Istoria [ modificar | Modificar lo codi ]

498-557  : apogeu de la poissanca dei Huns Blancs . Pasmens, d'un biais paradoxau, pauc de detalhs son coneguts sus l'istoria poble durant aqueu periode.
500-501  : en Gallia , combats entre Burgonds e Visigots per lo contrarotle d' Arle . Aquo agravet lo declin de la vila .
502-506  : guerra entre l' Emperi Roman d'Orient e l' Emperi Sassanida . Lo conflicte s'acabet per una patz blanca car lei dos camps fogueron obligats de s'aliar per faciar d' incursions dei Huns Blancs .
507  : batalha de Vouille entre Francs e Visigots . Lo combat s'acabet per una victoria franca qu'entrainet la conquista de la mager part dau domeni visigot en Gallia . Dins aquo, lei Visigots garderon lo contrarotle de la Peninsula Iberica e de quauquei territoris au nord dei Pireneus coma Septimania . En parallel, per s'aparar contra la menaca de Clodoveu , leis Ostrogots ocuperon Provenca .
518  : mort d' Anastasi I ^er , emperaire roman d'Orient , que foguet remplacat per Justin I ^er . Durant son reine, capitet de redreicar l'economia de l'Emperi.
520-525  : en Iemen , intervencion dei reis Ella Asbeha e Caleb d' Aksum contra lo rei judieu Dhu Nawas que menava de persecucions contra lei crestians locaus. S'acabet per una victoria dei forcas aksumitas. Pasmens, de revoutas judievas empedigueron lei venceires de gardar lo contrarotle de sa conquista.
524  : en Gallia , premier partiment dau Reiaume Burgond entre Francs e Ostrogots .
526  : destruccion d' Antioquia per un terratrem . Segon de documents romans dau periode, 250 000 abitants i fogueron tuats.
526  : en Italia , mort dau rei ostrogot Teodoric lo Grand . Foguet remplacat per son felen Atalaric , un enfant de 4 ans placat sota la regencia de sa maire Amalasonta . Favorabla ai Romans, se turtet a l' aristocracia .

526-532  : guerra novela entre Romans e Sassanidas a prepaus d' Armenia . Coma lei conflictes precedents, lei combats s'acaberon sensa cambiament territoriau decisiu. Desiros de se concentrar sus d'autrei fronts, Constantinoble acceptet de pagar un tribut a son adversari.

527  : mort de l'emperaire roman Justin I ^er que foguet remplacat per son nebot Justinian . Durant son reine, contuniet l'obra de redreicament iniciada per Anastasi I ^er e laisset un tesaur considerable a son eiretier.
529  : per luchar contra lo paganisme , sarradura de l' Academia de Platon . Diversei filosof preferigueron quitar l' Emperi Roman d'Orient per s'installar en Persia . Aquo marquet la disparicion d'un important centre de la filosofia antica .
531-532  : apres la mort dau rei sassanida Khavadh I ^er , guerra civila per sa succession.
532-537  : construccion de l' Haghia Sophia .
533  : publicacion de tres compilacions importantas dau drech roman (lo Corpus juris civilis , lo Digeste e leis Institutes ). En parallel, en Africa , una armada romana capitet de conquistar Cartage , de destrurre lo Reiaume Vandal e de tornar annexar la region a l' Emperi .
534  : dins l' Emperi Roman d'Orient , lo grec comenca de remplacar lo latin dins lei textes juridics.

535-536  : per de rasons encara desconegudas (erupcions volcanicas  ? impacte d' asteroide  ?), una mena d' ivern volcanic entrainet un important refrejament dau clima mondiau durant dos ans.
v. 535  : per de rasons desconegudas, probablament una crisi agricola entrainada per de cambiaments climatics , comencament dau declin progressiu de Teotihuacan (→ 650 ).

