiaj?c znacz?co sił? bojow? formacji ^[55] . W rzeczywisto?ci wykorzystane oddziały faktycznie wystarczyły, aby wykona? zakładane cele operacji ^[52] .

Niektorzy historycy skomentowali t? pora?k?; Gerard Devlin twierdzi, ?e z powodu opisanego braku samolotow pozostałe dwie dywizje zostały zmuszone do samodzielnego przeprowadzenia operacji ^[52] .

Straty w?rod ?ołnierzy i samolotow [ edytuj | edytuj kod ]

Straty ?ołnierzy wojsk powietrznodesantowych były wysokie. Przyczyn? tak du?ej liczby ofiar mo?na prawdopodobnie przypisa? temu, ?e operacj? rozpocz?to w dzie?, a nie w nocy. Zrzuty były wykonywane w ?wietle dnia głownie dlatego, ?e plani?ci wierzyli, i? operacja dzienna ma wi?ksz? szans? na sukces ni? nocna, a ?ołnierze na ziemi b?d? mniej rozproszeni ^[52] .

Jednak l?dowanie spadochroniarzy, a tym bardziej szybowcow bez osłony ciemno?ci sprawiło, ?e byli oni niezwykle podatni na ogie? przeciwlotniczy ^[56] . Oficjalna historia brytyjskich dywizji powietrznodesantowych podkre?la koszt tego rozwi?zania, stwierdzaj?c, ?e z 416 szybowcow, ktore wyl?dowały, tylko 88 pozostało nieuszkodzonych przez ogie? wroga, a 20?30 proc. pilotow szybowcowych zostało zabitych lub odniosło rany ^[57] . Inny historyk twierdzi, ?e szybowce l?duj?ce w ?wietle dziennym były katastrof?, a 194 Pułk Piechoty Szybowcowej miał dwie trzecie swoich szybowcow trafionych ogniem naziemnym i poniosł ci??kie straty podczas l?dowania ^[56] . Cz?stotliwo?? wypadkow na ziemi uległa zwi?kszeniu z powodu niskiej pr?dko?ci podczas odczepiania i opadania szybowcow oraz faktu, ?e cz??? samolotow holowała po dwa szybowce, spowalniaj?c je jeszcze bardziej; finalnie czas desantu załogi szybowca był 3?4 razy dłu?szy ni? jednostki spadochronowej, szybowce były te? bardziej podatne na ogie? przeciwlotniczy ^[56] .

Du?a liczba samolotow spadochronowych rownie? została trafiona i utracona. Było to w du?ej mierze spowodowane wrogimi warunkami napotkanymi przez pilotow. Cz??? spadochronowa operacji Varsity leciała w ?wietle dziennym przy niskich pr?dko?ciach na bardzo małej wysoko?ci, przy u?yciu nieuzbrojonych samolotow transportowych, w miejscu du?ych koncentracji niemieckich dział przeciwlotniczych 20 mm, 37 mm i wi?kszego kalibru wykorzystuj?cych pociski odłamkowe , zapalaj?ce i przeciwpancerne . Na tym etapie wojny niemieckie załogi dział przeciwlotniczych wyszkoliły si? do wysokiego stanu gotowo?ci; wiele baterii miało znaczne do?wiadczenie bojowe w namierzaniu i niszczeniu nawet szybkich, dobrze uzbrojonych my?liwcow i samolotow my?liwsko-bombarduj?cych. Wreszcie, podczas gdy wiele, je?li nie wszystkie C-47 u?yte w operacji Varsity zostały doposa?one w samouszczelniaj?ce si? zbiorniki paliwa ^[58] , o wiele wi?ksze samoloty C-46 Commando wykorzystane w akcji nie otrzymały takiej modyfikacji. Mankament ten został wyostrzony przez niewentylowane skrzydła C-46, ktore miały tendencj? do gromadzenia wyciekaj?cej benzyny u nasady skrzydła, gdzie mo?na j? było zapali? cho?by przez iskr?. Chocia? a? 19 z 72 samolotow C-46 zostało zniszczonych podczas operacji Varsity, straty innych typow maszyn poniesione w wyniku ognia przeciwlotniczego były rownie? znacz?ce, w tym 13 zestrzelonych szybowcow, 14 rozbitych przy l?dowaniu i 126 uszkodzonych; 15 bombowcow B-24 Liberator zestrzelonych oraz 104 uszkodzone ^[59] ; i wreszcie 30 C-47 zestrzelonych oraz a? 339 uszkodzonych ^[60] .

