한국   대만   중국   일본 
Wiosna ? Wikipedia, wolna encyklopedia

Wiosna

jedna z czterech podstawowych por roku

Wiosna ? jedna z czterech por roku w przyrodzie klimatu umiarkowanego . Charakteryzuje si? umiarkowanymi temperaturami powietrza z rosn?c? ?redni? dobow? oraz umiarkowan? ilo?ci? opadu atmosferycznego .

Wiosna na wyspie Mainau
Wiosna na polach Szwajcarii
Wiosna w lesie ? dywan zawilcow gajowych
Giuseppe Arcimboldo ? Wiosna
Obraz, alegoria wiosny p?dzla Rene Lelonga pt. Rado?ci wiosny , ok. 1890-1900
Kwiat (wiosna)
Kwiaty rosn?ce na drzewie
Wiosna w Parku Skaryszewskim w Warszawie ( fotografia barwna , 1939)

Meteorologia

edytuj

Wiosna astronomiczna rozpoczyna si? w momencie rownonocy wiosennej i trwa do momentu przesilenia letniego , co w przybli?eniu oznacza na połkuli połnocnej okres pomi?dzy 21 marca a 22 czerwca (na połkuli południowej mi?dzy 23 wrze?nia a 22 grudnia); czasami daty te wypadaj? dzie? wcze?niej lub dzie? po?niej, a w roku przest?pnym mog? by? dodatkowo cofni?te o jeden dzie?. Podczas wiosny astronomicznej dzienna pora dnia jest dłu?sza od pory nocnej , a ponadto z ka?d? kolejn? dob? dzie? jest dłu?szy, noc krotsza, a? do przesilenia letniego, od tego dnia dni staj? si? krotsze, a noce dłu?sze. Temperatura powietrza wiosn? rzadko spada poni?ej 0 °C.

Za wiosn? klimatyczn? przyjmuje si? okres roku , w ktorym ?rednie dobowe temperatury powietrza wahaj? si? pomi?dzy 5 a 15 °C . Zasadniczo wiosn? poprzedza zima , jednak pomi?dzy tymi okresami znajduje si? klimatyczny etap przej?ciowy ? przedwio?nie . Za pocz?tek wiosny fenologicznej przyjmuje si? pocz?tek wegetacji oraz kwitnienie przebi?niegow i krokusow . W zale?no?ci od kontynentu i strefy klimatycznej, pory roku zmieniaj? si? wcze?niej, b?d? po?niej i trwaj? dłu?ej, b?d? krocej.

Dla połkuli południowej wszystkie opisane daty i zjawiska s? przesuni?te o poł roku. Za miesi?ce wiosenne na połkuli połnocnej uznaje si? marzec, kwiecie? i maj, a na południowej wrzesie?, pa?dziernik i listopad.

Data pocz?tku wiosny

edytuj

Pierwszy dzie? wiosny obchodzony jest w dniu rownonocy wiosennej, ktory najcz??ciej przypada w dniu 21 marca, dnia poprzedniego lub nast?pnego, w zale?no?ci, gdzie jest obserwowany. W XX wieku wiosna w strefie czasowej Polski rozpoczynała si? zwykle 21 marca, za? w miar? przybli?ania si? ko?ca stulecia coraz cz??ciej 20 marca. W 2011 roku pierwszy dzie? wiosny przypadł na 21 marca (godz. 00:21), za? wszystkie kolejne do roku 2043 b?d? przypada? wył?cznie 20 marca, a od 2044 roku ? 19 albo 20 marca. Kolejny pocz?tek wiosny w dniu 21 marca nast?pi dopiero w roku 2102 [1] . Przyczyn? zjawiska jest ro?nica czasu trwania roku kalendarzowego i zwrotnikowego, wyrownywana poprzez stosowanie kalendarza gregoria?skiego . Rok 2000 był rokiem przest?pnym (w przeciwie?stwie do lat 1700, 1800, 1900) i przez to data rownonocy wiosennej (jak i daty rownonocy jesiennej i przesile? ) przesun?ły si? w kierunku pocz?tku roku (efekt "spo?niania si? kalendarza"). W roku 2100, w wyniku pomini?cia jednego roku przest?pnego, daty znow przesun? si? o 1 dzie? dalej, "powracaj?c" na swoje miejsce.

Kultura symboliczna

edytuj

Mezopotamia

edytuj
Osobny artykuł: Akitu .

W staro?ytnej Mezopotamii obchodzono uroczysto?ci zwi?zane ze zbiorem zbo?. ?wi?to to nosiło nazw? Akitu. Uroczysto?ci noworoczne obchodzono w wi?kszo?ci miast staro?ytnej Mezopotamii. Gdy pomi?dzy sob? stan?li Marduk i Aszur akitu zyskało nowe znaczenie jako ?wi?to narodowe, obchodzone na pocz?tku roku w stolicy z udziałem krola, oraz elit dworskich i kapła?skich.

