George Eliot
George Eliot na obrazie
Fredericka Williama Burtona
, 1865 rok
|
Imi? i nazwisko
|
Mary Ann Evans
|
Data i miejsce urodzenia
|
22 listopada 1819
South Farm Arbury (koło
Nuneaton
), Warwickshire
|
Data i miejsce ?mierci
|
22 grudnia 1880
Londyn
|
Narodowo??
|
angielska
|
J?zyk
|
j?zyk angielski
|
Dziedzina sztuki
|
powie??
|
Wa?ne dzieła
|
Miasteczko Middlemarch
|
|
|
George Eliot
, wła?c.
Mary Ann Evans
(ur.
22 listopada
1819
w South Farm Arbury (k.
Nuneaton
w Warwickshire, zm.
22 grudnia
1880
w Londynie) ?
angielska
pisarka nale??ca do czołowych tworcow
epoki wiktoria?skiej
. Autorka siedmiu powie?ci, cechuj?cych si? realizmem i przenikliwo?ci? psychologiczn?; ich akcja rozgrywa si? najcz??ciej w prowincjonalnej Anglii. Pisała tak?e wiersze i inne utwory.
W słowniku j?zyka angielskiego
Oxford English Dictionary
jest najcz??ciej cytowan? kobiet?-pisark?. Zaczerpni?to z jej utworow liczne przykłady ilustruj?ce zastosowanie angielskich słow.
W stworzonym w 2015 roku przez krytykow BBC rankingu 100 najlepszych brytyjskich powie?ci w historii, jej powie??
Middlemarch
zaj?ła pierwsze miejsce.
Wychowała si? na prowincji w konwencjonalnej, konformistycznej i religijnej rodzinie w surowych zasadach protestantyzmu. Dla Eliot krajobrazy
Warwickshire
stanowiły tło ka?dej powie?ci rozgrywaj?cej si? w prowincjonalnej Anglii. Była pi?tym dzieckiem Roberta Evansa, zarz?dcy maj?tku Arbury Hall, budowniczego i geometry, znanego z prawego charakteru, pierwowzoru postaci Kaleba Gartha z
Miasteczka Middlemarch
. Po ?mierci matki przej?ła jej obowi?zki zwi?zane z prowadzeniem domu. Najbardziej zwi?zała si? z bratem Izaakiem przeniesionym na karty ksi??ki
Młyn nad Floss?
. Ucz?szczała do szkoły od pi?tego roku ?ycia. W wieku dziewi?ciu lat została przeniesiona najpierw na pensj? panny Lewis, gorliwej ewangeliczki, a nast?pnie do szkoły w
Coventry
, ktor? prowadziły siostry Franklin,
kalwinki
. Młoda Mary Evans wyniosła z niej znajomo?? geografii, rachunkow, j?zyka francuskiego i niemieckiego, sama za? nauczyła si? j?zyka włoskiego, greckiego i łaciny.
W 1841 wyjechała z ojcem w okolice Coventry (uwa?anego za prototyp Middlemarch). Tam pogł?biała studia (głownie filozoficzne i teologiczne) i poznała zamo?nego przemysłowca, samouka oraz wolnomy?liciela Charlesa Braya (1811-84). Zacz?ła chodzi? na spotkania pozbawionych uprzedze? intelektualistow, ktore odbywały si? w domu pa?stwa Brayow. Coraz silniejszy sceptycyzm religijny Mary Evans doprowadzał do konfliktow z jej rodzin?. Utraciła wiar? i do ko?ca ?ycia pozostawała
agnostyczk?
. Stała si? zwolenniczk?
Augusta Comte’a
,
racjonalizmu
, pozytywistycznego
liberalizmu
[1]
. Po ?mierci ojca (1849) wyjechała z Brayami do Szwajcarii, a nast?pnie do Londynu, gdzie pracowała jako zast?pca redaktora
Westminster Review
wydawanym przez
Johna Chapmana
(inne j?zyki)
. Zamawiała i pisała artykuły przez 3 lata. W Londynie znalazła si? w najwy?szych kr?gach intelektualnych, poznała
Karola Dickensa
,
Williama Makepeace’a Thackeraya
,
Alfreda Tennysona
,
Thomasa Carlyle’a
,
Karola Darwina
,
Johna Stuarta Milla
i
Herberta Spencera
.
W 1851 zakochała si? w George’u Henrym Lewesie, krytyku, pisarzu i wydawcy. Został on opuszczony przez swoj? ?on?, lecz nie mogł si? z ni? rozwie??. W 1854 Mary i George zamieszkali razem. ?ycie w
wolnym zwi?zku
wywołało skandal obyczajowy, towarzyski i rodzinny (nawet brat Izaak zerwał ze swoj? siostr? kontakty). W tym czasie Mary Evans, dotychczas tłumaczka i krytyczka, postanowiła zosta? pisark?. Lewes okazał si? oddanym i wiernym ?m??em”, a tak?e nieocenionym doradc? literackim. Pisarka u?ywała m?skiego pseudonimu artystycznego, chc?c, by jej dzieła traktowano powa?nie i ?eby oddzieli? swoje skandalizuj?ce ?ycie prywatne od literatury
[2]
. ?George” wzi?ło si? od George’a Lewesa, natomiast wyraz ?Eliot” uwa?ała za
takie ładne, okr?głe słowo
. Dzi?ki swojej tworczo?ci zyskała ogromne uznanie ze strony krytykow oraz znaczne honoraria. Za
Middlemarch
autorka otrzymała 9000 funtow.
?mier? Lewesa (1879) zadała Eliot dotkliwy cios. Od kilku lat czuwał nad jej inwestycjami bankier John Walter-Cross. Przyzwyczajenie do korzystania z jego rady i opieki przerodziło si? w uczucie, ktore doprowadziło do ?lubu George Eliot i Johna Waltera-Crossa w maju 1880. Duchowie?stwo
anglika?skie
odmowiło pochowania pisarki w
Opactwie Westminsterskim
w?rod tworcow angielskich, chocia? dzieła i zwi?zek partnerski Eliot aprobowała nawet krolowa
Wiktoria
.
- 1868:
The Spanish Gypsy
- 1874:
A Minor Prophet
- 1879:
A College Breakfast Party
- 1879:
The death of Moses
- 1858:
Scenes Of a Clerical Life
(wyd. pol.
Sceny z ?ycia duchownych
, 1892)
- 1874:
The Legend of Jubal
- Władysław Kopali?ski
,
Encyklopedia ?drugiej płci”
, Oficyna Wydawnicza ?Rytm”, Warszawa, 2001,
ISBN
83-87893-96-X
, s. 66
- Thimothy Perry,
George Elliot
, [w:]
501 wielkich pisarzy
pod red. Juliana Patricka, wyd. MWK, Warszawa, 2009,
ISBN
978-83-61095-33-3, s. 173, tłum. Hanna Pawlikowska-Gannon, Julita Degorska, Małgorzata Koenig
- Anna Przedpełska-Trzeciakowska,
Od tłumaczki
, [w:] George Eliot,
Miasteczko Middlemarch
(Tom I), wyd. Proszy?ski i S-ka, Warszawa,
ISBN
83-7255-810-8
, tłum. Anna Przedpełska-Trzeciatowska, s. 5-9