Lo sabon (del latin saponem ) es una substancia solida que s'emplega per lavar e netejar las causas embrutadas. Es generalament un sal de sodi o de potassi d'un acid carboxilic alifatic de cadena longa.

S'obten a partir de la saponificacion , o per l' idrolisi alcalina, de las graissas d'origina animala o vegetala.

Istoria [ modificar | Modificar lo codi ]

Foguet inventat lo sabon en Siria fa aperaqui 3000 annadas, a partir d' oli d'oliva e de soda vegetala. Aqueste sabon era plan famos per encausa de sas proprietats desinfectantas, degudas essencialament a l'emplec de cendres de laurier dins sa fabricacion.
Conegut en Europa dempuei l'epoca galesa, se fabricava en aquel temps amb de cendres (alcalinas) e de seu , mas servissia mai que mai de shampong .

Foguet a Gallipoli , una vila portuaria de la mar Ioniana, dins lo Sud de la Peninsula italiana, que aparentament se seria creat per primier cop lo sabon que se sona ara sabon de Marselha . Gracias a sas nombrosas olivedas e a son grand nombre de premsas sosterranas ( frantoi ipogei ), la region de Salento comercializava dins tota Europa un oli de granda qualitat que se destinava subretot als lums de las vilas e de las fabricas textilas, mas tanben per un emplec alimentari. L'idea d'apondre de soda a las remasilhas de las olivas qu'eran estadas tot bel just quichadas un primier cop permetet als abitants de Gallipoli de fabricar de sabons blancs e de diversificar d'un biais durable sas activitats.

Lo pais de Marselha , tre lo segle XVen , venguet un centre de produccion important, en far servir l'oli d' oliva local. La soda (alara aquel mot ≪soda≫ designava lo carbonat de sodi ) provenia bel primier dels cendres obtenguts per la combustion de plantas coma lo salicor . En 1791 , Nicolas Leblanc inventet un procediment que permetia d'obtenir de soda a partir d'aiga de mar.

En 1823 , lo quimista frances Eugene Chevreul expliquet la reaccion de saponificacion e demostret que los cosses grasses son formats d’una combinason entre la glicerol e los acids grasses . Pendent lo [[segle XXI], d'olis a basa de copra e de palma que venon de delai las mars s'emplegan dins los sabons.

Dempuei lo segle XX , lo sabon es en concurrencia amb los tensioactius sintetics que son emplegats dins los detergents , los gels de docha e los ≪sabons sens sabon≫.

La saponificacion [ modificar | Modificar lo codi ]

Lo sabon es resulta d'una reaccion quimica dicha de saponificacion , una transformacion quimica que los cosses grasses ( graissas o olis ) son idrolizats dins un mitan alcalin per une basa, generalament de potassa ( KOH ) o de soda ( NaOH )), a una temperatura compresa entre 80 e 100 °C . L' idrolisi dels cosses grasse produsis de glicerol e una barreja de carboxilats (de sodi o de potassi) que constituisson lo sabon. Los sabons fabricats a partir de soda son durs. Los sabons que se fabrican amb de potassa son mols.

Reaccion de saponificacion:

CH ₂ (OOC-R) - CH(OOC-R) - CH ₂ (OOC-R) + 3 NaOH --> CH ₂ OH - CHOH - CH ₂ OH + 3 R-CO ₂ -Na

valent a dire: cos gras + NaOH (o KOH) --> glicerol + sabon

que R es una cadena d'atoms de carboni e d'idrogen. On peut avoir par exemple R=(CH ₂ ) ₁₄ - CH ₃

Nombroses sabons son de tensioactius . Per encausa de son estructura, la molecula del sabon a una testa idrofila ionizadaa negativament e una coa idrofoba. Las moleculas del sabon son doncas capablas d' emulsionar las substancias grassas e de consentir son alunhament amb d'aiga.