Osobny artykuł: Nouruz .

Nouruz to tradycyjne ira?skie ?wi?to nowego roku, obchodzone w dniu rownonocy wiosennej, od 2010 obchodzone na arenie mi?dzynarodowej. Nazwa ?wi?ta pochodzi z j?zyka staroperskiego od słow nava (nowy) i r?zaŋh (dzie?), i zachowuje swoje znaczenie rownie? we wspołczesnym j?zyku perskim .

Polska

edytuj

W religii chrze?cija?skiej wiosn? obchodzone s? uroczysto?ci Wielkiejnocy , ktora jest najwa?niejszym ?wi?tem tego wyznania [2] . Uroczysto?ci wielkanocne poprzedza Wielki Tydzie? . Ostatnie trzy doby tego tygodnia: Wielki Czwartek (wieczor), Wielki Pi?tek , Wielka Sobota i Niedziela Zmartwychwstania znane s? jako Triduum Paschalne ( Triduum Paschale ).

Z obchodami ?wi?t wielkanocnych zwi?zanych jest wiele zwyczajow ludowych. Przetrwały one do wspołczesno?ci w formie szcz?tkowej, jak na przykład po?egnanie zimy polegaj?ce na rytualnym spaleniu b?d? utopieniu kukły symbolizuj?cej Marzann? ? bogini? zimy i ?mierci [3] . Wspolne spo?ywanie malowanych jajek ( pisanek ), rownie? pochodz?ce jeszcze z tego okresu, z czasem stało si? cz??ci? obchodow wielkanocnych [4] . W rodzimowierstwie słowia?skim nadej?cie wiosny celebruje ?wi?to Jarych Godow , przypadaj?ce na wiosenn? rownonoc. W wierzeniach rodzimowiercow jest to czas, gdy bog Jaryło pokonuje boga Welesa , a wyznawcy wykonuj? zabiegi maj?ce zapewni? płodno?? ziemi [5] .

1 maja obchodzone jest ?wi?to Pracy , obchodzone od 1890. ?wi?to maj?ce na celu podkre?lenia pracy ludzkiej, upami?tnia je pochod pierwszomajowy . W Polsce od 1950 jest ?wi?tem pa?stwowym , wolnym od pracy [6] .

3 maja obchodzone jest w Polsce ?wi?to Narodowe Trzeciego Maja , ustanowione w 1919 [7] , oraz ponownie w 1990 [8] w rocznic? uchwalenia Konstytucji 3 maja Rzeczypospolitej Obojga Narodow .

Obchodzona jest rownie? majowka .

Zwierz?ta

edytuj

Wiosn? wszystkie organizmy zwi?kszaj? swoj? aktywno?? po zimowym u?pieniu. Zwierz?ta rozpoczynaj? rozmna?anie . W ka?dym ?rodowisku sie? pokarmowa jest bardziej skomplikowana ni? zim? . ?wiat zwierz?t przechodzi okres budzenia si? do ?ycia, a nast?pnie rozpoczyna si? pierwsza faza okresu rozmna?ania, czyli dobieranie si? w pary i zapłodnienie u zwierz?t. Niektore ptaki powracaj? z cieplejszych stref klimatycznych.

Ro?liny

edytuj

Gdy dni staj? si? coraz dłu?sze, a odczuwalna temperatura powietrza wzrasta, ro?liny budz? si?, wypuszczaj? li?cie b?d? zakwitaj?. Na drzewach pojawiaj? si? li?cie, np. na Mazowszu najwcze?niej około 24 marca, a najpo?niej w ostatniej dekadzie kwietnia [9] .

Zobacz te?

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Pocz?tki por roku ( ang. )
  2. Wojciechowski M.: Wielkanoc, Uroczysto?? Zmartwychwstania Pa?skiego, Pascha. W: Religia. Encyklopedia PWN . T. 9. s. 410.
  3. W?ckowska 2015 ↓ , s.?113.
  4. Gieysztor 2006 ↓ , s.?240.
  5. W?ckowska 2015 ↓ , s.?118.
  6. Ustawa z dnia 26 kwietnia 1950 r. o ustanowieniu dnia 1 maja ?wi?tem pa?stwowym ( Dz.U. z?1950?r. nr?19, poz.?157 )
  7. Ustawa z dnia 29 kwietnia 1919 r. o ?wi?cie narodowem trzeciego maja ( Dz.Pr.P.P. 1919 nr 38 poz. 281 )
  8. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o przywroceniu ?wi?ta Narodowego Trzeciego Maja ( Dz.U. z?1990?r. nr?28, poz.?160 )
  9. Wiosna ? WIEM, darmowa encyklopedia

Bibliografia

edytuj

Linki zewn?trzne

edytuj