De
Verdragen van Schengen
(gezamenlijk ook wel bekend als het
Verdrag van Schengen
of
Akkoord van Schengen
) zijn verdragen tussen een aantal
Europese
landen om het vrije verkeer van personen mogelijk te maken. Het grondgebied van deze landen vormt de
Schengenzone
. De verdragen zijn voor 27 landen in werking getreden. De paspoortcontroles vinden aan de buitengrenzen van het
Schengengebied
plaats.
De verdragen zijn genoemd naar de plaats van ondertekening, het Luxemburgse dorp
Schengen
.
Op 14 juni 1985 ondertekenden de regeringsleiders van
Belgie
,
Nederland
,
Luxemburg
,
Duitsland
en
Frankrijk
het eerste Verdrag van Schengen. Ze kwamen overeen de personencontrole aan hun gemeenschappelijke grenzen af te schaffen. Zo ontstond een gebied zonder binnengrenzen dat bekendstaat als Schengenruimte.
Schengen
is het dorp nabij het
drielandenpunt
tussen Luxemburg, Duitsland en Frankrijk, waar het verdrag werd ondertekend.
In 1986 werd de
Europese Akte
gesloten door de twaalf toenmalige leden van de Europese Gemeenschap. Deze Europese akte hield in dat er vanaf 1993 een interne Europese markt was met vrij verkeer van
kapitaal
,
goederen
,
diensten
en personen. Deze akte droeg sommige bevoegdheden van lidstaten over aan instellingen van de
Europese Unie
.
De Schengenlanden voerden een gemeenschappelijk
visumbeleid
in en spraken af dat zij doeltreffende controles aan de buitengrenzen zouden invoeren. Controles aan de binnengrenzen konden gedurende een beperkte periode worden verricht indien de openbare orde of de nationale veiligheid dit vereisten. De praktische implementatie van de afspraken werd geregeld in de
Schengen Uitvoeringsovereenkomst
.
De Schengenruimte werd geleidelijk uitgebreid en omvatte daarna 23 EU-lidstaten plus
IJsland
,
Noorwegen
,
Zwitserland
en
Liechtenstein
. De overeenkomst maakte sinds de inwerkingtreding van het
Verdrag van Amsterdam
integraal deel uit van de EU-verdragen.
Ierland
en het
Verenigd Koninkrijk
hadden in de EU-verdragen een uitzonderingspositie bedongen ten aanzien van Schengen. Ierland nam daarom niet deel aan de afspraken over grenscontroles en visa. Sinds Groot Brittannie de EU verliet met de
Brexit
werd er nog geen verdrag gesloten over controles tussen deze twee aan elkaar grenzende landen.
[1]
Nadat de EU en
Zwitserland
op 26 oktober 2004 een overeenkomst tekenden betreffende de toetreding van Zwitserland tot de Schengenzone, volgde op 5 juni 2005 een
referendum in Zwitserland
. De Zwitserse bevolking stemde in met toetreding (54,6% voor, 45,4% tegen). Het verdrag trad voor Zwitserland pas op 15 december 2008 in werking als gevolg van een aantal noodzakelijke wetswijzigingen en aanpassingen die doorgevoerd moesten worden op de vliegvelden. Omdat Zwitserland geen deel uitmaakt van de
Europese Economische Ruimte
bleef douanecontrole op goederen bestaan.
In september 2011 werd tijdens de
Raad van de Europese Unie
de toetreding van
Bulgarije
en
Roemenie
tot de Schengenzone door Finland en Nederland geblokkeerd. Een compromisvoorstel van de Voorzitter van de Raad waarbij de werking van de Verdragen alleen van toepassing zou zijn voor grensoverschrijdingen op vliegvelden bleek niet haalbaar. In de landen die hun goedkeuring onthielden zouden interne politieke overwegingen tot deze keuze geleid hebben.
[2]
Op 5 december 2013 maakte Duitsland bekend de toetreding van Roemenie en Bulgarije te blokkeren, dit vanwege de grote corruptie en omdat de Roemeense rechtsstaat onder druk staat.
Eind 2022 stond de mogelijke toetreding van Roemenie, Bulgarije en
Kroatie
opnieuw op de agenda van de EU. Op 2 december werd bekend dat Nederland opnieuw niet instemde met toetreding van Bulgarije tot de Schengenzone, maar wel met toetreding van de twee andere kandidaat-lidstaten.
[3]
Oostenrijk
maakte op het laatste moment bezwaar tegen toetreding van Roemenie, nadat het de toename van het aantal ongedocumenteerde vluchtelingen toeschreef aan Roemeense grensbewaking via de West-Balkanroute. Roemenie en Bulgarije zouden alleen als duo worden beoordeeld en toegelaten.
[4]
Het lidmaatschap van Kroatie werd wel goedgekeurd. Op 15 december 2023 maakte de demissionaire regering van Nederland bekend dat ze alsnog de toetreding van Bulgarije tot het Schengengebied steunen.
[5]
Een dag eerder echter dreigde Hongarije alsnog met een veto als Bulgarije zijn voornemen om de gasdoorvoer uit Rusland te belasten niet zou intrekken.
