Juli Cesar nasquet vers 100 avC dins la familha patriciana deis Iulii. Son paire era Caius Iulius Caesar III que foguet pretor en 92 avC e sa maire Aurelia Cotta . Aguet tanben doas sorres dichas Julia Caesaris Minor e Julia Caesaris Maior. Sa familha fasia de l'aristocracia menora de la Republica Romana. Pasmens, maugrat aquel estatut, certanei de sei membres aganteron de postes importants au sen deis institucions republicanas coma l'oncle de Cesar, Sextus Iulius Caesar III, que foguet consul en 91 avC . De mai, la familha Cotta, tanben d'origina patriciana, tenia tanben de relacions e de proteccions importantas que fogueron utilas pendent lei premiereis annadas de la carriera politica de Cesar.

Dirigida per sa maire, l'educacion de Cesar e de sei sorres foguet exemplara ^[1] . Venguet un orator forca dotat e mestrejet forca ben totei leis arts dei relacions socialas romanas?: amabilitat e cortesia ambe seis ostes, prodigalitat sensa retenguda,viure dau monde pendent lei banquets, discussion brilhanta e cultura importanta ^[2] . Gracias a aquelei qualitats, Cesar se dirigiguet vers la vida politica de Roma dins lo camp dei populares que sa familha era membre.

Pendent lo segle I avC, Roma foguet entrainada dins una tiera de conquistas novelas sota l'influencia de generaus ambicios. Marius conquistet una partida de Numibia, Silla prenguet definitivament lo contrarotle de Grecia e ocupet una partida d'Anatolia e, enfin, Pompea conquistet Siria e ocupet lo reiaume de Judea. Or, aqueleis agrandiments e sei consequencias ai niveus politics, economics e sociaus van destabilizacion leis institucions e l'estructura de la Republica Romana.

Au niveu economic, lei conquistas dau segle I avC e la distribucion dei butins de guerra e dei tributs pagats per lei provincias permeteron l'enrichiment de l'Estat e de certanei particulars. Ansin, lei bens publics fogueron pauc a pauc partejats entre lei membres de l'aristocracia. Lei senators assaieron d'encaparrar lo maximum de terrens e lei chivaliers, classa inferiora de la noblesa mai en plena ascension, s'ocuperon de l'esplecha dau resta dei bens publics e d'activitats comercialas o financieras. Pasmens, lo resta dei ciutadans romans e de la populacion dei territoris contrarotlats per la Republica, especialament leis abitants deis autrei ciutats italianas , demoreron en defora de la proprietat e dei revenguts produchs per aquelei bens. Aquelei tensions economicas va rapidament trobar un eco au niveu politic e entrainar una crisi greva deis institucions de la Republica Romana.

Causada per leis inegalitats economicas multiplas, la crisi deis institucions republicanas regardet dos niveus de la societat romana?: l'estatut dei vilas italianas somesas per leis armadas romanas e la lucha entre lei faccions politicas popularas e optimates dins Roma. Enfin, se fau notar la reforma de l'armada romana lei consulats de Marius. Au contrari dau model d'armada dei premiers segles de la Republica, sei soudats eran plus de ciutadans protegent Roma mai de professionaus estacats a un generau. Aquo afebliguet lo contrarotle dau Senat e dei consuls sus lei forcas armadas aumentant lei possibilitats de cops d'estat car lei generaus aproficheron sei succes per realizar de carrieras politicas majoras. De mai, aquela reforma donet una valor forca inegala ai diferenteis unitats militaras romanas en foncion de lor generau. La repression malaisada de la revouta d'esclaus d' Espartac (73-71 avC) ne'n foguet la demonstracion.

Lei tensions entre Roma e lo resta dei vilas d'Italia vireron en guerra civila ( Guerra Sociala ) de 91 a 88 avC. Leis abitants dei provincias, que sei governadors avian pus esplechadas qu'administradas, revendiqueron l'egalitat ambe lei ciutadans romans. Apres una guerra acarnada e una repression saunosa, lei revoutas obtengueron finalament satisfaccion.