Płk Otway, ktory napisał oficjaln? histori? brytyjskich sił powietrznodesantowych podczas II wojny ?wiatowej, stwierdził, ?e operacja Varsity uwypukliła wra?liwo?? jednostek szybowcowych. Chocia? działały w ramach samodzielnych jednostek i były w stanie porusza? si? szybciej ni? spadochroniarze w powietrzu, szybowce były łatwym celem dla ognia przeciwlotniczego i broni krotkiego zasi?gu po wyl?dowaniu; Otway doszedł do wniosku, ?e podczas przyszłych operacji ?ołnierze zrzuceni na spadochronach powinni zabezpieczy? strefy l?dowania przed przybyciem jednostek szybowcowych ^[61] . Tak wi?c, przeforsowuj?c l?dowanie prowadzone w ?wietle dziennym, aby zapewni? wi?ksz? dokładno??, alianccy plani?ci przyczynili si? do znacznie wi?kszej liczby ofiar, szczegolnie w?rod jednostek przenoszonych przez szybowce. Operacja ucierpiała rownie? na złym pilota?u . Mimo ?e był on znacznie lepszej jako?ci ni? podczas operacji na Sycylii czy w Normandii, piloci nadal popełniali powa?ne bł?dy, zwłaszcza gdy wzi?? pod uwag?, ?e zrzut został przeprowadzony w ?wietle dziennym ^[62] . Istotny bł?d wyst?pił zwłaszcza wtedy, gdy piloci transportow przenosz?cych 513 Pułk Piechoty Spadochronowej zrzucili znaczn? cz??? pułku kilka kilometrow od wyznaczonych stref zrzutu, w sektorze brytyjskim ^[62] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Peter Allen: The Rhine Crossing of 1945 . New York: Barnes & Noble, 1994. ( ang. ) .
• Clay Blair: Ridgway’s Paratroopers ? The American Airborne in World War II . The Dial Press, 1985. ( ang. ) .
• Gerard M. Devlin: Paratrooper ? The Saga Of Parachute And Glider Combat Troops During World War II . Robson Books, 1979. ( ang. ) .
• Lionel Ellis: Victory in the West: The Defeat of Germany . Naval & Military Press, 2004, seria: History of the Second World War United Kingdom Military Series. ( ang. ) .
• E. M. Jr. Flanagan: Airborne ? A Combat History Of American Airborne Forces . Random House, 2002. ( ang. ) .
• David Fraser: And We Shall Shock Them: The British Army in the Second World War . Phoenix, 1999. ( ang. ) .
• Barry Gregory: British Airborne Troops . MacDonald, 1974. ( ang. ) .
• James A. Huston: Out Of The Blue ? U.S Army Airborne Operations In World War II . Purdue University Press, 1998. ( ang. ) .
• Brian Jewell: ?Over The Rhine” ? The Last Days Of War In Europe . Stroud: Spellmount, 1985. ( ang. ) .
• Ministry of Information: By Air To Battle ? The Official Account Of The British Airborne Divisions . London: P. Stephens, 1978. ( ang. ) .
• G.G. Norton: The Red Devils ? The Story Of The British Airborne Forces . Pan Books, 1973. ( ang. ) .
• N.C. O’Neill: Odhams History of the Second World War . London: Odhams Press, 1951. ( ang. ) .
• Terence Otway: The Second World War 1939?1945 Army ? Airborne Forces . London: Imperial War Museum, 1990. ( ang. ) .
• Alexander Rodger: Battle Honours of the British Empire and Commonwealth Land Forces . Marlborough: The Crowood Press, 2003. ( ang. ) .
• Tim Saunders: Operation Plunder: The British & Canadian Rhine Crossing . Leo Cooper, 2006. ( ang. ) .
• Maurice Tugwell: Airborne To Battle ? A History Of Airborne Warfare 1918?1971 . William Kimber, 1971. ( ang. ) .
• John C. Warren: Airborne Operations in World War II, European Theater . Maxwell Air Force Base: USAF Historical Division Research Studies Institute, 1956, seria: USAF Historical Studies. ( ang. ) .
• Charles Whiting: Bounce the Rhine: The Greatest Airborne Operation in History . Leo Cooper/Secker & Warburg, 1985. ( ang. ) .