한국   대만   중국   일본 
Jaskinia na Wzgorzu Zamkowym ? Wikipedia, wolna encyklopedia

Jaskinia na Wzgorzu Zamkowym

tunel (Dzielnica I, W?gry)

Jaskinia na Wzgorzu Zamkowym ( w?g. Budai Var-barlang ) ? jaskinia w Budapeszcie we Wzgorzu Zamkowym , poło?onym w południowo-wschodniej cz??ci Gor Budzi?skich , wzdłu? Dunaju . Pierwotnie była tworem naturalnym, powstałym w wyniku wymywania przez gor?ce ?rodła podziemnych przestrzeni mi?dzy pokrywaj?cymi wzgorze wapieniami i trawertynami a le??cym ni?ej marglem . Naturalne pustki ł?czono z piwnicami domow i ze studniami, a po?niej dokonywano rownie? powa?niejszych przekształce?. System piwniczno-jaskiniowy si?ga 12 m gł?boko?ci i wraz z fragmentami wykonanymi przez człowieka ma 10 000 metrow długo?ci.

Jaskinia na Wzgorzu Zamkowym
ilustracja
Pa?stwo

 W?gry

Poło?enie

Wzgorze Zamkowe w Budapeszcie

Długo??

10 000?m

Gł?boko??

15?m

Poło?enie na mapie Budapesztu
Mapa konturowa Budapesztu, po lewej znajduje się punkt z opisem „Jaskinia na Wzgórzu Zamkowym”
Poło?enie na mapie W?gier
Mapa konturowa Węgier, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Jaskinia na Wzgórzu Zamkowym”
Ziemia47°29′46″N  19°02′23″E / 47,496111  19,039722
Strona internetowa

Dost?pno??

edytuj

Oficjalne, cho? nie zawsze działaj?ce, wej?cia:

  • Uri utca 9. (Labirintus ? I wej?cie),
  • Uri utca 51. (wej?cie w bramie),
  • Lovas ut 4/A. (Labirintus ? II wej?cie),
  • Lovas ut 4/B. (Labirintus ? III wej?cie),
  • Lovas ut 4/C ( Muzeum Podziemnego Szpitala i Bunkra Atomowego ),
  • obok parkingu na ulicy Lovas ? wyj?cie ze schronu przeciwlotniczego pod Rad? I Dzielnicy,
  • Disz ter 1?2.,
  • w szklanej kabinie przed ko?ciołem Macieja ,
  • Szentharomsag utca 2. ? w budynku dawnego ratusza,
  • Szentharomsag utca 13. ? pod kioskiem, w wyj?ciu bezpiecze?stwa Podziemnego Szpitala (wej?cie i wyj?cie),
  • Darda utca 2. ? piwnica, Orszaghaz utca 16. (z deptaka),
  • Szentharomsag ter (w parku, obok oszklonej windy),
  • południowy korytarz w ?cianie oporowej poni?ej ulicy Hunyadi ut,
  • połnocny korytarz Baszty Rybackiej .

Historia

edytuj

Wapienna jaskinia krasowa we Wzgorzu Zamkowym powstała w przeszło?ci wskutek wyługowania szczelin przez wody termalne . Wn?trze jaskini, jak ustalono na podstawie znalezisk, było u?ywane przez pierwotnego człowieka ju? 350 tysi?cy lat temu.

W XIII wieku u?ywano jaski? do przechowywania wody i jako piwnic. Po?niej wzgl?dy wojskowe i gospodarcze zacz?ły ł?czy? si? ze sob?, tak wi?c budynki poł?czono z piwnicami i we wn?trzu Wzgorza Zamkowego powstał prawdziwy labirynt [1] [2] .

Badania jaskini

edytuj
 
Tablica pami?tkowa na wej?ciu do podziemi


Podczas prac przy budowie tunelu pod Wzgorzem Zamkowym w 1856 zdarzały si? przypadki zalania wyrobisk wod?, co zmusiło budowniczych do zbadania własno?ci hydrologicznych i morfologicznych wzgorza. W latach 1874?1896, w zwi?zku z szeroko zakrojonymi pracami renowacyjnymi ko?cioła Macieja , powstał szereg zawalisk, ktorych przebadania nie mo?na było odło?y?. W latach 80. XIX wieku powierzono ich zbadanie budapeszte?skiemu in?ynierowi Ignacowi Schubertowi, ktoremu udało si? dokona? dokładnych pomiarow systemu zamkowych piwnic i naturalnych komor o długo?ci ponad 10 km, z ktorych wiele było jeszcze w tym czasie nieprzechodnich. W 1897 i 1899 na placu Szentharomsag doszło do zawalisk w jezdni, ktore rownie? zostały przez niego dokładnie wymierzone. Na podstawie planow wykonanych w 1885 przez Tamasa Szontagha przeprowadzono w 1908 badania przygotowawcze do prac odwadniaj?cych w tunelu pod Wzgorzem Zamkowym [3] . Systematyczne badania podziemi przeprowadzono w latach 30. XX wieku pod kierownictwem badacza jaski? Ottokara Kadi?a po tym, jak okazało si?, ?e we wn?trzu gory znajduj? si? nie tylko sztuczne pomieszczenia, ale rownie? naturalny system jaskiniowy [4] .