En revenge, a l'interior de la capitala, la situacion politica se melhoret pas entre popularas , favorables ai revendicacions dei classas popularas e de l'aristocracia bassa, e optimates defendent una linha conservatritz e lo mantenement deis institucions republicanas. Lo conflicte entre lei doas tendancias acomencet vers 130 avC ambe leis assais de reformas dei fraires Grac. En causa de l'afebliment dau poder centrau e de l'autonomia granda de l'armada romana, aquelei tensions causeron diversei guerras civilas entre lei partisans de Marius favorable ai populares e Silla favorable ais optimates . Lo segond foguet venceire e installet sa dictatura. Seis objectius eran d'eliminar seis adversaris politics e de restaurar l'autoritat dau Senat. Pasmens, son obra subrevisquet gaire a sa mort en 78 avC .

L'ascension politica au sen de la vida politica romana se debanet de 78 avC a son eleccion coma consul en 59 avC . Pasmens, sei relacions ambe lo monde politic acomenceron tre la fin deis annadas 80 avC. D'efect tre 82 avC , Cesar, que sa familha fasia partida dei populares , deguet faciar l'ostilitat de Silla. Foguet somat de repudiar sa frema Cornelia Cinna . Refuset mai deguet s'alunchar de Roma. I perdiguet una carga dins lo clergat de Jupiter obtenguda en 84 avC , la dot de son maridatge e la mager part de seis eiretatges. Apres quauquei mes, lo sosten de sa familha maternala permetet d'arrestar sa traca per lei partisans de Silla. Dins aquo, Cesar preferiguet s'exilar dins lei provincias orientalas que i participet a d'operacions militaras coma lo setge de Mitilena. Rintret a Roma apres la mort de Silla en 78 avC .

La carriera politica de Cesar acomencet per d'accusacions publicas contra de governadors partisans de Silla. Aquo foguet l'occasion de venir una figura coneguda de la vida politica romana maugrat doas reviradas contra Gnaeus Cornelius Dolabella e Gaius Antonius Hybrida . Pasmens, se lo premier era pron poderos per obtenir l'ajuda d'uneis orators e un sosten politic important, lo segond deguet demandar l'intervencion dei tribuns per empachar una condamnacion. Puei, Cesar anet en Grecia a Roda per melhorar son talent d'orator. Au retorn, foguet capturat per de piratas e deguet pagar un recapte per sa liberacion.

Durant son absencia de Roma, foguet estat nomat pontife. Rintret en 73 avC e entreprenguet de realizar lo cursus honorum . Per aquo, Cesar decidiguet d'empruntar forca de sous per poder flatar leis electors. Lei resultats fogueron rapidament obtenguts. Venguet questor en 69 avC , senator en 67 avC , edil en 65 avC , Pontifex Maximus en 63 avC , pretor en 62 avC , propretor per Espanha en 61 avC e enfin consul en 59 avC . Durant aqueleis annadas, venguet un membre eminent dei populares e un proche de Licinius Crassus, una dei premierei fortunas de Roma. Vers la fin deis annadas 60 avC, aprofichet sei postes per ajudar un complot mancat per atribuir la dictatura a Crassus e faguet probablament partida dei partisans de Catilina a l'interior de Roma esperant un succes de la conjuracion per prendre lo contrarotle de la ciutat. Dins aqueu darrier cas, sa popularitat e l'absencia de provas evidentas entrainet l'abandon rapids dei sospicions.

Lo premier triumvirat foguet lo nom donat a l'alianca formada per Cesar, Crassus e Pompea per dirigir la politica de la Republica Romana. Permetet l'eleccion de Cesar coma consul en 60 avC per l'annada 59 avC. Consul, Cesar capitet rapidament son omolog Bibulus dau partit de l'aristocracia qu'avia d'empachar Cesar d'aplicar sa politica per una tiera de mesuras gaire abilas coma lo tiratge d'augurs marridas per empachar lei reunions de vote. Apres quatre mes de blocatge, foguet cacat dau forum per la foga e demoret dins son domeni fins a la fin de l'annada. Ansin, Cesar poguet donc contentar lei classas popularas, cumplir lei promessas de Pompea que lo Senat avia refusadas apres son succes contra Mitridates VI Eupator e trobar de sostens noveus dins l'aristocracia bassa o en provincia.

