L'
acid desoxiribonucleic
(abreujat
ADN
, conegut egalament per la sigla anglesa
DNA
) qu'ei un
acid nucleic
(un polimer de
nucleotids
) on lo
glucid
de cinc
carbonis
(ua
pentosa
) qu'ei ua
desoxiribosa
e qui possedeish duas cadenas de
nucleotids
enrotladas en elic dobla. Aquera estructura que permet d'explicar duas proprietats de l'ADN?: contiener l'informacion genetica e permeter la soa copia.
Co qui permet a la
molecula
d'ADN de conservar l'informacion genetica qu'ei lo
code genetic
escrivut au mejan de la succession de quate
basas
azotadas
qui son l'
adenina
, la
timina
, la
citosina
e la
guanina
(respectivament abreujadas A,T,C,G). L'ADN que pot tanben transmeter, en la copiar, aquesta informacion (autament dit, que's pot copiar eth medish) merces a la complementaritat de las soas duas cadenas. Aquo que s'escad au moment de la
replicacion
(qu'ei lo nom la reproduccion de l'ADN) qui l'elic dobla d'ADN e s'obreish e cadua de las soas cadenas be torna fabricar ua copia de la soa cadena complementaria.
L'ADN que's troba dens lo
nucleu de las cellulas eucariotas
, lo
citoplasma
deus
bacteris
, la matritz de las
mitocondrias
, dens los
cloroplasts
, e dens los
virus
on ei associat dab
proteinas
.
Dens lo nucleu cellular, l'ADN qu'ei lo principau constituent deus
cromosomas
(qui son longas cadenas d'ADN estabilizadas dab proteinas).
L'ADN que contien sequencias de nucleotids qui codifican la fabricacion de proteinas (en dar l'ordi d'encadenament deus
aminoacids
dens tau o tau proteina). D'autas sequencias de l'ADN que serveishen a regular la sintesi d'aquestas proteinas (enta ne fabricar pas qu'ua certa quantitat, o sonque a un moment precis). Fin finala, ua grana partida de l'ADN que contien sequencias de mau comprener per la
sciencia
moderna.
L'elic dobla d'ADN
La macromolecula d'ADN qu'ei un
polimer
, aquo que vou diser qu'ei ua cadena bastida per l'encadenament e la repeticion d'unitats quimicas mei petitas aperadas monomers?; aqui los monomers que son los nucleotids.
Estructura d'un
nucleotid
dab lo son
acid fosforic
, la soa
ribosa
e la soa basa
azotada
?; aquiu la basa estant l'
adenina
, lo
nucleotid
qu'ei ua
adenosina monofosfat
?; que l'ac tornam trobar dens l'
adenosina trifosfat
(ATP), la moneda energetica de las cellulas vivas
Un
nucleotid
qu'ei compausat d'un
acid fosforic
(H
3
PO
4
) d'un
sucre
pentosa
(la
desoxiribosa
) e d'ua
basa
, enter quate possiblas?:
- Duas purinas (qui la soa estructura quimica e muisha dus nucleus formats, un dab cinc
atoms
l'aute dab sheis)?:
adenina
(abrevida A),
guanina
(G).
- Duas primidinas (qui la soa estructura quimica e muisha un nucleu format dab sheis atoms)?:
timina
(T),
citosina
(C).
-
Adenina
-
Guanina
-
Timina
-
Citosina
Apariment de la guanina (
guanine
en angles) dab la citosina (
cytosine
en angles)
Apariment de l'adenina (
adenine
en angles) dab la timina (
thymine
en angles)
Dens ua cadena d'ADN, las basas qu'estableishen ligams idrogens enter eras. Aqueth ligams que segueishen ua regla de complementaritat?: l'adenina que s'apareish dab la timina mentre qui lo parion de guanina qu'ei la citosina.
Aqueth apariment que permet confrontar duas cadenas complementarias. Se se desseparan o se ua es rota, l'auta que la pot tornar bastir.
Representacion plana de l'estructura de l'ADN on vedem los nucleotids ligat peus lors acids fosforics (en jaune) dab ligams fosfodiesters, las ribosas (irange) e las basas?; la ribosa que defineish l'orientacion de las cadenas (cadua en sens invers) segon los sons carbonis 3' o 5'
Los fosfats que's ligan a las ribosas (qui compta cinc carbonis) sia per lor carboni numerotat 3', sia peu carboni numerotat 5'. La cadena de nucleotids qu'ei donc orientada dab un estrem 3' e un aute 5'. De mei, la molecula d'ADN qu'ei antiparallela, qu'ei a diser las soas duas cadenas que son orientadas dens direccions opausadas. Que cau donc, dens ua representacion de l'ADN, mentaver l'orientacion de las cadenas. Aquo qu'ei important tanben per'mor que los utis enzimatics de las cellulas non tribalhan pas deus medish biais (per rason geometricas) dens las direccion 3'→5' e dens 5'→3'.
La dobla elic
Estructuras alternativas de la forma de l'elic?: l'ADN-A, l'ADN-B e l'ADN-Z
Las duas cadenas d'ADN que s'enrotlan en beth formar ua elic (aperada la dobla elic). Aquesta elic que he un torn sancer cada 10,4 cople de basas. Las pressions que la molecula e pot patir que poden har variar la forma de l'elic?: aquo qu'ei l'iperenrotlament. Las cellulas que possedeishen enzims (aperats topoisomerases) responsables de har variar la forma de l'enrotlament, e quitament de desenrotlar la molecula (enta la poder aubrir per la copiar o la leger).
Friedrich Miescher
En
1869
Friedrich Miescher
qu'isole l'ADN e l'apelant
nucleina
per'mor que's trobava dens lo
nucleu cellular
. en
1929
Phoebus Levene
qu'identifique los
nucleotids
e la loa composicion (
fosfat
,
basa
e
sucre
). Que'n dedusi que formavan ua cadena ligada peu fosfatas mes en creder que formavan troc deus bracs. Las purmeras fotografias aus
arrais-X
de
William Astbury
, en
1937
, que muishen que l'ADN qu'aveva ua estructura irregulara. En
1943
,
Oswald Theodore Avery
, que muishe que la caracteristica "smooth" (lissa) de las
bacterias
pneumococus
que podeva estar transmesa aus pneumococus "rought" ("rugos") en la beth mesclant dab "smooth" mortas. Qu'identifique l'ADN com estant lo "factor transformaire".
L'annada clau que ho de segur
1953
quan, merces a las fotografias radiologicas de
Rosalind Franklin
,
James D. Watson
et
Francis Crick
que perpausen l'estructura coneguda uei lo dia de l'ADN e qui explica au cop la capacitat de l'ADN de conservar l'informacion genetica (dab un
code
de quate letras, los quate
nucleotids
) e de la transmeter (merces a la complementaritat de las basas qui he que cada cadena que pot servir de matritz per copiar la soa cadena complementaria). Watson e Crick qu'arreceben lo
Premi Nobel
en
1962
(Franklin n'ac podo pas obtiener per'mor que's mori abans).
Francis Crick
- Berry, Andrew e Watson, James D
.?DNA: the secret of life (en angles). Alfred A. Knopf, 2003.
ISBN 0-375-41546-7
.
- Calladine, Chris R.; Drew, Horace R.; Luisi, Ben F. e Travers, Andrew A.
.?Understanding DNA: the molecule & how it works (en angles). Elsevier Academic Press, 2003.
ISBN 0-12-155089-3
.
- Olby, Robert C.
.?The path to the double helix: the discovery of DNA (en angles). Dover Publications.
ISBN 0-486-68117-3
.