[6]
Oostenrijk stelde een middenweg voor, het zogenaamde Air-Schengen model, waarbij de interne grenscontroles op vliegvelden en havens wel opgeheven konden worden. Roemenie stond positief tegenover deze optie, Bulgarije niet. Op 30 december 2023 besloot de Raad in te stemmen met deze optie en treden beide landen per 31 maart 2024 gedeeltelijk toe tot het Schengengebied.
[7]
[8]
De kwestie omtrent toetreding staat geheel los van het opengaan van de arbeidsmarkt voor Roemenen en Bulgaren vanaf 1 januari 2014.
Burgers van de lidstaten die het verdrag hebben ondertekend hebben geen
visum
nodig om binnen de Schengenruimte te reizen.
Met een visum voor eender welk Schengenland kan men vrij in de Schengenruimte reizen. Het standaard toeristenvisum (C-visum) is drie maanden geldig en dient te worden aangevraagd bij het land dat het hoofddoel van verblijf is (of, indien dat onbekend is, het land van eerste aankomst).
Ook mag de politie van een Schengenland een verdachte achtervolgen tot binnen een ander Schengenland. Hierbij moet een eventuele aanhouding worden uitgevoerd door de lokale politie.
[9]
[10]
Volgens de Schengengrenscode van 2006 hebben de Schengenlanden recht op tijdelijke ontheffing van het verdrag als er sprake is van een ernstige bedreiging van de openbare orde of de binnenlandse veiligheid.
[11]
In dat geval mogen er gedurende 30 dagen of zolang de bedreiging duurt, opnieuw grenscontroles worden ingevoerd. Zo is voor Duitsland tijdens het
wereldkampioenschap voetbal 2006
het verdrag opgeschort om
voetbalhooligans
en relschoppers aan de grens te kunnen weren. Frankrijk paste deze uitzondering toe in 2011 om de stroom van Tunesische migranten vanuit Italie te beperken. Op zondag 13 september 2015 voerde Duitsland naar aanleiding van de
Europese migrantencrisis
opnieuw grenscontroles in om de toestroom van migranten te weren aan de grens tussen Duitsland en Oostenrijk. Denemarken heeft sinds 2016 grenscontroles ingevoerd wegens terreurdreigingen. Deze zijn in april 2019 weer voor een halfjaar verlengd. Tijdens de
coronacrisis
van 2020 sloten verschillende landen
[12]
hun grenzen om de verspreiding van het virus in te perken. Er werden op sommige plaatsen grenscontroles geinstalleerd, om deze maatregel te handhaven.
De Europese Unie en de Verdragen van Schengen zijn geen synoniemen en hebben niet dezelfde geografische ligging. Er zijn niet-EU-landen die zich in het Schengengebied bevinden (IJsland, Liechtenstein, Noorwegen, Zwitserland, Monaco, San Marino en Vaticaanstad) en er zijn ook landen die deel uitmaken van de EU en geen deel uitmaken van het Akkoord van Schengen (Ierland); voor Cyprus is het verdrag nog niet in werking getreden.
Hieronder in chronologische volgorde de data van lidmaatschap van en toetreding tot het Verdrag van Schengen. Voor elk land geldt dat de datum van lidmaatschap anders is dan de datum van toetreding.
Sinds de toetreding van Kroatie tot de Schengenzone omvat dit gebied 27 landen; 23 lidstaten van de Europese Unie en vier niet-lidstaten (Noorwegen, IJsland, Zwitserland en Liechtenstein). Het gebied omvat zo'n 400 miljoen inwoners en heeft een oppervlakte van 4.312.099 vierkante kilometer.
De volgende territoria van de lidstaten worden niet gedekt door het verdrag:
San Marino
noch
Vaticaanstad
hebben overeenkomsten gesloten met de EU over het vrije verkeer van personen, en beide maken geen deel uit van de Schengenzone. Echter, dankzij bilaterale overeenkomsten met
Italie
(dat wel deel uitmaakt van de Schengenzone) worden er geen grenscontroles gehouden tussen de Schengenzone en hun grenzen.
Monaco
heeft soortgelijke afspraken met
Frankrijk
.
Grenscontroles blijven bestaan bij de grens van Schengen met
Andorra
. Echter, Andorra hanteert het beleid dat eenieder die in Frankrijk en Spanje mag verblijven, tevens Andorra in mag reizen.
Voor elke twee landen in het Schengengebied neemt de totale handel tussen beide toe met ongeveer 0,1% per jaar. Dezelfde toename van de handel wordt weer behaald voor elke 1% jaarlijkse toename van immigratie tussen de landen.
[15]
[16]
Gemiddeld is het afschaffen van controles aan elke grens gelijk aan het schrappen van een tarief van 0,7% en nemen de kostenbesparingen op een handelsroute toe met het aantal overschreden binnengrenzen. Landen buiten het Schengengebied profiteren ook.