Lei metodes de Cesar fogueron generalament autoritarias per butassar l'oposicion dau Senat e, de cops, aquela dau tribunat dei plebeus. Sei mesuras principalas fogueron la ratificacion dei promessas politicas de Pompea en Orient, l'adopcion d'una lei agraria permetent de distribuir de terrens publics ai veterans de Pompea e ai paures de Roma e una reforma de l'administracion dei provincias. Capitet tanben de formar una alianca politica entre Roma e Egipte. I obtenguet una recompensa dau rei Ptolemeu XIII que li permetet de pagar lo resta de sei deutes.

A la fin de son annada de consulat, lo nombre de partisans de Cesar avia donc fortament aumentat e poguet preparar sa partenca per Gallia. Aliat ambe lei tribuns dei plebeus, obtenguet lo govern dei provincias dau nord d'Italia e dau sud de Gallia. Enfin, poguet ajudar l'eleccion d'amics ai postes majors de la Republica e exilar son adversari Ciceron.

La conquista de Gallia se debanet de 58 a 51 avC . L'objectiu d'aquela guerra era d'aumentar son prestigi e sa fortuna e d'assegurar la fidelitat d'un nombre important de soudats. Au comencament de la guerra, Cesar assaiet d'instaurar de protectorats romans sus lei pobles de la region e de trobar d'aliats fisables. Pasmens, seis operacions de pacificacion se turteron pauc a pauc a una resistencia forta car lei Galles eran pus organizats que previst e se revouteron mai d'un cop contra lei Romans. Ansin, la guerra se transformet en guerra de conquista que va s'acabar per l'eliminacion d'unei pobles e l'annexion de Gallia a l'emperi de la Republica Romana.

Leis operacions acomenceron en 58 avC quand leis Eduens demanderon son ajuda per arrestar la migracion deis Elvetas. Puei, s'ocupet de replegar la temptativa d'invasion d'una coalicion germanica, sostenguda per certanei Galles, d'Arioviste totjorn en 58 avC . Aquelei dos succes li permetet d'obtenir l'alianca deis Eduens e de venir l'arbitre dei relacions entre pobles galles. De 56 avC a 54 avC , Cesar someteguet lei populacions dei regions prochas l'Ocean Atlantic e la Manja, traverset lo Ren per una demonstracion militara sus lo territori german e impauset un tribut ? teoric ? a certanei tribus de Granda Bretanha.

Pasmens, a partir de 54 avC , la situacion venguet pus malaisada e dos revoutas generalas se debaneron en 54 avC puei en 52 avC . Lei doas fogueron reprimidas e apres la rediccion de Vercingetorix a l'eissida dau setge d'Alesia. Dins aquo, au contrari dei Commentaris de Cesar, Alesia marquet pas la fin finala de la conquista car de resistencias localas degueron estre vencudas durant tot l'annada seguenta fins a la presa d' Uxellodunum .

Durant l'absencia de Cesar, seis adversaris romans finigueron per se renforcar tornarmai e per organizar de complots contra lo poder de Cesar jutjat trop important o contra la politica de son consulat qu'avia creada una ostilitat grossa dins l'aristocracia. Lo Senat venguet pauc a pauc lo centre d'aquela contestacion e la mort de Crassus en 53 avC , que marquet la fin dau triumvirat, foguet l'occasion per encoratjar lei dissensions entre Pompea e Cesar. Lo premier venguet pauc a pauc lo cap de l'oposicion a Cesar e lei republicans assiaeron de l'utilizar per abaissar lo prestigi de Cesar.

Lo Senat acomencet d'aplicar oficialament aquela politica a partir de 52 avC quand Pompea foguet nomat consul unic. Per s'i opausar, Cesar demandet l'autorizacion de se presentar au segond poste sensa venir a Roma ambe lo sosten dei tribuns dei plebeus. Lo Senat, ajudat per Pompea, refuset. Cesar demoret donc dins lo nord d'Italia onte concentret de tropas per la seguida deis eveniments. Son refus d'abandonar sei cargas oficialas coma cap dei provincias dau nord d'Italia e dau sud de Gallia apres la fin de sei mandats entrainet l'ordre de son retorn a Roma per lo Senat. Refusant tornarmai d'obeir, Cesar e son armada se dirigiguet donc vers la capitala que foguet abandonada per Pompea e sei partisans. Aquo foguet lo comencament de la guerra civila.

