Heard- og McDonaldøyane
øygruppe
Satellittbilete av sørenden av Heardøya. Cape Arkona ligg til venstre i biletet med Liedbreen like ovanom og Gotleybreen like nedanfor. Vulkanen Big Ben og Mawson Peak er nedst til høgre pa biletet.
Kallenamn: HIMI
Land	Australia
Stad	Indiahavet
- koordinatar	53°6′0″S 73°31′0″E  /  53.10000°S 73.51667°E  / -53.10000; 73.51667
Høgaste punkt	Mawson Peak
•  høgd	2 745  moh.
Areal	368  km²
Folketal	2 (1. januar 2011)
Verdsarvstad
Namn	Heard- og McDonaldøyane
Ar	1997 (#21)
Nummer	577
Region	Asia-Stillehavet
Kriterium	Naturleg
IUCN-kategori	viii, ix
Øyar	2
Heard- og McDonaldøyane 53°05′37″S 73°31′01″E  /  53.093527777778°S 73.517°E  / -53.093527777778; 73.517
Plasseringa til Heard- og McDonaldøyane.
Wikimedia Commons: Heard Island and McDonald Islands

Heard- og McDonaldøyane ( HIMI ; Heard Island and McDonald Islands ) er ei vulkansk øygruppe heilt sør i Indiahavet , like nord for grensa til Sørishavet . Øyane høyrer til Australia , men er folketomme. Øygruppa har lege pa UNESCO si verdsarvliste sidan 1997.

Gruppa dekkjer i alt 372 km² og har ei kystlinje pa i alt 101,9 km. Dei vart oppdaga midt pa 1800-talet og har vore ein del av Australia sidan 1947. Dei einaste to aktive vulkanane i Australia ligg pa desse øyane. Toppen av den eine, Mawson Peak , er det høgaste punktet i dei australske omrada. Øyane ligg pa Kerguelenplataet i Indiahavet .

Øyane er av dei mest fjerntliggande stadane pa jorda og ligg kring 4099 km sørvest for Perth i Vest-Australia , ^[1] 3845 km sørvest for Cape Leeuwin i Australia , 4200 km søraust for Sør-Afrika , 3830 km søraust for Madagaskar , 1630 km nord for Antarktis og 450 km søraust for Kerguelen . ^[2]

Øygruppa har eit rikt plante- og dyreliv, m.a. finst det store mengder sel her. Det er ikkje blitt bygt noka skipshamn pa øyane, sa alle skip ma kasta anker ute i sjøen. I nærleiken av øyane finst ei stor mengd med skipsvrak.

Geografi [ endre | endre wikiteksten ]

Heardøya er den klart største i øygruppa med 368 km² og er ei forblast og fjelldominert øy som ved 53°06′00″S 73°31′00″E  /  53.10000°S 73.51667°E  / -53.10000; 73.51667 . Fjella er dekte av isbrear og i alt er 80 % av øya isdekt ^[3] ). Mawson Peak , med ei høgd pa 2745 meter over havet, dominerer øya. Fjellet er ein høg kompleks vulkan som dannar ein del av Big Ben -massivet. Eit satelittbilete fra juli 2000 synte ein 2 km lang og 50-90 meter lang aktiv lavastraum som rann sørvestover fra toppen av Big Ben.

Mawson Peak er ein av berre to aktive vulkanar i australsk territorium og den andre er McDonaldøya. Det er og det høgaste australske fjellet (høgare enn Mount Kosciuszko ) og berre fjell i Australsk Antarktis . ^[4] Ei lang tynn, sand- og grustunge kalla Elephant Spit , strekkjer seg utover fra austenden av øya. Det er ei lita gruppe holmar og skjer kring 10 km nord for Heardøya, som bestar av Shag Islet, Sail Rock, Morgan Island og Black Rock. I alt dekkjer dei 1,1 km².

McDonaldøyane ligg 44 km vest for Heardøya ved 53°02′20″S 72°36′04″E  /  53.03889°S 72.60111°E  / -53.03889; 72.60111 . Øyane er sma og berglendte. I 1980 bestod dei av McDonaldøya (186 m høg), Flat Island (55 m høg) og Meyer Rock (170 m høg). I alt dekte dei 2,5 km², der McDonaldøya var 1,13 km² stor.

