Zundert
is een plaats in de Nederlandse gemeente
Zundert
, in de provincie
Noord-Brabant
. De plaats telt per 1 januari 2023 8.555 inwoners (
CBS
)
[1]
. Zundert ligt ten zuiden van
Etten-Leur
en
Breda
langs de Bredaseweg, zuidelijk van
Rijsbergen
.
De naam 'Zundert' komen we voor het eerst tegen in een akte van 1157, waarbij de bisschop van Luik de schenking van tienden van
Sunderda
aan de
Abdij van Tongerlo
bevestigt. Naamsverklaringen als afkomstig van de Germaanse godin
Sandraudiga
, dan wel
afgezonderd
, worden tegenwoordig verworpen. De betekenis wordt tegenwoordig gezocht in:
zuid-aarde
, land in het zuiden. Het huidige dorp Zundert is voortgekomen uit de
herdgang
Groot-Zundert, die naast
Klein-Zundert
bestond.
De omgeving van Zundert is al sinds langere tijd bewoond. Archeologische vondsten tonen bewoning aan in de 2e eeuw v.Chr. Ook vondsten uit de Romeinse tijd zijn aangetroffen. Vermoedelijk is er gedurende langere tijd daarna nauwelijks bewoning geweest. In 1157 duikt de naam voor het eerst in schriftelijke bronnen op. Er zou dan sprake zijn van een kapel op
Raamberg
.
In latere tijd waren er drie heerlijkheden: Zundert-Hertog, Zundert-Nassau (sinds 1388 behorend tot de
Baronie van Breda
en aldus sinds 1404 in het bezit van
Huis Nassau
) en
Wernhout
. Slechts Wernhout bezat de hoge heerlijke rechten. Zundert-Hertog omvatte slechts de kern van het huidige Zundert. Er bevond zich tot 1810 een
schepenbank
in Zundert.
De parochie Zundert is jonger dan die van
Klein-Zundert
en die van Rijsbergen. Ze moet ontstaan zijn tussen 1233 en 1278. De parochiekerk was gewijd aan Sint-Trudo en dateert uit de 16e eeuw. Ze werd gesloopt in 1928, toen de nieuwe kerk werd ingewijd. De toren was eigendom van de gemeente en bleef aanvankelijk behouden. Deze werd echter in 1940 eveneens gesloopt.
In 1842 kwamen de
Zusters Franciscanessen
naar Zundert. Ze stichtten daar het Sint-Annaklooster met internaat aan de Molenstraat 13. Voluit ging het om de
Zusters Franciscanessen Penitenten Recollectinen van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria
. De zusters stichtten een aantal scholen voor onderwijs aan meisjes, en een kleuterschool. Hoewel de zusters in 1999 vertrokken, is het klooster nog steeds aanwezig, en het is geklasseerd als rijksmonument. Het huis, dat aan de voorzijde nog uit het stichtingsjaar stamt, heeft kenmerken van neoclassicisme en neorenaissancestijl. Het werd uitgebreid met onder meer een kapel (1900) in
chaletstijl
. Na 1950 werden ook een aantal scholen bijgebouwd. Het klooster werd anno 2011, na 12 jaar leegstand, gerenoveerd tot een multifunctioneel complex met winkels en horeca, en appartementen. De kapel blijft gereserveerd voor culturele manifestaties.
De protestanten, die hun kerk in de Franse tijd kwijt raakten, kregen daarvoor in de plaats een
Napoleonskerk
. Dit werd het latere
Van Goghkerkje
, gebouwd in 1805. Deze kerk staat ten dienste van de protestanten in de gehele gemeente
Zundert
.