535-540  : en Italia , assassinat de la regenta Amalasonta . Aquo entrainet una reaccion viva de part de l' Emperi Roman d'Orient que mandet una armada ocupar Napols ( 535 ), Roma ( 536 ), Milan ( 540 ) e Ravena ( 540 ). Pasmens, leis Ostrogots refuseron de se sometre e contunieron de resistir (→ 543 ).
539  : en Japon , annada probabla dau reine de l'emperaire Kinmei qu'es lo premier sobeiran nipon clarament atestat per de vestigis istorics .
540-545  : inquiet dei succes romans en Africa e en Italia , lo rei sassanida Cosrau I ^er comencet una guerra novela contra Constantinoble . S'acabet per una treva de 5 ans forca fragila (→ 549 ).

541  : comencament d'una epidemia de pesta bubonica que decimet lei regions mediterraneas (→ 542 ). La malautia i venguet endemic entrainant d'epidemias regularas fins a 767 .
542  : arribada de la pesta a Constantinoble . Tuet au mens 40% de la populacion.
543-551  : en Italia , segonda partida de la Guerra dei Gots . Foguet marcada per lei succes dau rei ostrogot Totila que reconquistet Napols ( 543 ), que pilhet Roma ( 546 ) e qu'ocupet Corsega e Sardenha ( 549 ) e una partida de Sicilia e de Dalmacia ( 550 - 551 ) (→ 552 ).
549-556  : guerra novela entre Constantinoble e Ctesifont . S'acabet per una desfacha militara persa mai lei Romans accepteron de negociar car l'emperaire Justinian avia ges de projecte de conquista vers l' est .
552  : dins l' estepa eurasiatica , importanta victoria dau cap turc Bumin contra lei Juanjuan . Permetet ai Tujue de venir la premiera poissanca entre lei pobles nomadas . Lo resta dei Juanjuan s'enfugiguet vers l' oest (→ 555 ).
552-553  : tresena partida de la Guerra dei Gots . Apres l'arribada de renforc importants, lei Romans anienteron leis Ostrogots a la batalha dau mont Vesuvi e reconquisteron Italia .
554  : installacion de la capitala dei Visigots a Toledo .
555  : premiera mencion en Europa deis Avars. Eran probablament de Juanjuan escapats vers l'oest apres la desfacha de son poble contra lei Tujue (→ 566 ).
557  : destruccion de l'Emperi dei Huns Blancs per una alianca entre lei Sassanidas e lei Tujue . Pasmens, lei relacions se desgraderon rapidament entre lei dos venceires.
562  : dins l'espaci maia , victoria majora dau rei de Calakmul contra Tikal . Lo rei de la vila foguet probablament capturat e sacrificat. Au mens un terc deis abitants de la vila fogueron desplacats e Tikal perdiguet son influencia durant mai d'un segle. De son caire, Calakmul venguet la premiera poissanca maia durant 130 ans.

565  : mort de l'emperaire Justinian . Foguet remplacat per Justin II qu'adoptet una politica de reorganizacion administrativa de l'Emperi e una politica de rigor estricta.
566  : apres una desfacha long d' Elba contra leis Avars , lo rei franc Sigebert I ^er acceptet de donar de viures a seis adversaris que s'installeron en Panonia . Aguent un clima similar a aqueu de l' estepa , la region venguet la basa d'incursions regularas contra leis estats sedentaris vesins.
568  : alianca entre lei Lombards e leis Avars per atacar l' Emperi Roman d'Orient . Lei premiers se dirigigueron vers Italia e lei segonds vers lei Balcans (→ 571 e 572 ).
570  : conquista d' Iemen per lei Sassanidas . Aquo demeniguet l'influencia deis Akusmitas au sud de la Mar Roja .
571  : dins lei Balcans, signatura d'un acordi de patz entre Avars e Romans. En cambi d'un tribut , leis Avars arresteron seis incursions (→ 578 ).
571  : apres la revirada de negociacions per unificar lei diferents corrents crestians , l'emperaire Justin II enebiguet lo monofisisme e arrestet una partida de sei partisans.

