Fjodor Sjaljapin
Fødd	1. februar 1873
Fødestad	Lisitsyn-Emelin jorty
Død	12. april 1938 (65 ar)
Dødsstad	Paris
Fødenamn	Фёдор Иванович Шаляпин
Opphav	Det russiske imperiet, Den russiske republikk, Sovjet-Russland
Sjanger	opera
Instrument	vokal
Stemmetype	bassrøyst
Plateselskap	Victor Talking Machine Company
Verka som	songar , operasongar , skodespelar , dansar , skribent
Gift med	Iole Tornaghi
Sambuar med	Mariya Deysha-Sionitskaya
Born	Boris Chaliapin , Fjodor Sjaljapin , Marina Scialiapin , Tatiana Fedorovna Saljapina
Prisar	3. klasse av Sankt Stanislaus-ordenen , Order of noble Bukhara , Folkets kunstner av republikken , stjerne pa Hollywood Walk of Fame , kommandør av Æreslegionen , offiser av Æreslegionen , Ridder av Æreslegionen , Folkekunstner av Den russiske sovjetrepublikk , Sankt Stanislaus-ordenen

Fjodor Ivanovitsj Sjaljapin ( 13. desember   1873 – 12. april   1938 ), var ein russisk operasongar . Han var fødd i Kazan og døydde i Paris.

Liv og gjerning [ endre | endre wikiteksten ]

Foreldra til Sjaljapin var fattige bønder. Han fekk si fyrste songundervisning i Kirchenchor. Ar 1894 debuterte han i Tblisi som øvsteprest i Giuseppe Verdis opera Aida , spelte seinare rolla pa Mariinskij-teateret i St. Petersburg . I 1896 vart han invitert til ei privatdriven operascene i Moskva , der han framstilte hovudrollene i Boris Godunov og Ivan den skrekkelege .

1901 reiste Sjaljapin til Vest-Europa. Han song sa pa operascenen La Scala i Milano , og fra 1907 ved operahuset Metropolitan i New York. Her fekk han ikkje den heilt store suksessen og reiste derfor i 1908 til operaen i Paris . Dei komande ara var han engasjert pa dei store scenene i Moskva og St. Petersburg.

Sjaljapin reiste i Sovjetunionen siste gongen i 1921. Sidan turnerte han ikkje der, da han mislikte framferda til det nye politiske maktapparatet. Ein opptreden i New York same aret fekk store fylgjer. Han vart da verande i byen og song der i seks sesongar. I 1926 reiste han pa turne i Australia , før han forflytta seg til Covent Garden i London.

Ved sidan av sitt russiske repertoar framstilte han Mefistofeles i Faust , Don Basilio , Leporello i Don Giovanni og kong Filip i Don Carlos av Verdi. Sjaljapin var ein kjempestor kar og song med ein mørk, kraftfull bass . Han var ein av dei fyrste songarane som la vekt pa a gje ei djupare psykologisk forstaing av dei figurane han framstilte i operaene. Hans fremste eigenskap som songar var den dramatiske intensiteten han framkalla, som lenge etter einast Maria Callas og fa andre oppnadde.

I 1910 fekk Sjaljapin i Monte Carlo hovudrolla i urframføringa av Don Quixote av Jules Massenet . I 1933 spelte han hovudrolla i tre filmar regissert av Georg Wilhelm Pabst, Don Quixote . Alle filmane var bygt over same manuskript og same kulissar, men skodespelarane, utanom Sjaljapin, og sprakføringa var høvesvis engelsk, fransk og tysk.

Sjaljapin var den mest feira bassongaren i verda i den fyrste halvdelen av det 20. hundrearet. Sidan 2000 har det arleg vore halde ein 'Sjaljapin operasong-festival' pa Krim i Ukraina .

Kjelder [ endre | endre wikiteksten ]

Bakgrunnsstoff [ endre | endre wikiteksten ]

• Fjodor Schaljapin singt: Вниз по матушке по Волге