|
Pels articles omonims, vejatz
Valaquia
.
|
Al vejaire
geografic
la
Valaquia
es una region tradicionala del sud de la
Romania
. En angles e alemand i a doas subdivisions separadas pel
riu Olt
: la ≪ Pichona Valaquia ≫ (
Little Wallachia, Kleine Walachei
) e la ≪ Granda Valaquia ≫ (
Great Wallachia, Grosse Walachei
), nomenadas pels romaneses respectivament Oltenia e Muntenia.
Lo nom ≪ Valaquia ≫ es une traduccion de l'endonima
?ara Romaneasc?
("le pais roumain" en
romanes
), e il ven l'ancian exonim dels romanesofons qu'es ≪ Valacs ≫. Alara la region romanesca de Valaquia era una de las ≪
valaquias
≫
: que se nomenava a l'Edat Mejana ≪
Ongrovalaquia
≫ (en romanes
Ungro-Vlahia
), qu'era fins a
1330
, vassala de la Ongria.
La geografia fisica de la Valaquia
La Valaquia es la partida sud de la Romania. Es un pais de pueges e planas fasent laissas cap al penjal sud dels
Carpats
e la riba nord (esquerra) del
Danubi
. Sa partida Sud e Est es constituida per la plana danubiana, copada de rius rajant mai sovent del Nord-Oest cap al Sud-Est, presas d'una desena de metres dins la plana e formant, endacom, de lacs naturals. Sa partida centrala e Oest es encomada e son terme nord compren los contraforts meridionals dels Carpats.
Lo riu
Olt
divisis la Valaquia en doas partidas
[1]
: la Muntenia (o Granda Valaquia) e l'Oltenia (o Pichona Valaquia). La zona urbana mai granda de la region es
Bucarest
, capitala de la Romania que compta dos milions e mieg d'abitants, mas d'autras zonas plan urbanizadas e industrializadas son
Craiova
, Pite?ti,
Ploie?ti
e Br?ila.
Lo
clima
es continental, amb d'estius forca cauds e auratjoses, e d'iverns forca fregs e nevoses (mens amb lo cambiament climatic); en vila, los contrastes vengueron mai grand als segle XX e XXI a causa del manca d'espacis verds diminution e de la multiplicacion dels grands imobles en veire et beton.
A l'Edat Mejana, la Valaquia era conberta, al Nord-Oest, d'espessa selvas (
codri
) que ne demoran suls contraforts dels Carpats e a l'entorn de Bucarest (
codrii Vl?siei
); lo Sud-Est era cobert de pradas e d'
estepes
coma aquelas de B?r?gan, representant l'extremitat occidentala de l'estepa pontica. A partir del segle XVI las culturas progresseron sempre mai al prejudici d'aquelas doas formacions vegetalas.
Dins l'
Antiquitat
, la region era poblada per las tribus de
Tracia
de Daces, ≪ Gets ≫ en grec, d'ont lo nom antic de
Getae
. Los Gets vivent pres dels contraforts dels Carpats eran aliats a aqueles de l'actuala
Transilvania
e donc ostils als Romans; aqueles de la plana, pasmens, comerciavan amb
Roma
coma ne testimonian l'
arcqueologia
e l'epigrafia; de levadas de terra nomenadas
brazda lui Novac
separavan aquelas tribus amb d'intereses divergents
[2]
. En
106
, lo territori de la Valaquia a l'Oest de l'Olt es integrat a la
provincia romana
da Dacia, alara qu'a l'Est de l'Olt, es ligat, sens esser integrat, a la provincia de Mesia. Facia a las atacas dels Carpians (Daces liures de
Moldavia
) e dels Gots, l'
Emperi roman
abandona pauc a pauc sos territoris situats al nord del Danubi entre
256
e
275
: sos abitants romanizats son autorizats a s'installar en Mesia entre lo Tracoromans. Los Carps e los Gots prenon l'ensemble de la Valaquia, mas l'arqueologia e la
linguistica
semblan indicar que de pastres romanesofons contunhavan estalivar sus d'axes Nord-Sud.
Apres que percorriguet d'Est en Oest per forca pobles pendent las Grandas invasions, los Eslaus e los Bulgars s'i installan e forman, en
681
, un poderos Estat que s'espandis de cada costat del Danubi. Al segle IX al sud del Danubi, l'
Emperi roman d'orient
torna prene sos dreches, alara que al nord s'installan los Petchenegs puei los Comans.
Pendent la creacion del Segond Estat bulgar, la Valaquia fa partit, encara un cop, d'aquel reialme que las cronicas de l'epoca nomena ≪
Regnum Bulgarorum et Blachorum
≫ ("reialme dels Bulgars e dels Valacs"). Segon las fonts bizantinas, ongresas, bulgaras e franciscana (Guillhem de Rubrouck), la region es alara disputada entre aquel reialme e aquel d'Ongria; es governada per de princes (kniaz) o de governaires militars (voivods). En
1224
, es devastada pels
Tatars
, e apres, los voivods romaneses venon jos la sobeiranetat ongresa (Banat de Severin en Oltenia, voivodat de Seneslau en Muntenia), alara que los Valacs del sud del Danubi daissan placa a de
Tsars
bulgars (tzarats de Vidin e de
Tarnovo
).
L'Assemblada legislative del principat de Valaquia en 1837, per Auguste Raffet.
A partir de
1330
, la Valaquia, ara unificada, ven un principat independent. Mas una centena d'annadas mai tard, deu acceptar de venir tributari de l'
Emperi turc
(sens jamai pasmens esser una provincia otomana). Garda son autonomia, sas leis, son armada, sa flota, sos ambassadors, sos princes, que lo mia conegut en occident est Vlad III (1431-1476), que donet son nom au personatge de ≪
Dracula
≫. E unes cops la guerra a son sobeiran, lo
sultan
turc
: atal, lo prince Miquel I unis un temps breu en
1600
los principats de Valaquia, Transilvania e Moldavia.
A partir de
1716
, los
sultans turcs
comencan a se nomenar d'espereles los princes (abans elegits per la
noblesa romanesa
) d'entre los grecs otomans ≪
phanariotes
≫, co provoca lo malcontentament de la populacion autoctona. Lo govern dels fanariots s'acaba en
1821
, apres la revolucion menada per Tudor Vladimirescu. En
1831
es adoptat un ≪
reglament organic
≫ per la Valaquia e forma, en
1859
, ensems amb la Moldavia, los Principats units de Moldavia e de Valaquia amb, al cap, Alexandre Jean Cuza. Aquel declara l'independencia d'un Estat novel - la Romania - lo
24 de decembre
de
1861
, mas aquel independencia
de facto
foguet reconeguda
de jure
pas qu'apres la Guerra russoturca de 1877-1878 e dels tractats de San Stefano e de Berlin.
- ↑
The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-05.
- ↑
Itineraires archeologiques en Valachie