Economisch was Zundert vanouds afhankelijk van de
turfwinning
. Oorspronkelijk lag hier een uitgestrekt
hoogveengebied
, ten gevolge van stagnerende afwatering. Nadat het veen eind 17e eeuw uitgeput raakte, werd vanaf de 18e eeuw, een begin gemaakt met ontginning tot weilanden en bos. In 1846 ontstond de eerste
boomkwekerij
, aanvankelijk een
werkverschaffingsproject
, waaraan ook de toenmalige burgemeester
Gaspar van Beckhoven
veel heeft bijgedragen. Vanaf 1870 werd deze tak van tuinbouw zeer belangrijk en Zundert werd hierdoor zelfs internationaal bekend. Aanvankelijk werden er naaldbomen geteeld. Tegenwoordig zijn er 400 kwekers die in totaal 1.500 ha oppervlakte in gebruik hebben. 40% van de beroepsbevolking is in de boomteelt werkzaam. Men is gespecialiseerd in gewassen voor boom- en haagplantsoenen. De 33 ha
dahliavelden
dienen echter niet voor de handel, doch deze leveren de dahlia's voor het
bloemencorso
.
Zundert kende ook een bescheiden industrie. Deze omvatte de brouwerij "Cambrinus", sigarenfabriek "'t Moortje"", de
steenfabriek
van
Kennis
op
Egeldonk
, en de
strohulzenfabriek
van
Pillot & Van Beek
. Van de oudere fabrieken is enkel de drukkerij van
W. Vosselmans
, uit 1902, overgebleven.
De meeste winkels, die op zondag geopend mogen zijn, liggen in de kern van Zundert (Molenstraat). Voor verdere inkopen zijn de inwoners met name georienteerd op Breda, Etten-Leur en Roosendaal. De koopavond is op vrijdag tot 21:00 uur
[2]
.
Weekmarkt
is op het Nassauplein in Zundert op donderdagmorgen van 11:00 tot 16:00 uur.
- Het
Van Goghkerkje
, aan Vincent van Goghplein 1, is de protestantse kerk uit 1805. Hier was onder andere
Theo van Gogh
, de vader van
Vincent van Gogh
, predikant. Het kerkje bevindt zich aan het Vincent van Goghplein. Voor de kerk staat een
standbeeld van Vincent en Theo van Gogh
door de Franse kunstenaar
Ossip Zadkine
, uit 1963.
- Het
Van Goghhuis
, aan Markt 26-27, is een kunstcentrum en documentatiecentrum met betrekking tot Vincent van Gogh.
- De
Sint-Trudokerk
aan Molenstraat 7, is een
neoromaanse
kerk naar een ontwerp van
Jan Stuyt
uit 1927. De bijbehorende
pastorie
aan Molenstraat 9 is een herenhuis uit 1775, deels in
empirestijl
. In 1777 werden door D. Verrijk, beschilderde behangsels aangebracht in een voorkamer van dit huis. Naast de kerk staat een
Heilig Hartbeeld
(1949) van
Steph Uiterwaal
.
- Het
Raadhuis
, aan Markt 1, is een gebouw uit 1966. Het voorste gedeelte is een kopie van een
neoclassicistisch
gebouw uit 1830, ontworpen door
Pieter Huijsers
. De voorgevel heeft een
fronton
, rustend op
pilasters
.
- Het voormalig
Sint-Annaklooster
aan Molenstraat 13, deels uit 1843 en met een kapel uit 1900.
- De
Abdij Maria Toevlucht
, een Trappistenabdij uit 1899, nabij het landgoed
De Moeren
.
- De Akkermolen
, een
standerdmolen
aan de Akkermolenweg 13, oorspronkelijk uit 1625.
- Landhuizen op de landgoederen
De Moeren
en
Wallsteijn
.
- Tot de
boerderijen
behoren:
- De langgevelboerderij aan Moersebaan 2, met 18e-eeuwse houten schuur
- Huis Vredeoord
aan Moersebaan 8-10 is een langgevenboerderij met dakruiter uit ongeveer 1800.
Zundert is gelegen nabij het stroomdal van de
Aa of Weerijs
. Deze rivier loopt ten zuidoosten van het dorp. Het dorp is omgeven door land- en tuinbouwgebied. Wat verder van het dorp liggen een aantal natuurgebieden, en landgoederen, namelijk:
- Natuurgebied
Wallsteijn
met de
Oude Buisse Heide
, gelegen 4 km ten westen van Zundert.
[3]
- Natuurgebied
De Moeren
, op 3 km ten westen van Zundert.
- Natuurgebied
De Reten
, op 5 km ten westen van Zundert.
