Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De
Veertien Punten
is de naam gegeven aan een aantal voorstellen die de Amerikaanse president
Woodrow Wilson
op
8 januari
1918
in een rede aan het
Amerikaans Congres
bekendmaakte om een einde te maken aan de
Eerste Wereldoorlog
. De
Verenigde Staten
vochten in de oorlog aan de kant van de
Entente
, maar achtten zich niet gebonden aan afspraken die de geallieerden (met name
Frankrijk
,
Groot-Brittannie
en
Italie
) hadden gemaakt over hun
oorlogsdoeleinden
. Wilson hoopte met de Veertien Punten een billijke en duurzame vrede op te leggen. De nadruk van de veertien punten lag op het
zelfbeschikkingsrecht
der volken en het stichten van een
Volkenbond
.
Acht van de veertien Punten die tijdens de
vredesbesprekingen van Versailles
waren ingebracht moesten volgens Wilson verplicht door alle partijen worden ingevoerd:
- Openbare vredes
verdragen
, openlijk gesloten, waarna er geen geheime internationale overeenkomsten van enige aard meer zullen bestaan. (Het verbod op geheime
diplomatie
.)
- Absolute vrijheid van
scheepvaart
op zee, buiten de
territoriale wateren
, zowel in vredes- als in oorlogstijd.
- Afschaffen, zoveel als mogelijk, van alle economische barrieres ? met een ander woord
vrijhandel
.
- Uitwisselen van gepaste garanties om de nationale bewapening te herleiden tot het minimum dat verenigbaar is met de interne veiligheid. (
Ontwapening
)
- Een vrije, breeddenkende en volstrekt onpartijdige regeling van alle
koloniale
afspraken, steunend op de stipte naleving van het principe dat ? inzake het behandelen van alle dergelijke
soevereiniteitskwesties
? het belang van de betrokken
volkeren
even zwaar moet wegen als de billijke aanspraken van de regeringen wier bevoegdheid het betreft, dient geregeld te worden. (
Dekolonisatie
)
- Ontruiming van alle
Russische
gebieden, een regeling van alle problemen betreffende Rusland... om Rusland een onbelemmerde gelegenheid te schenken zijn eigen politieke ontwikkeling en nationale organisaties te bepalen... met instellingen naar eigen keuze. (
Zelfbestuur
voor post-
tsaristisch
Rusland.)
- Belgie
moet ontruimd en heropgebouwd worden zonder enige poging om zijn
soevereiniteit
te beperken, die het zoals alle andere volkeren geniet.
- Een algemene Volkenbond moet opgericht worden onder welbepaalde overeenkomsten ten einde aan grote en kleine staten wederzijdse waarborgen te verstrekken van hun politieke onafhankelijkheid en territoriale onschendbaarheid.
De overige zes punten waren volgens Wilson niet onontbeerlijk, maar wenselijk:
- Al het Franse grondgebied moet bevrijd worden en de bezette gebieden daarvan teruggegeven, en het onrecht, door
Pruisen
aan
Frankrijk
in
1871
aangedaan in verband met
Elzas-Lotharingen
, moet goedgemaakt worden. (Herziening van de
Vrede van Frankfurt
.)
- Een herziening van de
Italiaanse
grenzen moet gebeuren volgens een duidelijk herkenbare scheiding van de
nationaliteiten
. (Regeling van de kwesties
Istrie
,
Savoye
,
Valle d'Aosta
,
Triest
en
Zuid-Tirol
.)
- De volkeren van
Oostenrijk-Hongarije
, wier plaats onder de naties wij gevrijwaard en verzekerd wensen te zien, moeten de meest vrije gelegenheid krijgen voor een autonome ontwikkeling. (Vrijmaking van de
Slavische volkeren
.)
- Roemenie
,
Servie en Montenegro
, dienen ontruimd te worden en de bezette gebieden teruggegeven, en
Servie
dient een vrije toegang tot de zee te krijgen.
- De
Turkse
gedeelten van het huidige
Ottomaanse Rijk
moeten verzekerd zijn van hun onbetwiste soevereiniteit (onafhankelijkheid), maar de andere nationaliteiten die nu onder Turks bewind staan, moeten de verzekering krijgen van een veilig leven en een ongehinderde mogelijkheid tot zelfstandige ontwikkeling; tevens moeten de
Dardanellen
bestendig open blijven als een vrije doorvaartmogelijkheid, onder internationale garanties, voor handelsschepen van alle naties.
- Een onafhankelijke
Poolse
staat moet opgericht worden en de gebieden bevatten die bewoond zijn door een onbetwistbaar Poolse bevolking: hij zou moeten verzekerd zijn van een vrije toegang tot de
zee
.
De Veertien Punten waren door Wilson opgesteld zonder overleg met de geallieerden en die voelden zich er dan ook niet aan gebonden. Groot-Brittannie was tegen de vrijheid op zee. Frankrijk eiste
herstelbetalingen
voor de opgelopen schade ? waar in de Veertien Punten niet over werd gesproken ? en de annexatie van
Saarland
. Italie wilde meer grondgebied dan wat het volgens de Veertien Punten kon krijgen.
Duitsland
van zijn kant zag er na zijn mislukt offensief van het voorjaar van
1918
een manier in om de oorlog zonder al te veel nadeel te beeindigen. Het vroeg in oktober van dat jaar een
wapenstilstand
op basis van de Veertien Punten, maar de uiteindelijke wapenstilstand van
11 november 1918
kwam neer op een verkapte
capitulatie
.
Onder druk van Wilson vormden de Veertien Punten de basis voor de
vredesconferentie van Parijs
, maar er werd uiteindelijk op veel gebieden van afgeweken. Het
Verdrag van Versailles
was voor Duitsland dan ook een zware teleurstelling, hoewel vele bepalingen van het verdrag (zoals die over Elzas-Lotharingen en Polen) juist het gevolg van de Veertien Punten waren.
Van vrijhandel kwam niets terecht. Ontwapening werd alleen geeist van Duitsland en de andere verslagen landen. De bepaling over de kolonien had alleen tot gevolg dat de vroegere Duitse kolonies voortaan als
mandaatgebieden
van de Volkenbond door de geallieerden werden bestuurd.