Een
partijprogramma
is een document van een
politieke partij
, waarin deze haar standpunten en plannen bekendmaakt. Een partijprogramma dat met het oog op bepaalde verkiezingen wordt geschreven, wordt een
verkiezingsprogramma
genoemd.
Verkiezingsprogramma's kunnen worden opgesteld voor verkiezingen op elk niveau: nationaal, gewestelijk, Europees, provinciaal, gemeentelijk, enzovoort.
Verkiezingsprogramma's kunnen mensen helpen om bij verkiezingen hun keuze te bepalen, maar kiezers laten ook andere overwegingen meespelen, zoals de prestaties van politici in het verleden en de persoonlijkheid van een kandidaat.
Verkiezingsprogramma's bestaan al zo lang als er politieke partijen zijn. Toen de eerste politieke partij van Nederland, de
Anti-Revolutionaire Partij
(ARP) werd opgericht in
1879
publiceerde de voorman van deze partij,
Abraham Kuyper
, de ideeen van deze partij onder de titel 'Ons Program'.
De meeste partijen hebben zoiets als een
beginselprogramma
, waarin ze hun algemene politieke opvattingen beschrijven. Als er verkiezingen worden gehouden, worden de concrete plannen uitgewerkt in een verkiezingsprogramma.
In een beginselprogramma staat bijvoorbeeld dat het
milieu
altijd de hoogste prioriteit moet hebben en in een verkiezingsprogramma zou kunnen staan dat
Luchthaven Schiphol
de komende vier jaar niet mag uitbreiden.
In een verkiezingsprogramma komen meestal de diverse onderdelen van de
begroting
van de regering, (economie, defensie, onderwijs, gezondheidszorg, enzovoort) aan de orde.
Een verkiezingsprogramma bevat gewoonlijk allerlei beloften. Bijvoorbeeld, "Wij zullen de overlast van criminelen hard aanpakken".
Als een partij een concrete belofte niet nakomt, wordt er soms gesproken van 'kiezersbedrog'. Het is aan de kiezers om te beoordelen of de omstandigheden, zoals het
volkenrechtelijk
kader en coalitievorming, voldoende onderbouwing geven om de belofte niet na te komen, of dat er daadwerkelijk sprake is van bedrog.
In Nederland worden de financiele hoofdstukken van de verkiezingsprogramma's standaard doorgerekend door het
Centraal Planbureau
(CPB). Daartoe verstrekken de partijen het CPB zo nodig concretere informatie over hun plannen dan de verkiezingsprogramma's doen. Het CPB publiceert deze concretere informatie en geeft een prognose van de gevolgen daarvan voor de
economie
en de
werkgelegenheid
.
[1]
Als de verkiezingsprogramma's bekend zijn, zullen
journalisten
, deskundigen, en allerlei
belangengroepen
hun commentaar geven op de programma's.
Op
stemwijzer.nl
en
kieskompas.nl
kan men met behulp van een vragenlijst nagaan welk verkiezingsprogramma het beste met de eigen standpunten overeenkomt.
Een verkiezingsprogramma kan een omvangrijk document zijn. Daarom komen de partijen ook met verkiezingsfolders en dergelijke, die een verkorte weergave van de verkiezingsprogramma's bevatten. Kranten publiceren vaak een overzicht van de hoofdpunten van alle programma's.
Als partijen proberen een regeringscoalitie te vormen, zullen ze proberen zo veel mogelijk onderdelen van hun verkiezingsprogramma opgenomen te krijgen in het
regeerakkoord
. Als de programma's van de coalitiepartijen tegenstrijdige punten bevatten, moeten ze natuurlijk een
compromis
sluiten. Slechts een deel van het programma kan dan gerealiseerd worden.
Als een partij de absolute meerderheid heeft gehaald, wat in Nederland en Belgie eigenlijk nooit voorkomt, is het verkiezingsprogramma meteen het programma van de nieuwe regering.
Bronnen, noten en/of referenties
|