- Natuurgebied
Lange Maten
, op 6 km ten noordwesten van Zundert.
- Particuliere landgoederen:
De Moeren
,
Veldekensberg
, en
De Biekorf
, in totaal 228 ha, bestaande uit bos, heide en cultuurgrond. Broedgebied voor
sperwer
,
boomvalk
,
ransuil
,
steenuil
,
roodborsttapuit
en
vuurgoudhaantje
. Gelegen op ongeveer 4 km ten westen van Zundert.
- Particulier landgoed
Klein-Zundertse Heide
, op 3 km ten noorden van Zundert. Een jonge heide-ontginning met naaldbossen en cultuurgrond, poelen, wegbeplantingen en beplantingen langs kavelgrenzen. Hier broeden
patrijs
en
geelgors
.
- Natuurgebied
Gooren en Krochten
, op 2 km ten zuidoosten van Zundert.
Evenementen in Zundert:
- Bloemencorso Zundert
: het grootste
dahliacorso
ter wereld, jaarlijks op de eerste zondag in
september
.
- Autour de Vincent
: jaarlijks cultureel evenement bij het
standbeeld
van
Vincent
en zijn broer
Theo van Gogh
. Dit evenement is in 2004 nog eenmaal gehouden ter ere van Vincent van Goghs geboortejaar. Stichting Rotor is de organisator van het festival. Op dit moment houden zij zich bezig met kleinere culturele activiteiten.
- Carnaval
: sinds 2003 vindt er in Zundert weer een carnavalsviering plaats. Zundert heeft op zaterdagmiddag een optocht door het centrum en de burgemeester overhandigt de sleutel op het bordes van het gemeentehuis aan de Markt, tegenover de plaats waar het voormalige geboortehuis van Vincent van Gogh heeft gestaan. Zundert heet tijdens de carnaval
Banaonblussersrijk
(sinds 2003, vroeger was de carnavalsnaam het
Maonblussersrijk
).
- Aardbeienfeesten: in het 2e weekend in juni organiseren de Zundertse ondernemingen een braderie, met als hoogtepunt de maquettepresentatie van het bloemencorso. Ook wordt de volgorde van de bloemencorsowagens verteld en is er een kermis aanwezig.
[4]
- Kunstroute Zundert: kunstenaars houden open huis (mei).
Over de weg is Zundert bereikbaar via de
Rijksweg A16
en de
N263
. Zundert is ook bereikbaar met het openbaar vervoer per bus van
Arriva
via lijn 115: Breda - Rijsbergen - Zundert, via lijn 220: Klein Zundert - Roosendaal en lijn 225: Etten-Leur - Zundert
[5]
.
- Vincent van Gogh
(1853-1890), schilder. Op de plaats van zijn geboortehuis (Markt 29) gedenkt een gevelsteen zijn geboorte. Het huis is inmiddels afgebroken, maar het
standbeeld van Vincent en zijn broer Theo
siert het Vincent van Goghplein.
- Theo van Gogh
(1857-1891), kunsthandelaar. Broer van schilder Vincent van Gogh en overgrootvader van filmregisseur
Theo van Gogh
.
- Wil van Gogh
(1862-1941), feministe, lid van de familie
Van Gogh
en de jongste zus van kunstschilder
Vincent van Gogh
en kunsthandelaar
Theo van Gogh
.
- Henri Jacobus Cornelis van Ginneken
(1891-1960), politicus
- Janus Braspennincx
(1903-1977), wielrenner
- Guus Dam
(1951), acteur
- Peter Hoppenbrouwers
(1954-2023), historicus
- Wim Voermans
(1961), jurist en hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de
Universiteit Leiden
- Jelle Nijdam
(1963), wielrenner
- Jan Siemons
(1964), wielrenner en
seksclubuitbater
- Marc Siemons
(1966), wielrenner
- Guido Pollemans
(1977) acteur
- Willemijn van Hees
(1977), politicus
Achtmaal
,
Klein-Zundert
,
Meer
,
Rijsbergen
,
Schijf
en
Wernhout
.
Bronnen, noten en/of referenties
|