Vulkanen pa McDonaldøya var sovande i 75 000 ar, men vart aktiv att i 1992 og har hatt fleire utbrot sidan den gong. Eit satellittbilete fra 2004 synte at McDonaldøya hadde vokse saman med Flat Island og generelt vorte dobbelt sa stor som i 1980. Som følgje av den vulkanske aktiviteten mellom november 2000 og slutten av 2001 vart arealet til McDonaldøya 2,45 km² og den høgaste toppen var no minst 230 meter høg. ^[5] Vulkanen øydela derimot nesten all vegetasjon pa øya. ^[6] Det siste utbrotet trur ein var 10. august 2005

Heardøya og McDonaldøyane har ingen hamner sa skip ma ankre opp utanfor øyane. Kystlinja er 101,9 km og Australia har gjort krav pa ei 12 nautisk mil stort territorialfarvatn og ei 200 nautisk mil stor eksklusiv fiskesone. ^[3]

Klima [ endre | endre wikiteksten ]

Øyane har polarklima , men temperert pa grunn av plasseringa i havet. Veret er prega av sma temperatursvingingar mellom arstidene og gjennom døgnet, og øyane har som regel eit lagt skydekke med ein god del nedbør og kraftig vind. Dei manadlege middeltemperaturane ved Atlas Cove nordvest pa Heardøya varierer fra 0.0 °C til 4.2 °C, med ein døgnleg variasjon pa 3,7 °C til 5,2 °C om sommaren og -0,8 °C til 0,3 °C om vinteren. Vindane er hovudsakleg vestleg og kraftig. Ved Atlas Cove varierer den manadlege normale vindstyrken i snitt mellom 7 til 9 m/s. Ein har malt vindkast pa 50 m/s. Den arlege normalnedbøren pa Heardøya er kring 1300 til 1900 mm og det kjem regn eller snø 3 av 4 dagar. ^[7]

Historie [ endre | endre wikiteksten ]

Den britiske selfangaren Peter Kemp skal ha vore den fyrste som fekk sja Heard Island. Dette skjedde i 1833. Tjue ar seinare fekk øya namn etter ein amerikansk selfangar, John Heard, som oppdaga øya den 25. november 1853 pa veg fra Boston til Melbourne . Seks veker seinare, den 4. januar 1854 oppdaga kaptein William McDonald øygruppa som har fatt namn etter han . ^[8] Øyane vart opphavleg underlagt Storbritannia .

I 1855 gjekk menneske i land pa Heard Island for fyrste gong, og det vart starta ei intensiv seljakt fram til 1880. I denne perioden var det ei gruppe amerikanske selfangarar busette seg pa Heard Island eitt ars tid, der dei budde i sma, mørke hytter. Pa det meste bestod dette samfunnet av 200 menneske. I 1880 var mesteparten av selen utrydda fra øya, og selfangarane forlet øygruppa. Ein reknar med at det vart produsert om lag 100 000 tynner med elefantselolje i denne 25-arsperioden.

I 1947 gav Storbritannia øygruppa til Australia . Ingen hadde greidd a stiga i land pa McDonald Island før i 1971, da dei australske forskarane Grahame Budd og Hugh Thelander landa her ved hjelp av helikopter . ^{[9] [10]}

Sja og [ endre | endre wikiteksten ]

• Australsk Antarktis
• Øyar i Australia
• Antarktiske og subantarktiske øyar

Kjelder [ endre | endre wikiteksten ]

Bakgrunnsstoff [ endre | endre wikiteksten ]

Commons har multimedium som gjeld: Heard- og McDonaldøyane

Reiseguide for Heard Island and McDonald Islands fra Wikivoyage

• Offisiell nettstad
• Verdsarva om Heard- og McDonaldøyane
• Wikimedia Atlas of Heard Island and McDonald Islands
• Biletgalleri Arkivert 2014-06-26 ved Wayback Machine . av Heardøya og McDonaldøya
• MODIS-bilete fra 30. september 2004
• Heard Island and McDonald Islands pa UNESCO World Heritage