한국   대만   중국   일본 
Seinen ? Wikipedia Hopp til innhald

Seinen

Fra Wikipedia ? det frie oppslagsverket
Seinen
la Seine
elv
Seinen sett fra Eiffeltarnet . Place de la Concorde ligg øvst til høgre.
Land   Frankrike
Nedslagsfelt 78 650  km²
Renn gjennom Paris
Lengd 776  km
Middelvassføring 500  m³ / s
Kjelde Bourgogne
 - høgd 471  moh.
Munning Den engelske kanalen
Kart
Seinen
49°26′05″N 0°07′03″E  /  49.434722222222°N 0.1175°E  / 49.434722222222; 0.1175
Wikimedia Commons: Seine River
Seinen har utspring nær Dijon nord i Frankrike, og renn gjennom Paris og ut i Den engelske kanalen.
Seinen ved Villequier i Normandie

Seinen ( fransk la Seine ) er ei stor elv nordvest i Frankrike , og ei av dei kommersielle vassvegane i landet. Ho er og ein turistattraksjon, særleg i Paris .

Etymologi [ endre | endre wikiteksten ]

≪Seinen≫ kjem fra det latinske ordet Sequana , som igjen kjem fra det galliske ( keltisk ) Sicauna . Sicauna kjem av det keltiske ordet sakw , som tyder ≪heilag≫, og kjem av den urindoeuropeiske rota * sak- (som og gav dei latinske orda sacer (heilag, t.d. ≪sacred≫ pa engelsk ) og sanctus (≪sankt≫), og fra ei keltisk ending -onna , som tyder ≪kjelde, elv≫. Denne endinga finn ein igjen i mange elvar i Vest-Europa, som Garonne eller Dordogne ). Namnet ≪ Sakw -onna ≫ (≪heilag kjelde≫, ≪heilag elv≫), er og namn til fleire andre vesteuropeiske elvar, som Saone , og kanskje og elva Shannon .

Eit anna mogeleg opphav til namnet er at Sequana er den latinske utgava av det galliske Isicauna . Is-Icauna er diminutiv av Icauna , som var det galliske namnet pa elva Yonne . Gallarane rekna Seinen som ei sideelv til Yonne, som og har ei større vassføring enn Seinen (elva som renn gjennom Paris burde vore kalla Yonne om ein hadde følgt vanlege geografireglar). Icauna kjem fra den urindoeuropeiske rota inka -onna .

Nedom det som i dag er Normandie vert Seinen kalla Rodo eller Roto , som er eit tradisjonelt keltisk namn for elvar, og som og er det opphavlege namnet til Rhone . Dette ser ein av namnet Rouen , som var Rotomagos pa gallisk, og som tydde ≪sletta til Roto≫ ( magos pa gallisk, som utvikla seg til ≪marked≫).

Transport [ endre | endre wikiteksten ]

Seinen er oppmudra og havgaande fartøy kan na Rouen , 120 km fra sjøen. Kommersielle elvebatar kan nytte elva fra Bar-sur-Seine , 560 km fra munningen. Ved Paris er elva berre 24 meter over havniva, 445 km fra munningen, slik at elva renn sakte og er lett a segle pa.

Tidvassdelen av elva, fra Le Havre til langt forbi Rouen, er etterfølgt av ein kanalisert del med fire store sluser fram til munningen av Oise ved Conflans-Sainte-Honorine . Sa er det to store sluser ved Bougival / Chatou og Suresnes , som løftar fartøya opp til nivaet til elva i Paris, der munningen til elva Marne ligg. Oppom Paris møter fartøya fleire sluser, slik at dei kan na Saint Mammes , der elv Loing munnar ut. Etter sluse nummer atte nar ein elva Yonne ved Monterau . Fra munningen til Yonne kan større skip halde fram oppver Seinen til Nogent-sur-Seine . Vidare fra her kan berre mindre batar ga. Ved Marcilly-sur-Seine kjem ikkje dagens batar lenger. Her ligg den gamle Canal de la Haute Seine, som tidlegare gjorde at batar kunne kome til Troyes , men denne kanalen har statt ubrukt i mange ar no.

