|
|
| Generelle eigenskapar
|
Namn
,
kjemisk symbol
,
atomnummer
|
Oksygen, O, 8
|
| Kjemisk serie
|
Ikkje-metall
|
| Gruppe
,
periode
,
blokk
|
16
,
2
,
p
|
| Tettleik
,
hardleik
|
1,429
kg/m
3
, n.a.
(ikkje
SI
)
|
| Utsjanad
|
Fargelaus
|
| Atomeigenskapar
|
| Atommasse
|
15,9994
u
(ikkje
SI
)
|
| Atomradius
(berekna)
|
60 (48)
pm
|
| Kovalent radius
|
73 pm
|
| Ioneradius
|
140 pm (ladning: ?2)
|
| van der Waals radius
|
152 pm
|
| Elektronkonfigurasjon
|
[
He
]2s
2
2p
4
|
| Elektron
per
energiniva
|
2, 6
|
| Oksidasjonstrinn
(
oksid
)
|
?2
, ?1 (nøytralt)
|
| Krystallstruktur
|
Kubisk
|
| Fysiske eigenskapar
|
| Tilstandsform
|
Gass
|
| Smeltepunkt
|
50,35
K
(?222,8°
C
)
|
| Kokepunkt
|
90,18 K (?182,97°C)
|
| Molart volum
|
11200
cm
3
/mol
|
| Fordampingsvarme
|
3,4099
kJ/mol
|
| Smeltevarme
|
0,22259 kJ/mol
|
| Damptrykk
|
(?)
Pa
ved K
|
| Ljodfart
|
317,5
m/s
ved 25 °C
|
| Diverse eigenskapar
|
| Elektronegativitet
|
3,44 (
Paulings skala
)
|
| Spesifikk varmekapasitet
|
920
J/(kg·K)
|
| Elektrisk konduktivitet
|
(?)
MS/m
|
| Termisk konduktivitet
|
0,02674
W/(m·K)
|
| Ioniseringspotensial
|
1320 kJ/mol
3395 kJ/mol
5307 kJ/mol
7476 kJ/mol
10996 kJ/mol
13333 kJ/mol
71343 kJ/mol
84086 kJ/mol
|
| Mest stabile isotopar
|
|
|
| SI-einingar
og
STP
er brukt unntatt der det er avmerkt
|
Oksygen
, eldre og
surstoff
eller
nøre
, er eit
grunnstoff
med
kjemisk symbol
O
og
atomnummer
8. Det høyrer til
ikkje-metalla
, og ligg i gruppe 16 i
det periodiske systemet
. Grunnstoffet har to
allotrope former
, oksygengass (O
2
) og
ozon
(O
3
). Oksygenmolekylet er vanlegvis paramagnetisk, men diamagnetisk former finst.
Oksygen er
elektronegativt
. Som dioksygen, O
2
, er oksygen ein fargelaus, luktfri
gass
. I
væskeform
er stoffet svakt blafarga. Molekylet er ikkje polart. Oksygengass er lite løyseleg i vatn.
Ozon er ein termodynamisk ustabil diamagnetisk gass med sterk lukt.
Oksygen vart oppdaga pa
1700-talet
.
Joseph Priestley
,
Carl Wilhelm Scheele
og
Antoine Lavoisier
var med pa dette.
Oksygengass vert danna under
fotosyntesen
, og er viktig for
dyr
og
menneske
.
Oksygen er det vanlegaste grunnstoffa pa
jorda
.
Jordatmosfæren
inneheld om lag 21 % oksygengass og nesten halvparten av alle atom i jordskorpa er oksygenatom. I jordskorpa finst grunnstoffet særleg som SiO
2
. I tillegg finst store mengder bundne i
vatn
(H
2
O). Mange
syrer
og
basar
inneheld oksygen.
Oksygen vert vanlegvis framstilt ved fraksjonell destillering av luft. I laboratoriet er det mogleg a framstilla gassen pa fleire matar.
Sidan oksygenatomet er lite og dannar sterke dobbeltbindingar, far det ikkje meir enn fire kovalente bindingar.
Nesten alle grunnstoff reagerer med O
2
-molekylet anten ved romtemperatur eller ved oppvarming. Det er derfor ein viktig reagens.
Oksygen er med i mange sambindingar, bade
organiske
og
uorganiske
.
Alkoholar
,
aldehyd
og
karboksylsyrer
er eksempel pa organiske sambindingar. Elles er oksygen mellom anna med i
oksid
(til dømes
karbondioksid
(CO
2
),
Hydrogenperoksid
(H
2
O
2
) og
vatn
(H
2
O).
Oksid kan vera
sure
,
basiske
eller
amfotære
avhengig av kva andre grunnstoff dei inneheld.
Ozon er giftig.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld:
Oksygen