Au comencament de la guerra civila, lei forcas de Pompea eran pus nombrosas. Pasmens, avia pas dirigit d'operacions militaras dempuei un nombre grand d'annadas e sei conselhiers eran magerament de politicians. En facia, lei tropas de Cesar, en campanha dempuei 58 avC , eran pus experimentadas, forca fidelas e avian una organizacion melhora. Conquisteron donc aisament lo resta d'Italia mai Pompea capitet de s'embarcar a Brindisi. Cesar se dirigiguet alora vers Espanha per eliminar una basa importanta dei partisans de Pompea. En camin, deguet tanben conquistar Marselha que se revoutet en causa dei consequencias economicas marridas per la vila de l'ocupacion romana de Gallia. La ciutat grega capitulet en mai de 49 avC e Espanha en aost. En 48 avC , Cesar poguet donc rintrar a Roma onte un Senat reduch li donet la carga de dictator.

Puei, Cesar anet en Epira e en Tessalia per atacar lei forcas principalas de Pompea. Maugrat de condicions malaisadas contra de tropas numericament forca superioras, capitet de vencre son adversari a Farsalia . Sensa armada apres aquela desfacha, Pompea fugiguet en Egipte onte sera assassinat per Ptolemeu XIII enterin que Metellus Scipion e Caton partigueron organizar de forcas novelas en Africa. Desbarcat a son torn en Egipte, Cesar decidiguet de rebutar Ptolemeu XIII per l'assassinat de son rivau e participet ai combats per la succession entre Ptolemeu XIV e Cleopatra VII . Puei, defendiguet lei provincias orientalas romanas contra una ofensiva dau rei de Pont gracias a un succes a Zela . Foguet a l'occasion d'aquela campanha corta que Cesar auria escrich sa frasa famosa ≪?Veni, Vidi, Vici?≫ ( ≪?Siau vengut, ai vist, ai vencut?≫ ) per marcar la rapiditat de sa victoria. Enfin, acabet son viatge egipcian per una visita dau pais ambe la reina Cleopatra.

La relacion entre Cesar e Cleopatra acomencet probablament durant aqueu periode. S'un maridatge era impossible en causa dei leis romanas permetent solament d'unir de Romans, aquela relacion era tanben pas considerada coma un adulter e va donc poder contuniar. Ansin, Cleopatra podria faire diversei visitas a Roma dins lo domeni propri de Cesar e lo pareu aura un enfant dich Cesarion ( 47 - 30 avC). Enfant masculin unic de Cesar, sera assassinat per Octavi per eliminar un rivau dangeros au trone imperiau.

Enfin, a partir de l'ivern 46 avC fins a la prima de 45 avC , Cesar s'ocupet d'eliminar lei darrierei forcas dei partisans de Pompea. Lo 6 d'abriu de 46 avC, la victoria de Tapsus li permetet de prendre lo contrarotle d'Africa. Enfin, lo 17 de marc de 45 avC , lo resta dei tropas pompeianas fogueron anientadas a Munda marcant lo succes finau de Cesar dins la guerra civila.

Apres son succes contra Pompea, Cesar era lo cap unic de Roma. Ansin, se leis institucions republicanas fogueron mantengudas, obtenguet diverseis onors e cargas que li permeteron de formar un govern inedit anonciant aqueu de l'Emperi e dirigir la Republica sensa oposicion ni limit. Lei principaus fogueron sa nominacion coma dictator per un mandat noveu, puei consul per cinc annadas, dictator per detz annadas, consul per detz annadas, prefecte dei mors (carga novela similara a aquela de censor) e portaire de l'inviolabilitat dei tribuns dei plebeus. Finalament, donet un sens noveu a la carga d' imperator , qu'era alora solament una foncion militara, per venir l'autoritat suprema de Roma.