572  : estabilizacion relativa de la situacion militara en Italia qu'era desenant partejada entre Lombards e Romans .
572-573  : guerra novela entre Romans e Sassanida apres de persecucions persas contra lei crestians d' Armenia . Apres quauquei succes iniciaus, lei Romans fogueron rebutats e degueron signar una treva. Aquelei reviradas agraveron lei problemas mentaus de l'emperaire Justin II . Vengut fol, foguet remplacat per sa frema e per lo generau Tiberi II Constantin .
578-589  : mort de Justin II que foguet remplacat per Tiberi II Constantin . Esperant de trebols de succession, lei Sassanidas dau rei Cosrau I ^er ataqueron mai se turteron a una defensa forca eficaca. Lei combats dureron fins a una revouta militara (→ 589 ).
578-587  : incursion novela deis Avars dins lei Balcans . Prengueron la vila de Sirmium e ataqueron lei forts situats long de Danubi . Puei, aliats amb leis Eslaus , menaceron la region de Constantinoble e pilheron lei regions balcanicas. Fogueron batuts per lei Romans en 587 e obligats de se retirar.
583  : mort de Tiberi II Constantin que foguet remplacat per lo generau Maurici . En causa de la talha de l'Emperi e de la multiplicacion dei menacas contra sei frontieras, creet l' Exarcat de Ravena en Italia .
585  : en Japon , mort de l'emperaire Bidatsu . Son fiu, Yomei , decidet de perseguir sa politica e de sostenir lo bodisme qu'era a se difusar dins l'archipeu.
586  : dins la Peninsula Iberica , victoria dei Visigots contra lei Sueus . Lo Reiaume Visigot establiguet ansin sa dominacion sus tota la region.
587  : en Japon , mort de l'emperaire Yomei que foguet remplacat per son fraire Sushun . Aquo entrainet pasmens una breva guerra civila contra de clans ostils au bodisme .
589  : revouta militara en Persia apres una temptativa dau rei sassanida Hormidz IV d'arrestar lo generau Bahram Chobin , vengut forca popular apres una tiera de victorias contra lei Romans e lei Turcs. Lei Romans preferigueron sostenir Cosrau II , eiretier legitim, e una guerra civila aguet luoc fins a 591 .
591  : acabament de la guerra civila en Persia amb lo restabliment de Cosrau II . Signatura d'una patz entre l' Emperi Sassanida e l' Emperi Roman d'Orient . Forca favorable ai Romans, aqueu tractat li permetet d'aquistar diversei territoris en Armenia e en Anatolia Orientala (→ 602 ).
591-596  : apres l'acordi de patz entre Romans e Sassanidas, guerra civila novela en Persia . S'acabet amb una victoria de Cosrau II .
592-595  : apres son succes contra lei Sassanidas , lei Romans concentreron sei forcas dins lei Balcans e reconquisteron lei territoris ocupats per leis Avars e leis Eslaus durant leis ans 570-580 (→ 597 ).
597  : revirada d'una incursion deis Avars contra lei provincias romanas balcanicas (→ 599 ).
599-602  : causa rara dins l'istoria dei relacions entre pobles nomadas e sedentaris, lei Romans , menats per l'emperaire Maurici , ataqueron lo territori deis Avars que fogueron durament afeblits.

Cultura [ modificar | Modificar lo codi ]

510  : fin de l'escritura de l' Institucion musicala , obra de Boeci , que foguet forca importanta dins lo corrent de l' Edat Mejana car permetet ais erudits medievaus de comprendre la musica grega .
594  : publicacion de l' Istoria eclesiastica escricha per l' istorian grec Evagri d'Epifania (vers 536 -594). Obra de de sieis libres, depinta l'istoria de la Gleisa sus lo periode 431 - 593 . Sei particularitats principalas son l'acceptacion per l'autor dau subrenaturau (racontes de miracles), l'utilizacion de documents autentics e l'absencia de jutjaments sectaris contra leis eretics dau periode.

Deces [ modificar | Modificar lo codi ]

• Anastasi I ^er , emperaire roman d' Orient .
• Clodoveu , rei dei Francs .
• Varahamihira , matematician indian .
• Wak Chan K'awiil , rei de Tikal .

Liames internes [ modificar | Modificar lo codi ]

• Emperi Roman d'Orient .
• Emperi Sassanida .

Bibliografia [ modificar | Modificar lo codi ]

Notas e referencias [ modificar | Modificar lo codi ]