Lenga

Pels articles omonims, vejatz Lenga (omonimia) .

En linguistica , una lenga (arc. lengua ) es un sistema evolutiu de signes linguistics, vocals, grafics o de gestes, que permet la comunicacion entre individus.

Terminologia e definicions [ modificar | Modificar lo codi ]

Ambiguitats entre lenga e lengatge; lenga e paraula [ modificar | Modificar lo codi ]

Segon la linguistica classica, una lenga es un sistema de signes linguistics vocals (e accessoriament gestuals o escriches ) que permet la comunicacion entre los individus.

Es un sistema de signes doblament articulats , es a dire que la construccion del sens se fa a dos nivels d'articulacion.

Lo primier nivel d'articulacion es lo de las entitats significantas ( morfemas [o monemas] e lexemas ) formant los enonciats .
Lo segond nivel d'articulacion es lo de las unitats distintivas de basa ( fonemas ) formant las unitats significantas.

Aqueles dos nivels d'articulacion determinan los primiers nivels de la descripcion linguistica :

Primier nivel:
- morfemas (o monemas, unitats significants de basa) -> morfologia
- lexemas (o mens exactament "mots", combinason de morfemas per far d'unitats significantas pus complexas) -> lexicologia
- ordre dels morfemas e lexemas dins los enonciats -> sintaxi .
Segond nivel: fonemas (elements de basa per construire los morfemas) -> fonologia (e tanben: sons -> fonetica )

Andre Martinet precisa que l'ordre de descripcion es necessariament invers de l'ordre de percepcion o d'usatge de la lenga : la descripcion comenca per lo segond nivel d'articulacion (los fonemas) per anar vers lo primier (la combinason de las unitats significantas).

Se destria generalament la lenga (sistema de signes) e lo lengatge (facultat umana mesa en obra al mejan d'un tal sistema).

Se destria tanben, dempuei Ferdinand de Saussure , la lenga (lo sistema de signes) e la paraula (es a dire l'utilizacion efectiva d'aquel sistema pels locutors, dins de situacions concretas de comunicacion). Vejatz lenga e paraula .

Ambiguitats de variacion linguistica: lenga e dialecte [ modificar | Modificar lo codi ]

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vostra ajuda es benvenguda !

Tipes de lengas segon la practica [ modificar | Modificar lo codi ]

S'apela lenga mairala d'una persona la(s) lenga(s) qu'aquesta persona a apresa(s) dins son enfanca al cors de son aprentissatge del lengatge.

Se la granda majoritat de las lengas parladas dins lo mond son de lengas naturalas , que se son formadas espontaneament a partir d'estats de lenga anteriors, existis caquela tanben de lengas artificialas o lengas construchas , coma l' esperanto , lo volapuk , l' ido l' interlingua , lo lojban , o encara lo klingon , que son estadas creadas conscientament per d'individus.

Una lenga es dicha viva quand es utilizada oralament per de personas que n'es la lenga mairala, o per una comunautat sufisentament nombrosa ? e de biais sufisentament intensiu ? per permetre una evolucion espontanea de la lenga (cas de l'esperanto).

S'apela lenga morta o atudada una lenga qu'es pas mai practicada oralament coma lenga mairala, mas que pot esser encara utilizada dins certs domenis (coma la religion). La coneissenca de las lengas mortas, en permetent l'estudi dels textes ancians, es utila especialament a la linguistica istorica , e mai a l' istoria e a sas disciplinas annexas. Las doas lengas mortas pus importantas de la cultura occidentala son lo latin e lo grec ancian . L'expression ≪ lenga morta ≫ es forca sovent contestada per los que las practican. Se preferis alara lenga anciana . Es possible de ≪ ressuscitar ≫ de lengas mortas, coma o mostra l'exemple de l' ebrieu .

Una lenga viva es rarament un sistema uniforme e rigid, varia generalament segon lo luoc geografic ( dialectes ), lo mitan social ( sociolectes ) e los individus ( idiolectes ) e, plan segur, segon lo temps, co que fa que, considerada a un moment donat, una lenga es totjorn en evolucion e conten mai d'un estat. Per exemple, lo sistema fonologic de las lengas es en evolucion constanta, co qu'estudia la fonetica istorica .

Lengas del mond [ modificar | Modificar lo codi ]

Es impossible de determinar amb precision lo nombre de lengas parladas dins lo mond, en rason de la dificultat de tracar de frontieras precisas entre las lengas, e particularament de diferenciar las lengas dels dialectes. Segon las estimacions, existiria uei entre 3000 e 7000 lengas vivas.

Desparicion de las lengas [ modificar | Modificar lo codi ]

Un dels problemas essencials que se pausan per las lengas del mond es lo de la preservacion de la diversitat. Dins un entreten pel quotidian Le Monde del 31 de decembre de 2005 , la linguista Colette Grinevald declara qu'environ 50% de las lengas desapareisseran d'aqui a 2100 . Dins certas regions, aquo poiria esser de l'ordre de 90% (coma en Australia e en America ).

S'estima qu'en 2100, las lengas majoritarias seran :

l' angles , coma lenga universala , en particular pel comerci e los escambis scientifics
l' espanhol , en America del Sud
l' arabi
lo chines e l' indi , en Asia
lo swahili e lo wolof , en Africa

Lo frances se deuria portar plan, mas los francofons seran obligats de practicar lo bilinguisme (amb l'angles), e mai lo multilinguisme . Co que deuria esser practicat per totas las personas que volon preservar lor lenga tradicionala.

Una lenga es considerada coma menacada s'a pas mai de locutors d'aqui a la fin del segle xxi . Una lenga que pareis solida, car utilizada per de milions de personas, pot esser en dangier. Es per exemple lo cas de las lengas quichoa en America del Sud , perque i a forca pauc de joves que l'aprenon.

Dempuei la mondializacion dels escambis, aquesta disparicion s'accelera. Una de las causas es l' exode rural , que fa que las tradicions se podon pas perpetuar e l'usatge de las lengas que l'acompanha. Sovent, la pression sociala fa que los locutors de lengas minoritarias (coma los amerindians mas tanben forca lengas dichas regionalas , coma en Franca amb los bretons durant las annadas 1950 ) consideravan que de parlar una lenga tradicionala es un andicap per l'integracion dins la societat e per trobar de trabalh. La pression exercida per certs Estats, que consideran que la lenga es un dels ciments de la societat, es tanben un factor de disparicion de la diversitat linguistica.

La disparicion d'aquestas lengas entraina amb ela la disparicion de certs pans de la cultura tradicionala de certs grops. La disparicion d'una lenga tradicionala e l'apprentissatge marrit de la lenga dominanta ocasiona un malaise en certas personas, per manca d'integracion perque se reconeisson pas dins cap de cultura.

Internet joga un rotle ambivalent, es d'un costat un accelerator de la disparicion de las lengas, per l'uniformizacion dels mejans de comunicacions. Mas es tanben un biais de preservar aquestas lengas, per l'establiment de comunautats parlant de lengas tradicionalas.