Fins a sa mort, va aplicar una politica de reformas per renforcar son poder, restaurar l'economia e modernizar la societat. Per aquo, va menar una politica de reconciliacion ambe seis enemics que son liberats o barrats dei listas de proscripcion e la memoria de seis adversaris (Silla, Pompea...) foguet tanben restaurat. De mai, la libertat religiosa foguet donada ai pobles vencuts, i compres lei Jusieus forca oposats au paganisme. Enfin, lei partisans e soudats de Cesar fogueron pas oblidats ambe la distribucion de terrens dins la region de Roma o de vilas estrategicas de l'emperi coma Corint o Arle . La restauracion de l'economia permetet tanben de renforcar lo poder de Cesar. Lei distribucions de terrens fogueron donc estendudas ai paures de la capitala e un politica importanta de trabalhs publics i foguet acomencada. La moneda foguet estabilizada e l'aur foguet tornarmai adoptat coma referencia. Enfin, lo tresen aspect de la politica de Cesar, la modernizacion, contuniet d'ajudar dins lo redreicament de l'economia e dins la consolidacion dau poder noveu. L'organizacion interna de la vila de Roma foguet modernizada per permetre d'aerar la ciutat. Lo drech de ciutadanetat romana foguet tanben acordats ais abitants dau nord d'Italia e de Sicilia . D'un biais generau, lei drechs politics de l'aristocracia anciana fogueron demenits au profiech deis autrei classas de la societat. Lo personau politic deguet egalament faciar una epuracion importanta que permetet de restaurar la probitat de l'administracion a respect de la corrupcion importanta deis annadas precedentas.

En fora de la demenicion dau prestigi e dau poder dau Senat, lo renforcament de l'autoritat de Cesar se caracterizet per lo desvolopament d'un culte de sa personalitat e la mesa en placa dei condicions favorablas a la restauracion de la monarquia. Pasmens, lo poble roman destetava la monarquia e l'abolicion de la Republica devia prendre la forma d'un procediment long e complex. En 44 , lei condicions se melhoreron e, ja divinizat coma lei reis d'Orient, Cesar obtenguet dau Senat dei poders similars a un rei coma la carga de dictatura a vida o lo drech de faire figurar son retrach sus lei pecas de moneda. En febrier, lo Senat li accordet un costum reiau e un trone. Puei, Marc Antoni li prepauset publicament un diadem mai, en facia de la foga, Cesar preferiguet refusar. Dins aquo, maugrat aqueu refus, leis adversaris de Cesar demoreron inquiets d'una acceptacion futura.

Per luchar contra lei pretencions de Cesar a la monarquia, una conspiracion menada per Cessius e Brutus reuniguet d'enemics de Cesar e de partisans de la Republica. Lo 15 de marc de 44 , Cesar foguet assassinat dins lo Senat per 35 cops de ponhau. Sa mort foguet considerada de biais variadas?: un sacrifici necessari per lei Republicans o l'eliminacion de l'ome providenciau. Aquel assassinat foguet facilitat per lo licenciament de sa garda personala e l'indiferencia ais avertiments de complots e ai prediccions desfavorablas.

Dins son testament, Cesar designet sei nebots Octavi , Lucius Pinarius Scarpus e Quintus Pedius coma eiretier. Lo premier ne'n obtengueron tres quarts e Cesar li leguet son nom. Lei dos darriers se partajeron lo quart restant. De mai, Cesar leguet sei jardins proche dau Tibre ai Romans e donet tres cents sesterces a chasque ciutadan. En revenge, son eiretatge politic foguet pus malaisat de partejar car lo complot poguet pas eliminar unei caps dei partisans de Cesar coma Marc Antoni, Lepide o Octavi. Lo premier aprofichet lei funeralhas oficialas de Cesar per descreditar seis assassins que degueron fugir en Grecia onte fogueron vencuts a la batalha de Filipes en 42 avC . De son caire, apres lo discors e la mesa en scena de Marc Antoni decidiguet d'organizar un lenhier d'apoteosi per Cesar que son cors foguet donc cremat sus lo Forum. Puei, un temple foguet bastit sus lo luoc de la cremacion. Un segond triumvirat foguet organizat entre Marc Antoni, Lepide o Octavi que va desbocar sus de guerras civilas novelas e l'instauracion de l' Emperi Roman per Octavi apres sa victoria.

• ?{{{titol}}}. Seuil.  
• ?{{{titol}}}. Marabout Histoire.  
• ?{{{titol}}}. Marabout.  
• ?{{{titol}}}. Les Belles Lettres.  
• ?{{{titol}}}. Presses universitaires de France.  
• ?{{{titol}}}. Gallimard.  
• ?{{{titol}}}. Flammarion.  
• ?{{{titol}}}. Complexe.  
• ?{{{titol}}}. Fayard.  

1. ↑ (fr) Tacite, Dialogue des orateurs, 28, 6.
2. ↑ (fr) Ciceron, Lettres a Atticus.