Wykorzystanie systemu jaskiniowego w czasach nowo?ytnych

edytuj

W 1935 udost?pniono cz??? jaski?, a w po?niejszych latach urz?dzono wystaw? znalezionych w nich ko?ci [5] .

Od 1939 budowano du?ym nakładem pracy Stołeczny Zapasowy Szpital Chirurgiczny (Szekesf?varos Sebeszeti Szuksegkorhaza) , czyli tzw. Podziemny Szpital, oddany do u?ytku w 1944. Obiekt był zaplanowany na przyj?cie 300 osob. W czasie obl??enia Budapesztu był jednak całkowicie wypełniony rannymi i według oblicze? naocznych ?wiadkow stłoczono tu 650?700 osob. Pozostałych, ktorzy nie zmie?cili si? w szpitalu, wnoszono do podziemi przez liczne wej?cia prowadz?ce do systemu i kładziono na noszach lub workach wypchanych słom?. Opatrywano tutaj rownie? niemieckich ?ołnierzy, lecz trafiali oni w wi?kszo?ci do cz??ci jaski? przeznaczonych specjalnie dla nich [6] . Do 1949 wyrabiano tu szczepionk? przeciw tyfusowi na eksport do Jugosławii . W latach 50. XX wieku obiekt utajniono. Oprocz okre?lenia ??ci?le tajny” otrzymał kryptonim LOSK 0101/1. Odtajniono go dopiero w 2002. Ze wzgl?du na napi?t? sytuacj? w czasie zimnej wojny zdecydowano si? na jego rozbudow? i stworzono nowe pomieszczenie szpitalne oraz rozpocz?to wyposa?anie obiektu wraz ze wzmocnieniem jego struktury za pomoc? ?elazobetonu [7] . 25 pa?dziernika 1956 otworzono nie całkiem wyko?czony szpital i opatrywano w nim rannych cywilow i ?ołnierzy. Po stłumieniu powstania w?gierskiego przez krotki czas działał jako szpital wi?zienny.

W latach 1958?1962 rozbudowano go i przebudowano tak, by był bezpieczny w razie ataku chemicznego lub atomowego. Wtedy wybudowano ?luz? sanitarn? i system uzdatniania powietrza i wody. Powstał rownie? bezpo?redni ruroci?g do Dunaju wraz z systemem pomp, system filtrow zabezpieczaj?cych przed gazami bojowymi i system zasilania w energi?. Na wysoki poziom szpitala wskazuje fakt, ?e wyposa?ono go w klimatyzacj?. Wskutek rozwoju techniki wojskowej ju? pod koniec lat 60. XX wieku obiekt okazał si? przestarzały.

W 1961 ponownie otwarto muzeum w podziemiach, a w 1965 otwarto wej?cie na ulicy Uri. Muzeum prezentowało w tym czasie przedmioty znalezione w ruinach ?redniowiecznego zamku krolewskiego.

Od lat 80. XX wieku do dzisiaj

edytuj

W 1983 otwarto tu pierwszy w?gierski gabinet figur woskowych . Od 1997 z kolei 4000 m² jaski? udost?pniono na powierzchnie wystawowe i na pracownie. Tematyka labiryntu znalazła swoje zdecydowane miejsce w szeregu programow literackich, filozoficznych, artystycznych, filmowych i muzycznych.

 
Logo wystawy

Pod nazw? Budavari Labirintus (Labirynt na Budzi?skim Zamku) znana była najwi?ksza wystawa w zamkowych podziemiach, ktora odbywała si? w latach 1983?2011. Poniewa? zespoł wystaw funkcjonował przez dziesi?ciolecia, zacz?to go identyfikowa? jednoznacznie, ale mylnie, z zamkowymi podziemiami. Po raz pierwszy stała si? powszechnie znana w 2000, kiedy została zaliczona do 50 najbardziej interesuj?cych miejsc na ?wiecie dzi?ki Olajlampas Labirintus, czyli Labiryntowi z lampkami oliwnymi . Wystawa nale?ała do 10 najbardziej ulubionych i ucz?szczanych atrakcji kulturalnych Budapesztu, a jedno z czasopism turystycznych zaliczyło j? do 7 podziemnych cudow ?wiata [8] [9] .

Działalno?? firmy Budavari Labirintus Kft., zajmuj?cej si? od 1984 wystawiennictwem, została wstrzymana przez władze w lipcu 2011 i podziemia zostały zamkni?te dla publiczno?ci [10] . Cztery miesi?ce po?niej, w listopadzie 2011, inna firma udost?pniła podziemia dla zwiedzaj?cych [11] . Zdarzenie to zyskało du?y odd?wi?k medialny, a poprzednia firma wytoczyła władzom proces, ci?gn?cy si? przez dwa lata, ktory zako?czył dopiero wyrok wydany przez S?d Najwy?szy w czerwcu 2013 [12] [13] [14] .

Podziemia funkcjonuj? obecnie w cz??ci jako gabinet figur woskowych, a w drugiej cz??ci eksponowane s? przedmioty z lapidarium .

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj

Linki zewn?trzne

edytuj