Las coas de las moleculas de sabon se dissolvon dins la massa de la substancia grassa, qu'es enrodada en formar una micella . Vist que totas las testas de las moleculas de sabon tenon una carga negativa, la repulsion electrostatica empacha las micelas de se reagregar e las manten en suspension dins l'aiga.

Los sabons per la neteja e l'igiena del cos [ modificar | Modificar lo codi ]

Qualitat d'un sabon [ modificar | Modificar lo codi ]

Lo sabon deu esser neutre e deu pas essere onch o d'odor marrida. Cal que lo sabon sia pastos mas pas dur, pas friable e un cop secat deu gardar sa forma. Lo sabon deu far d'escuma: en agitar 3 g de sabon dins 10 ml d'aiga dins un recipient pendent 10 segondas cal que se forme una escuma nauta de 2 cm e persistenta pendent almens 5 segondas.

Varietats de sabons [ modificar | Modificar lo codi ]

Las sals sodicas dels acids carboxilics de cadena longa son pas los solets compausats existents que s'empleguen coma sabons. Existisson a mai los diches sabons acids - per las pels que son ipersensiblas als sabons normals - que consistisson de miscele de tensioactius alquil-solfonics o esters organics de l' acid sulfuric . Aqueles sabons an un pH de 5,5, semblant a lo de la pel, resultan en consequencia mens agressius per aquesta.

Lo sabonet tradicional es fach a partir de sals sodicas dels acids carboxilics de cadena longa; los sabons liquids en botelheta son apareguts amb la difusion dels materials plastics pendent la postguerra. Lo sabon tradicional se compausa de seu bovin (80%) e d'oli de coco o d' oliva (20%). Un sabon deuria aver en primiera posicion dins sos ingredients los acids grasses saponificats de coco, de palma e d'oliva.

Nei frantoi de temps passat e dins qualques produccions actualas era prodotto amb las sanse , ovvero la spremitura de las olivas che restava dins las macine del frantoio dopo la primieta spremitura (que dona l'oli extraverge). Spesso si tratta di olio di segonda o tresena sansa d'una qualitat marrida, di cui la lei enebis la comercializazion coma oli de cosina. Nel dopoguerra las segondas e tresenas spremiture d'oli, mens presadas e costosas, eran encara utilizadas anche a scopo alimentari.

Vari frantoi industrials utilizzano le sanse per produrre saponi e compensare la scarsa resa de las olivas raccolte in termini di olio da cucina; talora si arriba a macinare las olivas soltanto per far de sabons ja qu'eran mai profittevoli de l'oli en botelha(30% di resa de las olivas per oli extraverge a 10 euros/litre; contra 100% delle sanse da cui si ricava analoga quantitat de sabons, sens scarti, venduts al pretz de 1.5-2 euros per ecto de sabonet).

Los sabons liquids que an un pH de 5,5 rischiano di essere, per il loro elevat contengut d'aiga (feblament acida), un ambient adapat a la proliferacion de funghi e de bacterias ; d'unes sabons aital son addizionali con compausats disinfectants e fongicids.

Cossi far de sabon [ modificar | Modificar lo codi ]

Mefi: l'idroxid de sodi es caustic e corrosiu. Cal evitar lo contacte directe amb la pel e los uelhs.

Per la sintesi del sabon son utilizats 10 g d' oli d'oliva meses dins un becker que i s'ajustan 5 g d' idroxid de sodi dins 40 ml d'una solucion aiga-alcool al 50% (20 ml d'aiga e 20 ml d'alcool). S' escalda lo tot pendent 45 minutas en tot agitar de contunh. A part se prepara una autra solucion aiga-alcool que cal apondre de quand en quand. Aprep un brieu s'apond tot a l'encop a una solucion de 150 ml d'aiga e de clorur de sodi freja. Aquesta servis a aumentar la forca ionica e a afavorir la precipitacion del sabon. Se filtra lo precipitat que s'eissuga dins l'estofadoira..