Middeldjupet til Seinen er i dag atte meter ved Paris. Før sluser vart installert pa 1800-talet for a heve vassnivaet var elva mykje grunnare, og bestod for det meste av sma kanalar med sandbreidder. I dag vert djupet i elva nøye kontrollert. Middelvassføringa i elva er svært lag, berre nokre fa kubikkmeter per sekund, men i periodar med mykje regnvatn kan ein fa mykje høgare vassføring. Reservoar i øvre delar av elva er med pa a halde vassnivaet i elva konstant gjennom Paris, men etter periodar med mykje nedbør kan nivaet auke ein del. I januar 1910 vart det til dømes omfattande flaum i heile byen.

Fram til 1930-ara var det eit slepesystem langs breidda av elva, der ein nytta kjettingar for a dra lektarane oppover elva.

Geografi [ endre | endre wikiteksten ]

Seinen har sitt utspring i den sørlege delen av Plateau de Langres , ei rekkje av asar som gar fra nordaust til sørvest i departementet Cote-d'Or . Kjelda ligg 29 km nordvest for Dijon . Seinen er den nest lengste elva i Frankrike etter Loire .

Dei største sideelvane til Seinen [ endre | endre wikiteksten ]

Fra kjelda til munningen:

merk: H=høgre V=venstre

Departement og byar [ endre | endre wikiteksten ]

Fra kjelda til munningen:

Kloakksystem [ endre | endre wikiteksten ]

I periodar flaumar kloakksystemet i Paris over, særleg i samband med mykje regn. I desse tilfella renn uhandsama kloakk ut i Seinen. [1] . Dette fører til oksygenmangel pa grunn av alloktone bakteriar som er større enn ein mikrometer. Aktiviteten til desse kloakkbakteriane er vanlegvis tre til fire gonger større enn autokone bakteriar.

Historie [ endre | endre wikiteksten ]

Seinen vart eit av dei opphavlege mala under Operasjon Overlord i 1944. Planen til dei allierte var a na Seinen ved D+90 (90 dagar etter D-dagen ), noko dei klarte. Eit venta atak over elva kom aldri sidan dei tyske styrkane i Frankrike hadde fall saman tidleg i september 1944. First Canadian Army møtte rettnok motstand like vest for Seinen, og kampar skjedde og i Foret de la Londe da allierte troppar prøvde a hindre delar av den tyske 7. arme i a krysse elva nær slutten av Operasjon Overlord.

Etter at elva vart oppmudra pa 1960-talet fjerna ein store tidvassbølgjer fra elva, kalla le mascaret .

Breidda av Seinen i Paris vart ført opp pa UNESCO si verdsarvliste i 1991..

Seinen og malarane [ endre | endre wikiteksten ]

Pa 1800- og 1900-talet har Seinen inspirert mange malarar, som Richard Parkes Bonington , Joseph Mallord William Turner , Camille Corot , Eugene Isabey , Constant Troyon , Charles-Francois Daubigny , Eugene Boudin , Johan Jongkind , Claude Monet , Frederic Bazille , Edouard Vuillard , Felix Vallotton , Dufy , Emile Othon Friesz , Albert Marquet , Emilio Grau Sala , Gaston Sebire og Maurice Boitel .

Kjelder [ endre | endre wikiteksten ]

Fotnotar [ endre | endre wikiteksten ]

  1. ↑ Martin Seidl, The fate of organic matter in river Seine after a combined sewer overflow , ENPC - University Paris Val de Marne Paris XII (France), 1997, 181 pp.

Bakgrunnsstoff [ endre | endre wikiteksten ]

Commons har multimedium som gjeld: Seinen
Henta fra ≪ https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Seinen&oldid=3205138 ≫