[17]
Ongeveer 1,7 miljoen mensen pendelen dagelijks om over een Europese grens te werken, en in sommige regio's vormen deze mensen een derde van de beroepsbevolking. Zo werkt 2,1% van de werknemers in Hongarije in een ander land, voornamelijk Oostenrijk en Slowakije. Jaarlijks worden er in totaal 1,3 miljard grensovergangen van Schengen overschreden. 57 miljoen overtochten zijn het gevolg van goederenvervoer over de weg, met een waarde van 2,8 biljoen euro per jaar.
[16]
[18]
[19]
De handel in goederen wordt sterker beinvloed dan de handel in diensten en de daling van de handelskosten varieert van 0,42% tot 1,59%, afhankelijk van geografie, handelspartners en andere factoren.
[17]
Het Verdrag van Schengen is wel door mensenrechtenorganisaties bekritiseerd omdat het een van de bouwstenen is van wat de organisaties het
Fort Europa
noemen, waarbij bepaalde groepen mensen worden uitgesloten. Niet alleen wordt de basis onder uitsluiting van mensen om zich in de Schengenzone te begeven betwist, ook wordt gesteld dat als gevolg van de verscherpte bewaking van de buitengrenzen van de Schengenzone, migranten risico's gaan nemen om Europa binnen te komen en daarbij het leven kunnen laten.
Aan de andere kant is er kritiek omdat tijdens de migrantencrisis van 2015 is gebleken dat de buitengrenzen in werkelijkheid slecht bewaakbaar zijn, onder andere door de enorme lengte. Dit stelt mensensmokkelaars in staat om mensen Europa binnen te loodsen, met als gevolg immigratiestromen richting West-Europa aangezien er geen grenscontroles meer zijn tussen West-Europa en andere landen. Eenmaal aangekomen blijken deze mensen vervolgens extreem moeilijk uitzetbaar met als gevolg sociale onrust (zoals door voorrang bij het verkrijgen van sociale woningen) en oplopende kosten voor opvang, uitkeringen en aanverwante ondersteuningen.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Zaken, Ministerie van Buitenlandse
,
Brexit - Rijksoverheid.nl
.
www.rijksoverheid.nl
(
16 januari 2024
). Geraadpleegd op
19 mei 2024
.
- ↑
Roemenie en Bulgarije nog niet klaar voor Schengen
- ↑
Nederland blokkeert toelating Bulgarije tot Schengen-zone
. NOS Nieuws (
2 december 2022
). Geraadpleegd op
3 december 2022
.
- ↑
(
en
)
Liboreiro, Jorge
,
Croatia allowed in but Romania and Bulgaria still left out of Schengen
.
euronews
(
8 december 2022
). Geraadpleegd op
14 december 2022
.
- ↑
Nederland wil, na lang dwarsliggen, instemmen met Bulgarije als Schengenlid
.
RTL Nieuws
(
15 december 2023
). Geraadpleegd op
18 december 2023
.
- ↑
(
en
)
New obstacle in sight on the road to Schengen
.
The Romania Journal
(
15 december 2023
). Geraadpleegd op
19 december 2023
.
- ↑
(
en
)
Grigoras, Alina
,
Schengen Partial Accession of Romania official
.
The Romania Journal
(
4 januari 2024
). Geraadpleegd op
8 januari 2024
.
- ↑
BESLUIT (EU) 2024/210 VAN DE RAAD - van 30 december 2023
.
eur-lex.europa.eu
(
30 december 2023
). Geraadpleegd op
8 januari 2024
.
- ↑
Internationale politiesamenwerking
, rijksoverheid.nl
- ↑
Het Schengenacquis
, artikel 41
- ↑
Schengengrenscode
: Verordening (EG) nr. 562/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 15 maart 2006 tot vaststelling van een communautaire code betreffende de overschrijding van de grenzen door personen
- ↑
VRT NWS
,
OVERZICHT: Oost-Europese landen sluiten massaal grenzen, EU wil goederentransport verzekeren
.
vrtnws.be
(
15 maart 2020
). Geraadpleegd op
3 juni 2020
.
- ↑
Cyprus is toegetreden tot de Schengenzone maar heeft dit nog niet kunnen implementeren wegens het
conflict
met
Turkije
.
- ↑
Ook zonder paspoort naar Liechtenstein
- ↑
(
24 maart 2014
).
The Positive Effects of the Schengen Agreement on European Trade
.
The World Economy
37
(11): 1541?1557.
DOI
:
10.1111/twec.12158
.
- ↑
a
b
European Parliamentary Research Service
,
The economic impact of suspending Schengen
(March 2016). Geraadpleegd op
15 juni 2017
.
- ↑
a
b
Trade costs of border controls in the Schengen area
.
Centre for Economic Policy Research
(
27 april 2016
). Geraadpleegd op
15 juni 2017
.
See also:
The Trade Effect of Border Controls: Evidence from the European Schengen Agreement
(March 2017). Geraadpleegd op
15 juni 2017
.
- ↑
European Council on Foreign Relations
,
The Future of Schengen
(2016). Geraadpleegd op
15 juni 2017
.
- ↑
(
6 februari 2016
).
Schengen's economic impact: Putting up barriers
.
The Economist
. Geraadpleegd op
15 juni 2017
.
|